The Functions and Usages of Some Adverbial Suffixes and Adverbial Phrases in the Iraqi Turkman Dialect

Yıl 2012, Cilt: 7 Sayı: 2, 1 - 12, 01.06.2012

Suzan Tokatlı

Öz

Adverbial suffixes are language structures which enable verbs to be used as an adverb in a sentence with various functions. Adverbials can be used differently by losing their main function. The suffix -(y)IncA+(y)A which has been used throughout the history of the Turkish language and which has the function of of restriction and (y)IncA, -(y)UncA which are used to mean until, up to, has lost this function in the Turkish language and it has started to be used as -(y)IncA+(y)A kadar, dek, değin. In the Iraqi Turkman Turkish the suffix which is used to mean -(y)IncA+(y)A kadar, dek, değin with the function of restriction has maintained its function, as in old Turkic dialects. One function this suffix does not have in the Turkish language is to refer to comparison and contrast with the meaning of -AcAğInA. The suffix in the Iraqi Turkman language is used with this function as well. Adverbial suffixes don’t take possessive markers. In the Iraqi Turkman language, the suffixes -(y)IncA, -(y)UncA and -AndA can be used with possessive suffixes and personal markers. Another interesting language structures are compound adverbial suffixes. The phrases, -mAğIydAn, -mAğI birli, -dIğIydAn, -dIğI birli, -dIğı yerde, -m...-m+da are used with the function of adverbials. This study focuses and covers all those mentioned above.

Anahtar Kelimeler

Adverbial, Function, Possessive/ personal suffix, Compound adverbials.

Irak Türkmen Türkçesinde Bazı Zarf-Fiil Eklerinin İşlev ve Kullanım Özellikleri ile Zarf-Fiil Görevindeki Yapılar

Öz

Zarf-fiil ekleri, fiillerin cümle içinde zarf olarak kullanılmasını sağlayan ve çeşitli işlevleri olan dil yapılarıdır. Zarf-fiiller, bazen temel işlevlerini kaybederek başka bir yapıya bürünmüşlerdir. Türkçenin tarihî dönemlerinden itibaren kullanılan ve sınırlama işlevine de sahip olan -(y)IncA+(y)A kadar, dek, değin anlamındaki -(y)IncA, -(y)UncA eki, Türkiye Türkçesinde bu işlevini kaybederek -(y)IncA+(y)A kadar, dek, değin şeklinde kullanılmaya başlamıştır. Irak Türkmen Türkçesinde de -(y)IncA+(y)A kadar, dek, değin anlamında sınırlama işleviyle kullanılan ek, tarihî Türk lehçelerinde olduğu gibi bu işlevini korumuştur. Ekin Türkiye Türkçesinde bulunmayan bir işlevi de -AcAğInA anlamında mukayese, karşıtlık bildirmesidir. Irak Türkmen Türkçesinde ek, bu işlevle de kullanılmaktadır. Zarf-fiil ekleri, iyelik ekleri almazlar. Irak Türkmen Türkçesinde, -(y)IncA, -(y)UncA ve -AndA ekleri, iyelik kökenli şahıs ekleriyle birlikte de kullanılmaktadır. Dikkat çeken bir diğer nokta da birleşik yapıdaki zarf-fiil ekleridir. -mAğIydAn, -mAğI birli, -dIğIydAn, -dIğI birli, -dIğı yerde, -m...-m+da yapıları zarffiil görevinde kullanılmaktadır. Çalışmamızda bütün bu konular üzerinde durulacaktır

Anahtar Kelimeler

Zarf-fiil, İşlev, Şahıs eki, Birleşik zarf-fiiller

Kaynakça

• Banguoğlu, T. (1990), Türkçenin Grameri, Ankara, TDK. Yayınları.
• Bayatlı, H.K. (1996), Irak Türkmen Türkçesi, Ankara, TDK. Yayınları.
• Ergin, M. (1985), Türk Dil Bilgisi, İstanbul, Boğaziçi Yayınları.
• Gabain, A.V. (1988), Eski Türkçenin Grameri (Çeviren: Mehmet Akalın), Ankara, TDK. Yayınları.
• Gökdağ, B.A. (2012), “Irak Türkmen Türkçesinin Şekil Bilgisine Dair Notlar”, Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (Teke), Sayı 1/1, s. 113-123.
• Hünerli, B. (2012), “ -(G)X(n)CA Zarf-Fiilinin Farklı Bir İşlevi Üzerine (Sistematik Olarak “Karşıtlık-Kıyaslama”Bildirme), Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi (Teke), Sayı 1/2, s. 1-14.
• _________(2010), “Doğu Trakya Ağızlarında Arkaik Olarak Kullanılan Sınırlandırma İşlevindeki (-(y)XncA) Zarf-fiil Eki”, Turkish Studies, 5/1 Winter, 495-507.
• Hürmüzlü, H. (2003), Kerkük Türkçesi Sözlüğü, İstanbul, Kerkük Vakfı Yayınları.
• Korkmaz, Z. (2003), Türkiye Türkçesi Grameri (Şekil Bilgisi), Ankara, TDK. Yayınları.
• Üstüner, A. (2000), Anadolu Ağızlarında Sıfat-Fiil Ekleri, Ankara, TDK. Yayınları.