ORTAOKUL ÖĞRETMENLERİNİN ALGILARINA GÖRE OKUL MÜDÜRLERİNİN YÖNETİCİ YETERLİKLERİ İLE ÖĞRETMENLERİN PSİKOLOJİK DAYANIKLILIK DÜZEYLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2020, Cilt: 2020 Sayı: 15, 26 - 47, 29.10.2020

Kübra Öztürk , Mustafa Erdem

https://doi.org/10.46778/goputeb.762990

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmada Samsun il merkezindeki Milli Eğitim Bakanlığına bağlı resmi ortaokullarda görev yapan öğretmenlere göre okul müdürlerinin yönetici yeterlikleri ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişki belirlenmiştir. Araştırma ilişkisel tarama modelindedir. Araştırmanın hedef evrenini Samsun il merkezinde yer alan Atakum, Canik ve İlkadım ilçelerinde 2017-2018 eğitim öğretim yılında görev yapan 2168 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmanın örneklemini bu ilçelerdeki 401 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırma verilerinin toplanmasında “Kişisel Bilgi Formu”, “Okul Müdürlerinin Yeterlikleri Ölçeği” ve “Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği” kullanılmıştır. Okul müdürlerinin yönetici yeterlikleri ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasındaki ilişkiyi bulmak için Pearson korelasyon analizi; cinsiyet, medeni durum, yöneticilik yapma, yaş değişkenleri için t-testi; kıdem ve alan değişkenlerinde ANOVA kullanılmıştır. Araştırma bulgularına bakıldığında, okul müdürleri yönetici olarak yeterli ve öğretmenler psikolojik olarak dayanıklıdır. Yönetici yeterliklerinde öğretmenler en az kavramsal yeterlik, en fazla teknik yeterlik alt boyutlarına katılmışlardır. Psikolojik dayanıklılıkta öğretmenler en az kontrol, en fazla meydan okuma alt boyutlarına katılmışlardır. Cinsiyet, kıdem, alan, medeni durum ve yöneticilik yapıp yapmama değişkenlerinde, yönetici yeterlikleri ve psikolojik dayanıklılığa ilişkin öğretmenlerin algıları anlamlı farklılık göstermemektedir. 41 yaş ve üstü öğretmenler, 40 yaş ve altı öğretmenlere göre psikolojik olarak daha kontrollü ve daha dayanıklıdır. Okul müdürlerinin yönetici yeterlikleri ile öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeyleri arasında anlamlı, pozitif ve düşük düzeyde bir ilişki vardır. En yüksek ilişki kendini adama ile yönetici yeterlikleri toplam ve alt boyutları arasında çıkmıştır. En yüksek ilişki kendini adama ile insancıl yeterlikler arasında çıkmıştır. En düşük ilişki meydan okuma, kontrol ile yönetici yeterlikleri toplam ve alt boyutları arasında çıkmıştır.

Anahtar Kelimeler

Yönetici yeterlikleri, psikolojik dayanıklılık, okul müdürleri, ortaokul öğretmenleri

THE RELATIONSHIP BETWEEN COMPETENCIES OF PRINCIPALS AND PSYCHOLOGICAL HARDINESS LEVELS OF TEACHERS ACCORDING TO THE PERCEPTIONS OF SECONDARY SCHOOL TEACHERS

Öz

The relationship between school principals' competencies and teachers’ psychological hardiness levels according to teachers working at public secondary schools was determined. Relational screening model was used. 401 teachers participated. "Personal Information Form", "School Principals' Competency" and "Psychological Hardiness" scales were used to collect data. Pearson correlation analysis to determine the relationship between principals’ competencies and teachers’ psychological hardiness levels; t-test for gender, marital status, age, and whether or not to be an administrator; ANOVA for seniority and field were used. According to findings, principals are sufficient and teachers are psychologically resilient. At sub - dimensions of principal competency, teachers have participated in the conceptual competence at least and technical competence at most. At sub - dimensions of psychological hardiness, they have participated in control at least and challenge at most. There is no significant difference between the principals’ competencies and the teachers’ psychological hardiness according to their perceptions in terms of gender, seniority, field, marital status and whether or not to be an administrator. 41 years old and over teachers are more controlled and durable than 40 years old and under teachers. There is a significant, positive and low level relationship between principals' competencies and teachers’ psychological hardiness. The highest relationship is between self - devotion and at total and sub - dimensions of principal competencies. The highest relationship is between self - devotion and humanistic competencies. The lowest relationship is between challenge and control and at total and sub - dimensions of principal competencies.

Anahtar Kelimeler

School principals' competencies, psychological hardiness, school principals, secondary school teachers

Kaynakça

• Açıkalın, A. (1998). Okul yöneticiliği. Ankara: Öncü Yayınları.
• Açıkgöz, K. (1994). Eğitimde etkili yönetici davranışları. İzmir: Kanyılmaz Matbaası.
• Adamson, J., Cant, R. and Atyeo, J. (2001). Managerial skills for new practitioners in medical radiation sciences in Australia: Implications for the tertiary educationsector. Radiography, 7 (4).
• Ağaoğlu, E., Altınkurt, Y., Yılmaz, K. ve Karaköse, T. (2012). Okul yöneticilerinin yeterliklerine ilişkin okul yöneticilerinin ve öğretmenlerin görüşleri (Kütahya ili). Eğitim ve Bilim, 37 (164).
• Aksoy, Ş. (2012). İlköğretim okulu müdürlerinin yeterlikleri ile eğitim – öğretim süreci arasındaki ilişki. Doktora tezi. Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Almış, S. (2010). Eğitim yöneticilerinin bilgi yönetimine ilişkin yeterlikleri (Sinop ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Argon, T. ve Demirer, S. (2015). Okul yöneticilerinin bilgi yönetimi ve insan kaynaklarını yönetimi yeterlikleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler, 15, 221 – 264.
• Artan, S. (1977). İşletmelerde artan yönetici gereksinmesi ve yönetici yetiştirilmesi sorunu. Eskişehir İktisadi ve Ticari İlimler Akademisi, 13 (4).
• Aybek, B., Titiz, H. ve Gümüşay T. (2014). İlkokul müdürlerinin etkili liderlik düzeylerine ilişkin öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları, 342 –355.
• Aydın, İ. (2002). İş yaşamında stres (2. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Baartman, L. K. J., Bastiaens, T. J., Kirschner, P. A. and Van Der Vleuten, C. P. M. (2007). Evaluating assestment quality in competence two frameworks. Educational Research Review 2, 114 – 129.
• Balay, R. (2000). Yönetici ve öğretmenlerde örgütsel bağlılık. Ankara: Nobel.
• Balyer, A. ve Gündüz, Y. (2010). Yönetici ve öğretmenlerin okullarında farklılıkların yönetimine ilişkin algılarının incelenmesi. M.Ü. Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 32, 25 – 43.
• Bartone, P. T., Roland, R. R., Picano, J. J. and Williams, T. J. (2008). Psychological hardiness predicts success in us army special. International Journal of Selectionand Assessment, 16 (1).
• Barut, E. (2007). İlköğretim okullarına sınavla atanan yöneticiler ile sınavsız atanan yöneticilerin yönetim süreçlerine ilişkin yeterliklerinin değerlendirilmesi. Yüksek lisans tezi. Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi, Sakarya.
• Başar, H. (1988). Öğretmenlerin değerlendirilmesi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi.
• Başaran, İ. E. (2000). Örgütsel davranış: insanın üretim gücü. Ankara: Kişisel.
• Bursalıoğlu, Z. (1981). Eğitim yöneticisinin yeterlikleri. Ankara Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 93.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş. ve Demirel, F. (2016). Bilimsel araştırma yöntemleri (20. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Büyüköztürk, Ş, Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2010). Sosyal bilimler için istatistik (5 Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Chan, D. W. (2003). Hardiness and its role in the stress – burnout relationship Among prospective chinese teachers in Hong Kong. Teaching and Teacher Education, 19, 381 – 395.
• Crowley, B. J., Hayslip, B. and Hobdy, J. (2003). Psychological hardiness and adjustment to life events in adulthood. Journal of Adult Development, 10 (4), 237 – 248.
• Çetin, M. (2009). İlköğretim öğretmenlerinin ve müdür yardımcılarının algılarına göre müdürlerin liderlik yeterlikleri. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Çetin, N. (2009). İlköğretim okullarında yöneticilerin öğretmenler arasındaki farklılıkları yönetme yeterlikleri (Bursa ili örneği). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eğitim Yönetimi ve Denetimi, Sakarya.
• Debrah, Y. A. and Ofori, G. (2005). Emerging managerial competencies of professionals in the tanzanian construction industry. Human Resource Management, 16 (8), 1399 – 1414.
• Ekin, A. ve Yarayan, Y.E. (2017). Farklı branştaki öğretmenlerin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin bazı değişkenler açısından incelenmesi. Uluslararası 9. Beden Eğitimi ve Spor Öğretmenliği Kongresi 2017, Antalya.
• Erdem, M. ve Konak, M. (2015). Öğretmenlerin görüşlerine göre ilkokul yöneticilerinin etik liderlik davranışları ile çatışma yönetme stratejileri arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi (Educational Administration: Theory and Practice, 21 (1), 69 – 91.
• Fullan, M. (2000). The return of large – scale reform. Journal of Educational Change, 1, 5 – 28.
• Garmezy, N. (1991). Resilience and vulnerability to adverse developmental outcomes associated with poverty. American Behavioral Scientist, (34), 416 – 430.
• Harrisson, M., Loiselle, C. G., Duquette, A. and Semenic, S. E. (2002). Hardiness, work support and psychological distress among nursing assistants and registered nurses in quebec. Journal of Advanced Nursing, 38 (6), 584 – 591.
• Harvey, M. G., Novicevic, M. M. and Garrison, G. (2005). Global virtual teams: a human resource capital architecture. The International Journal of Human Resource Management, 16 (9).
• Holahan, C. J. and Moos, R. H. (1985). Life stress and health: personality, coping and family support in stress resistance. Personality and Social Psychology, 49 (3), 739 – 747.
• Işık, Ş. (2016). Psikolojik dayanıklılık ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness and Well-Being (JHW), 4 (2), 165 – 182.
• Karakuş, M. ve Töremen, F. (2006). Denetçi gözüyle yönetici yeterlikleri: ilköğretim okulu yöneticileri üzerine bir araştırma. Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, 13, 175 – 189.
• Katz, D., Sarnoff, I. And McClintock, C. (1956). Ego – defense and attitude change. Human Relations, 9 (1).
• Kobasa, S. C. (1979). Stressful life events, personality and health: an inquiry into hardiness. Personality and Social Psychology, 37 (1). 1 – 17.
• Lucia, A. and Lepsinger, R. (1999). The art and science of competency models: pinpointing critical success factors in organizations. Jossey-Bass / Pfeiffer. San Francisco. CA.
• Maddi, S. R., Harvey, R. H., Khoshaba, D. M., Lu, J. L., Persico, M. and Brow, M. (2006). The personality construct of hardiness, relationships with repression, innovativeness, authoritarianism and performance. Journal of Personality, 74 (2), 575 – 598.
• Maddi, S. R. and Khoshaba, D. M., (1994). Hardiness and mental health. Personality Assessment, 63 (2), 265 – 274.
• McClelland, D. C. (1973). Testing for competence rather than intelligence. American Psychologist. Harvard University 23, 1 – 14.
• Memişoğlu, S. P. (2006). Lise müdürlerinin liderlik özelliklerine ilişkin öğretmen görüşleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi, 179 – 189.
• Mercer, D. K. (2016). Who is the building leader? commentary on educational leadership preparation programs for the future. Educational Considerations. 43 (4), 6 – 10.
• Mumford, M. D., Zaccaro, S. J., Harding, F. D., Jacobs, T. O. and Fleishman, E. A. (2000). Leadership skills for a changing world: solving complex social problems. Leadership Quarterly, 11, 11 – 35.
• Özmantar, K. Z. ve Çetin, Y. E. (2017). Temel eğitim kurumlarında görev yapan okul müdürlerinin liderlik becerilerinin incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 37, 261 – 284.
• Öztüccar, R. (2005). Eğitim yöneticilerinin yeterlikleri ve yetiştirilmesi. Yüksek lisans tezi. Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti. Yakın Doğu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü: Lefkoşa.
• Peker, S., Selçuk, G., Doğru, E. ve Coşkun Uslu, A. (2011). Okul müdürlerinin yeterliklerinin eğitim öğretim sürecine etkisi. Second international conference on new trends in education and their ımplications (27 – 29 April 2011 Antalya – Türkiye). 894 – 903. Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Roscoe, J. T. (1975). Fundamental research statistics for the behavioural sciences. Second Edition. New York: Holt Rinehart and Winston.
• Secretariat, C. (1993). Better schools. Resource materials for school heads. Module three: personnel management. London: Parent and Stacey.
• Sergiovanni, T. J. and Starratt, R. J. (1988). Supervision: human perspectives. New York: Mc Graw Hill Book Company.
• Sezgin, F. (2009). Relationships between teacher organizational commitment, psychological hardiness and some demographic variables in turkish primary schools. Journal of Educa-tional Administration, 47(5), 630 – 651.
• Sezgin, F. (2012). İlköğretim okulu öğretmenlerinin psikolojik dayanıklılık düzeylerinin incelenmesi. Kastamonu Eğitim, 20, 489 – 502.
• Shipper, F. and Davy, J. (2002). A model and investigation of managerial skills, employees’ attitudes and managerial performance. Leadership Quarterly, 13, 95 – 120.
• Silliman B. (1994). Rationale for resilient families: concept paper. National Network for Family Resiliency, Ames, IA.
• Şimşek, Y. (2003). Okul müdürlerinin iletişim becerileri ile okul kültürü arasındaki ilişki. Yayımlanmamış doktora tezi, Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, Eğitim Yönetimi, Teftişi, Planlaması ve Ekonomisi Programı, Eskişehir.
• Şişman, M. ve Turan, S. (2005). Eğitim ve okul yöneticiliği el kitabı. (Editör. Y. Özden), Eğitim ve Okul Yönetimi, 99 – 146. Ankara: Pegem Akademi.
• Tahaoğlu, F. ve Gedikoğlu, T. (2009). İlköğretim okulu müdürlerinin liderlik rolleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 15 (58), 274 – 298.
• Taymaz, H. (2002). Eğitim sisteminde teftiş (5. Baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Terci, F. (2008). İlköğretim okulu yöneticilerinin yönetici yeterlik davranışlarının bazı değişkenler açısından incelenmesi. Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Terzi, Ş. (2005). İyi olmaya ilişkin psikolojik dayanıklılık modeli. Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Thomson, W. C. and Wendt, J. C. (1995). Contribution of hardiness and school climate to alienation experienced by student teachers. Educational Research, 88 (5), 269 – 274.
• Tschannen–Moran, M. and Gareis, C. (2004). Principals’ sense of efficacy: assessing a promising construct. Educational Administration, 42, 573 – 585.
• Turan, S. ve Ebiçlioğlu, N. (2002). Okul müdürlerinin liderlik özelliklerinin cinsiyet açısından değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 8 (3), 444 – 458.
• Wagnild, G. M. and Young, H. M. (1993). Development and psychometric evaluation of the resilience scale. Nursing Measurement, 1 (2),165 – 178.
• Walker, V. A. (1985). Special education administrators percevied competences in areas of special education. Texas Agricultural and Mechanical University Dissertation Abstracts Internatonal, 50 (4).
• Yukl, G., Gordon, A. and Taber, T. (2002). A hierarchical taxonomy of leadership behavior: integrating a half century of behavior research. Leadership and Organizatonal Studies, 9 (1).