A WESTERNISATION SAMPLE IN SAMSUN: THE OLD CITY HALL

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 2, 31 - 52, 01.06.2017

Serpil Seyfi

Öz

This study evaluates the history, architecture and frontal designs of the Old City Hall of Samsun, a sample of the westernization in Anatolia which began in the XIX. century, and dwells on the dominant style of these frontal designs and how they changed the building. Public buildings and other edifices set their classical style aside and began to undergo changes in terms of style of the design in line with trade relations, demographic structure of the city, Levanters and activities of the foreign architects in Samsun which is situated in Anatolia and one of the most important coastal towns of Ottoman Empire that ushered in an era of westernization with the reform of Tanzimat. It is seen that there are not any clear-cut style changes in the plan features of the City Hall; however, it can also be seen that window and door forms on the east and the north fronts with horseshoe-shaped cinctures, which are the elements of oriental architecture, and moresque column headings, which are used in the entrance door, provided the building with some changes in terms of style. Furthermore, on the east, west and north fronts, the fact that horizontal cornices and vertical plasters create orderly and balanced sections by crossing each other on the building surface demonstrates the changes provided by Neoclassical and Neorenaissance styles on the building. The fact that both east-oriented Orientalism and ancient Greece and Rome-oriented Neorenaissance and Neoclassical styles are used together in the frontal design of the Old City Hall Building proves that the building is a product of an eclectic understanding

Anahtar Kelimeler

Westernization, the Old City Hall, Front, Eclectic.

SAMSUN’DA BİR BATILILAŞMA ÖRNEĞİ: ESKİ BELEDİYE SARAYI

Öz

Bu çalışmada XIX. yüzyıldan itibaren batılılaşmanın Anadolu‟daki bir örneği olan Samsun Eski Belediye Sarayı‟nın tarihi, mimarisi ve cephe tasarımları değerlendirilmiş ve yapının cephe tasarımlarında hâkim olan üslupların neler olduğu ve yapıda meydana getirdiği değişiklikler üzerinde durulmuştur. Tanzimat reformuyla birlikte Batılılaşma sürecine giren Osmanlı Devleti‟nin Anadolu‟daki önemli liman kentlerinden biri olan Samsun şehrinde ticari ilişkiler, içerisinde bulunduğu nüfus yapısı, Levantenlerin ve yabancı mimarların faaliyetleri doğrultusunda kamu binaları ve diğer yapı türleri klasik anlayıştan uzaklaşarak, tasarım alanında üslup bakımından değişikliklere gitmeye başlamıştır. Eski Belediye Sarayı Binasının mimarının Mösyö Mimar Riçi olması yabancı mimarların bu dönemdeki etkisine de işaret etmektedir. Belediye Binasının plan özelliklerinde belirgin bir üslup değişikliği olmadığı; ancak doğu ve kuzey cephelerinde oryantalizmin mimari öğeleri olan at nalı kemerli pencere ve kapı formlarının, giriş kapısında kullanılan moresk sütun başlıklarının yapı üzerinde üslup açısından değişiklikler meydana getirdiği görülmektedir. Ayrıca yapının doğu, batı ve kuzey cephelerinde yatay korniş ve dikey plasterlerin birbirlerini keserek yapı yüzeyinde düzenli ve dengeli bölümler oluşturması Neoklasik ve Neorönesans üsluplarının yapı üzerinde meydana getirdiği değişikliğin bir göstergesidir. Eski Belediye Sarayı Binası cephe tasarımında, hem doğu kökenli Oryantalizm hem de antik Yunan ve Roma kökenli Neorönesans ve Neoklasik üslupların bir arada kullanılması yapının Eklektik (seçmeci) anlayışın bir ürünü olduğunun birer belgesi niteliğindedir.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma, Eski Belediye Sarayı, Cephe, Eklektik

Kaynakça

• Atasoy Veysel, Türkiye’de Mahalli İdarelerin Yapısı ve Yeniden Düzenlenmesi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı, İstanbul, 1992.
• Betül Bakır, Mimaride Rönesans ve Barok Osmanlı Başkenti İstanbul‟da Etkileri, Nobel Yayınları, Ankara,2013.
• Barillari, Diana & Gadoli, Ezia, İstanbul 1900 Art Nouveau Mimarisi ve İç Mekanları, YEM Yayınları, İstanbul, 1997.
• Çakmakoğlu Kuru, Alev, „„Orta Çağ Anadolu Türk Mimarisinde Düğüm Motifi ve İkonografisi‟‟, Erdem Atatürk Kültür Merkezi Dergisi, S.51, 2008, 23-52.
• Çelik, Gözde, Kuban, Zeynep İstanbul Tarihi Yarımadası‟nda Tanzimat Dönemi İdari Yapıları, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Tarihi Programı, İ.T.Ü Dergisi, S.1.C.8. İstanbul, Mart 2009, 67-80
• Duymaz, A. Şevki, „„XIX. Yüzyılda Samsun'un Kentsel Gelişimine Dair Birkaç Mimari Örnek”, Geçmişten Geleceğe Samsun, 1. Kitap, Samsun 2006, 449-462.
• Dündar, Mesut, Beylerbeyi Sarayı, (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara Üniversitesi, Ankara 2008.
• Eyice, Semavi, “XVlll. Y.Y‟da Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa Neo-Klasik Üslubu‟‟, Sanat Tarihi Yıllığı, Sayı: IX-X, 1978-80.
• Günergun, Feza Sevtap Kadıoğlu,„„İstanbul Üniversitesi‟nin Yerleşim Tarihi Üzerine Notlar‟‟, Osmanlı Bilimi Araştırmaları, VIII/1,2006, s.136-163
• Kalabalık, Halil, Avrupa Birliği Ülkeleri ile Karşılaştırmalı Yerel Yönetim Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara.2005
• Kolay Emre, Amasya‟da Geç Dönem Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları Hakkında Genel Bir Değerlendirme, The Journal of Academic Social Sciences, S.29, 2016, 482-502.
• Kolay Emre, „„Geç Dönem Osmanlı Mimarisinde Oryantalist Üslupta Bir Örnek: Samsun Belediye Binası‟‟, Osmanlı Mirası Araştırmaları Dergisi, S. 9, 2017, 57-68.
• Kuzucu Kemalettin, Osmanlı‟dan Cumhuriyete Şehircilik, Mimari, ve Eğitim Anlayışındaki Değişmeler Bağlamında Sivas Kongresi Binasının Tarihçesi, Ankara Üniversitesi, Türk Inkilap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S.37-38, Mayıs-Kasım 2006, 103-125.
• Lewis, Bernard, Modern Türkiye’nin Doğuşu, (Çev: Prof.Dr. Metin Kıratlı), TTK Yayınları. Ankara. 1996.
• Saner, Turgut, 19. İstanbul Mimarlığında Oryantalizm, Pera Yayıncılık, İstanbul 1998.
• Sarısakal, Baki, Bir Kentin Tarihi Samsun, Birinci Kitap, Samsun Valiliği, Samsun 2002.
• Seyfi Serpil, Samsun‟da XIX. Yüzyılda Batı Tesirli Binaların Cephe Mimarisi, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 2015.
• Sözen, Metin, Tanyeli, Uğur, Sanat Kavram ve Terimleri Sözlüğü, Remzi Kitabevi, İstanbul 2012.
• Tellioğlu, İbrahim, Osmanlı Hâkimiyetine Kadar Canik, İlkçağdan Cumhuriyete Canik, Ed: Cevdet Yılmaz, İlkadım Belediyesi Kültür ve Sanat Yayınları: Samsun 2011.
• Topçubaşı Mine, K.Kutgün Eyüpgiller, 19. Yüzyılda Kastamonu Eyaleti‟nde Hükümet Daireleri, , İtü Dergisi, S.2, 2010, 108-120.
• Toprak, Zafer. Altıncı daire-i belediye, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, 1, Kültür Bakanlığı ve Tarih Vakfı Ortak Yayını, 220-223, İstanbul.1994
• Tümerkan Sıddık, Türkiye’de Belediyeler, Tarihi Gelişim ve Bugünkü Durumu, Yaylacık Matbaası:İstanbul.1946
• Ulusoy, Ahmet ve Tekin Akdemir, Mahalli İdareler Maliyesi, Seçkin Yayınları, Ankara.2004
• Yavuz, Mehmet, “August Carl Friedrich Jasmund ve Mimari Faaliyetleri”, Güzel Sanatlar Enstitüsü Dergisi, (21), 2008, 187-209.
• Yılmaz, Özgür. Samsun‟da Fransız Konsolosluğu‟nun Kurulması ve Fransız Arşiv Belgelerine Göre Şehrin Durumu (1840-1870), Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 16(16). 2014, 57-86