COMPARISON OF ŞAH U GEDA MASNAVI in AMASYA BAYEZID II LIBRARY and MUHIBBI DIVAN COPIES in TOPKAPI PALACE LIBRARY MUSEUM and ISTANBUL ARCHEOLOGY MUSEUM LIBRARY in TERMS of ORNAMENT

Yıl 2017, Cilt: 12 Sayı: 2, 99 - 118, 01.06.2017

Sevda Emlak

Öz

Being one of the most valuable cultural heritages of nations, manuscripts are important sources for scientific and artistic studies. Having an important place in Islamic culture and civilization, manuscripts are major works on a variety of topics such as religion, language, science, geography, and history and they comprise the science and art of the period they were written. Evaluation of manuscripts in terms of book arts and revealing their artistic properties give use clues about civilizations understandings of book arts. In this study, Şah u Geda Masnavi in Amasya Bayezid II Library and Kanuni Sultan Suleyman’s Muhibbi Divan Copies in Topkapı Palace Library Museum and Istanbul Archeology Museum Library were aimed to be compared in terms of ornament. As a result of the study, some probabilities about the current copy of Şah u Geda Masnavi, of which multiply date is unknown, were discussed. All three copies were compared and evaluated in terms of motifs, colors, and composition. It was concluded that the copies may contribute to ornament art, and the data obtained would contribute to the literature.

Anahtar Kelimeler

Book Arts, Manuscript, Şah u Geda, Muhibbi Divanı

AMASYA II. BAYEZİD KÜTÜPHANESİNDE BULUNAN ŞAH U GEDA MESNEVİSİ İLE TOPKAPI SARAYI KÜTÜPHANESİ MÜZESİ VE İSTANBUL ARKEOLOJİ MÜZESİ KÜTÜPHANESİNDE BULUNAN MUHİBBİ DİVANI NÜSHALARININ TEZYİNAT AÇISINDAN KARŞILAŞTIRILMASI

Öz

Ulusların en değerli kültürel mirası olan yazma eserler, bilim ve sanat alanında yapılan çalışmalar için önemli kaynaklardır. İslam kültür ve uygarlığında önemli bir yer alan yazma eserler, yazıldığı dönemin bilim ve sanatını ihtiva eden din, dil, fen bilimleri, coğrafya, tarih, gibi çeşitli konular üzerinde yazılmış başlıca eserlerdir. Birçok açıdan kaynak niteliği taşıyan yazma eserlerin kitap sanatları bakımından değerlendirilmeleri ve sanatsal özelliklerinin ortaya çıkarılması medeniyetlerin, kitap sanatı anlayışları hakkında bize bilgiler vermektedir. Araştırmada; Amasya II. Bayezid Kütüphanesinde bulunan 2069 nolu Şah u Geda Mesnevi’sinin, Topkapı Sarayı Müzesi ve İstanbul Arkeoloji Müzesi Kütüphanelerinde bulunan Kanuni Sultan Süleyman’ın Muhibbi Divanı nüshalarının tezyinatı ile benzerlikler taşıması bakımından bir karşılaştırma yapılması amaçlanmıştır. Çalışma sonucunda istinsah tarihi belli olmayan Şah u Geda Mesnevi’sinin mevcut nüshası için bazı olasılıklar üzerinde durulmuştur. Her üç nüshanın motif, renk, kompozisyon özellikleri ile bir karşılaşmaya gidilmiş ve değerlendirilmiştir. Eser tezhip sanatı bakımından istifade edilecek bir üsluba sahip olduğu ve ortaya konulan verilerin kitap sanatları alanında kayda değer bir fayda sağlayacağı sonucuna varılmıştır

Anahtar Kelimeler

Kitap Sanatları, Yazma Eser, Şah u Geda, Muhibbi Divanı

Kaynakça

• Atasoy, N. Denny W. B, Mackie, L.W, Tezcan H (2001). İpek Osmanlı Dokuma Sanatı, İstanbul: TEB İletişim ve Yayıncılık.
• Atasoy, N. (2011). Hasbahçe Osmanlı Kültüründe Bahçe ve Çiçek. İstanbul: Kitap Yayınevi.
• Atasoy, N. (2012). Impressions of Ottoman Culture in Europe:1453-1699. İstanbul: Armaggan Publications.
• Atasoy, N. (2016). Muhibbi Divanı Tıpkı Basım Kara Memi, İstanbul: Milenyum Yayıncılık.
• Banarlı, S. N. (1971). Resimli Türk Edebiyat Tarihi. C. 1, İstanbul: Milli Eğitim Yayınları.
• Cunbur, M. (1968). Kanuni Devrinde Kitap Sanatı, Kütüphaneleri ve Süleymaniye Kütüphanesi, Türk Kütüphaneciler Derneği Bülteni, Ankara, C. 17 (3), 105-116.
• Çoruhlu Y. (2014). Kozmolojik, Mitolojik, Astrolojik, Dinî ve Edebi Tasavvurlara Göre Türk Sanatında Hayvan Sembolizmi, 1.Baskı Kömen Yayınları 112:Konya.
• Demiriz, Y. (1986). Osmanlı Kitap Sanatında Naturalist Üslupta Çiçekler. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Demiriz, Y. (2005). Osmanlı Kitap Sanatında Doğal Çiçekler. İstanbul: Yorum Sanat Yayınevi.
• İrepoğlu, G. (2012). Lale Doğada, Tarihte, Sanatta. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Kaya, B. A. (2011). “Taşlıcalı Yahya”, İslam Ansiklopedisi, C. 40, Ankara: Diyanet Vakıf Yayınları.156-157.
• Mesara, G, Can, Ş, (1997). Konstantıniyye, H. 971/ M. 1563 Tarihli Divan-ı Muhibbî ve Ünlü Sanatkârı Müzehhib Karamemi, Art Decor Dergisi, (49), 108,116.
• Mesara, G, (2009). Kanuni Sultan Süleyman’ın Sernakkaşı Kara Memi, Hat ve Tezhip Kitabı. Ankara: T.C Kültür Bakanlığı Yayınları, 361-377.
• Nur, H. İ. (2013). Mesnevide Hayvan Karakterleri (Metaforları), Avkae Dergisi, 3(1).
• Özönder, H. (2003). Ansiklopedik Hat, Tezhip Sanatları Deyim ve Terimler Sözlüğü, Konya.
• Özkeçeci, İ. (2006). Doğu Işığı (VII.-XIII. Yüzyıllarda İslam Sanatı), İstanbul: Graphis Matbaa.
• Yılmaz, H. (1999). Karamemi ve İstanbul Üniversitesi Kütüphanesinde Bulunan Muhibbî Dîvânı Tezhibi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Güzel Sanatlar Enstitüsü, İstanbul.
• Yılmaz, S. (2011). Mesnevide Geçen Hayvan Metaforlarının Tasavvufî Yorumu. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Yoldaş, K. (1993). Taşlıcalı Yahya Bey Şah u Geda (İnceleme-Metin).Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Zavotçu, G. (2007). Bir Ölümün Yankıları ve Yahyâ Bey Mersiyesi, A.Ü. Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi, (33), 69-80.