Nanobilim ve Nanoteknolojinin TÜBİTAK Popüler Bilim Dergilerine Yansımaları

Yıl 2021, Cilt: 2021 Sayı: 17, 90 - 113, 22.10.2021

Şeyma Çalık Ayşe Koç Tuba Şenel Erhan Zor Oktay Aslan

https://doi.org/10.46778/goputeb.941447

Öz

Bu çalışmanın amacı nanobilim ve nanoteknolojinin TÜBİTAK tarafından yayınlanan popüler bilim dergilerine yansımalarını incelemektir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi yöntemi kullanılmıştır. Araştırma kapsamında incelenecek dergiler, amaçlı örnekleme yöntemlerinden ölçüt örnekleme yöntemi ile belirlenmiştir. Bu doğrultuda Türkiye’de basılan ve yayınlanan Bilim ve Teknik dergisi ve Bilim Çocuk dergisi çalışmanın örneklemini oluşturmuştur. Veri toplama işlemi dergilerin elektronik arşivleri kullanılarak gerçekleştirilmiş ve anahtar kelime olarak “nano” kelimesi taranmıştır. Tarama sonucunda ulaşılan 111 makale veri analiz sürecine dâhil edilmiştir. Elde edilen veriler içerik analizi tekniği ile analiz edilmiştir. Bu süreçte analize dâhil edilen makaleler; (i) yayınlandığı dergi, (ii) yayınlanma yılı, (iii) makalenin içeriği ve (iv) makalenin içeriğindeki yaklaşım olmak üzere dört başlıkta incelenmiştir. Sonuç olarak, Bilim ve Teknik dergisinde nanobilim ve nanoteknoloji (NBT) ile ilgili daha fazla sayıda makalenin yayınlandığı ve yayınlanan makale sayısının yıllara göre değişkenlik gösterdiği tespit edilmiştir. Ayrıca her iki dergide de NBT ile ilgili bilimsel araştırma ve keşifler, geleceğe yönelik beklentiler, tahminler, planlamalar ve medikal keşif ve projeler, halk ve çevre sağlığı kategorilerinde yer alan makale sayısının diğer kategorilere göre daha fazla olduğu ve makalelerin içeriklerindeki yaklaşımın çoğunlukla olumlu yönde olduğu görülmüştür. Elde edilen bulgular ilgili literatür kapsamında tartışılarak sonuçlara ulaşılmış ve çalışma sonuçlarından faydalanabilecek gruplar için önerilerde bulunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Popüler Bilim, Dergi, Nanobilim, Nanoteknoloji

Reflections of Nanoscience and Nanotechnology in TUBITAK Popular Science Magazines

Öz

This study aims to examine the reflections of nanoscience and nanotechnology in popular science magazines published by TUBITAK. Document analysis method, which is one of the qualitative research methods, was used in the study. Magazines were determined by criterion sampling method. In this respect, Bilim ve Teknik magazine and Bilim Çocuk magazine published in Turkey form the sample of the study. Data collection was carried out using electronic archives of magazines and the word "nano" was searched as the keyword. After searching, 111 articles were included in the data analysis process. The obtained data were analyzed by using the content analysis technique. Articles included in the analysis in this process were examined under four titles; (i) the magazines in which it was published, (ii) the year of publication, (iii) the content of the article, and (iv) the approach in the content of the article. As a result, it was determined that more articles related to nanoscience and nanotechnology (NST) were published in Bilim Teknik, and the number of articles published varies by year. Also, the number of articles in the categories of scientific research and discoveries, expectations-forecasts-planning for the future and medical discovery and projects, environment and public health on NST was higher than the others, and the approach in the content of the articles was mostly positive in both magazines. The findings were discussed within the scope of the relevant literature, and suggestions were made for the groups that could benefit from the study results.

Anahtar Kelimeler

Popular Science, Magazine, Nanoscience, Nanotechnology

Kaynakça

• Akoğlu, A. (2005). Popüler bilim yayıncılığı ve gökyüzü gözlem etkinlikleri. Journal of Istanbul Kültür University. 3(2), 1–4.
• Aktürk, C. (2013). ZnO nano sistemlerinin sentezlenmesi ve manyetik özelliklerinin elektron paramanyetik rezonans (EPR) spektroskopisi ile incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Alabay, E., Can, B. H., Kandemir, A. B. ve Güney, K. (2018). TÜBİTAK tarafından yayınlanan Meraklı Minik Çocuk Dergisinin değerler açısından incelenmesi. Değerler Eğitimi Dergisi, 16(35), 7–26.
• Anand, M. ve Deepa, N. (2013). Understanding trends and changes in media coverage of nanotechnology in India. Journal of Scientometric Research, 2(1), 70. DOI: 10.4103/2320-0057.115875
• Anderson, A., Allan, S., Petersen, A. ve Wilkinson, C. (2005). The framing of nanotechnologies in the British newspaper press. Science Communication, 27(2), 200–220. DOI:10.1177/1075547005281472
• Baalousha M., How W., Valsami-Jones E. & Lead J. R. (2014). Overview of environmental nanoscience. J. R. Lead ve E. Valsami-Jones (Eds.), Frontiers of nanoscience içinde (s. 1-54). Waltham: Elsevier.
• Babaii, E., Atai, M. R. ve Saidi, M. (2017). Are scientists objective? An investigation of appraisal resources in English popular science articles. Iranian Journal of Language Teaching Research. 5(1), 1–19.
• Bhushan, B. (2010). Introduction to nanotechnology. B. Bhushan (Ed.), Springer handbook of nanotechnology (3nd Edition) içinde (s. 1–13). Berlin, Heidelberg: Springer-Verlag.
• Bhushan, B. (2015). Governance, policy, and legislation of nanotechnology : A perspective. Microsystem Technologies, 21, 1137–1155. DOI: 10.1007/s00542-015-2511-x
• Boholm, Å. ve Larsson, S. (2019). What is the problem? A literature review on challenges facing the communication of nanotechnology to the public. Journal of Nanoparticle Research, 21(4). DOI: 10.1007/s11051-019-4524-3
• Chang, R. P. H. (2006). Call for nanoscience education. Nanotoday. 1(2), 6–7. Cobb, M. D. ve Macoubrie, J. (2004). Public perceptions about nanotechnology: Risks, benefits and trust. Journal of Nanoparticle Research, 6(4), 395–405. DOI: 10.1007/s11051-004-3394-4
• Çıracı, S. (2007). UNAM-Malzeme bilimi ve nanoteknoloji enstitüsü: Nanobilim ve nanoteknolojide Türkiye’nin bir mükemmeliyet merkezi. http://www.mfa.gov.tr/unam-_-malzeme-bilimi-ve-nanoteknoloji-enstitusu_-nanobilim-ve-nanoteknolojideturkiye_nin-bir-mukemmeliyet-merkezi-.tr.mfa adresinden alınmıştır.
• Dağtaş, E. ve Yıldız, M. E. (2015). Türkiye’de popüler bilim dergilerinin eleştirel ekonomi politik çözümlemesi: “Bilim ve Teknik” ile “Popular Science” örnekleri. Akdeniz Üniversitesi İletişim Fakültesi Dergisi, 24, 56–86.
• Davis, R. (2011). A computer-aided affective content analysis of nanotechnology newspaper articles. NanoEthics, 5(3), 319–334. DOI: 10.1007/s11569-011-0129-8
• Dedeoğlu, H., Şahin, A. E., Ulusoy, M. ve Ertem, İ. S. (2011). Çocuk dergileri üzerine bir içerik analizi: Bilim Çocuk ve National Geographic Kids. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 9, 27–38.
• Devlet Planlama Teşkilatı (DPT). (2006). Dokuzuncu kalkınma planı (2007-2013). http://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2018/11/Dokuzuncu-Kalkınma-Planı-2007- 2013.pdf adresinden alınmıştır.
• Ekli, E. (2010). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerinin nanoteknoloji hakkındaki temel bilgi ve görüşleri ile teknolojiye yönelik tutumlarının bazı değişkenler açısından araştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Muğla Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Muğla.
• Erkoç, Ş. (2012). Nanobilim ve nanoteknoloji. Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Eroğlu, B. ve Sağlam, H. İ. (2019). Popüler bilim kitapları etkili bir öğretim aracı olarak kullanılabilir mi? Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 9(3), 656–678.
• Farshchi, P., Sadrnezhaad, S. K., Nejad, N. M., Mahmoodi, M. ve Ibrahimi Ghavam Abadi, L. (2011). Nanotechnology in the public eye: The case of Iran, as a developing country. Journal of Nanoparticle Research, 13(8), 3511–3519. DOI: 10.1007/s11051-011-0274-6
• Fraenkel, J. R. ve Wallen, N. E. (2009). How to design and evaluate research in education. New York: McGraw-Hill.
• Groboljsek, B. ve Mali, F. (2012). Daily newspapers’ views on nanotechnology in. Science Communication, 34(1), 30–56. DOI: 10.1177/1075547011427974
• Guenther, L. ve Ruhrmann, G. (2013). Science journalists’ selection criteria and depiction of nanotechnology in German media. Journal of Science Communication, 12(3), 1–17. DOI: 10.22323/2.12030201
• Güner, B. ve Çitçi, M. D. (2010). Popüler bilim anlayışı ve coğrafyanın popülerliği Bilim ve Teknik Dergisi örneği. Doğu Coğrafya Dergisi, 15(24), 131–155.
• Güzeloğlu, E. (2015). Akıllı ürünleriyle nano yeniliği: Gençlerin nanoteknoloji farkındalığı, fayda/risk algıları. International Journal of Human Sciences, 12(1), 274–297.
• Haslinger, J. ve Hocke, P. (2009). Nanotechnology in the media daily newspapers in Austria , Germany of nanotechnology. Institute of Technology Assessment of the Austrian Academy of Sciences, 37, 1–5.
• Hingant, B. ve Albe, V. (2010). Nanosciences and nanotechnologies learning and teaching in secondary education: A review of literature. Studies in Science Education, 46(2), 121–152. DOI: 10.1080/03057267.2010.504543
• International Risk Governance Council (IRGC). (2006). White paper on risk governance, Switzerland: Geneva. https://irgc.org/wpcontent/uploads/2018/09/IRGC_white_paper_2_PDF_final_version-2.pdf adresinden alınmıştır.
• Kahan D. M., Slovic P., Braman D., Gastil J. ve Cohen G. L. (2007). Affect, values, and nanotechnology risk perceptions: An experimental ınvestigation. http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=968652 adresinden alınmıştır.
• Kalkınma Bakanlığı (2013). Onuncu kalkınma planı (2014-2018). http://www.sbb.gov.tr/wpcontent/uploads/2018/11/Onuncu-Kalkınma-Planı-2014-2018.pdf adresinden alınmıştır.
• Kamanlıoğlu, E. B. ve Güzeloğlu, C. (2010). Frames about nanotechnology agenda in Turkish media, 2005-2009. International Journal of Social, Management, Economics and Business Engineering, 4(4), 59–66. DOI: 10.5281/zenodo.1060593
• Havadis (2018). TÜBİTAK bilim dergileri ekibi ALKÜ’ydi. https://www.havadis.web.tr/tubitak-bilim-dergileri-ekibi-alkuydi/ adresinden alınmıştır.
• Kılıç, O. (2009). Çeviri yoluyla popüler bilim: TÜBİTAK yayınları örneğinde Türkiye’de popüler bilim alanında çeviri yaklaşımları ve sorunları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Kılınç Alpat, S., Uyulgan, M. A., Şeker, S., Altaş, H. Ş. ve Gezer, E. (2017). Nanoteknoloji konusunda işbirlikli öğrenme yönteminin ortaöğretim 10. sınıf öğrencilerinin akademik başarı ve görüşlerine etkisi. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18(1), 27–57.
• Kjærgaard, R. S. (2010). Making a small country count: nanotechnology in Danish newspapers from 1996 to 2006. Public Understanding of Science, 19(1), 80–97. DOI: 10.1177/0963662508093090
• Lewenstein, B. V., Gorss, J. ve Radin, J. (2009). The salience of small: Nanotechnology coverage in the American press, 1986-2004. International Communication Association for conference’ta sunuldu, New York.
• Lu K. (2009). A study of engineering freshmen regarding nanotechnology understanding. Journal of STEM Education, 10(1-2), 7-16.
• Macoubrie, J. (2006). Nanotechnology: public concerns, reasoning and trust in government. Public Understanding of Science, 15(2), 221–241. DOI: 10.1177/0963662506056993
• Marshall, C. ve Rossman, G. B. (1999). Designing qualitative research. London: Sage Publications.
• Metag, J. ve Marcinkowski, F. (2014). Technophobia towards emerging technologies? A comparative analysis of the media coverage of nanotechnology in Austria, Switzerland and Germany. Journalism, 15(4), 463–481. DOI: 10.1177/1464884913491045
• Miles, M. B. ve Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis. Thousand Oaks, CA: Sage. Ng, W. (2009). Nanoscience and nanotechnology for the middle years. Teaching Science, 55(2), 16–24.
• Özsevgeç, T., Eroğlu, B. ve Öztürk Köroğlu, Y. (2017). Popüler bilim dergilerinin değerlendirilmesi: Bilim ve Teknik ve National Geographic örneklemi. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 30, 619–630.
• Parkinson, J. ve Adendorff, R. (2004). The use of popular science articles in teaching scientific literacy. English for Specific Purposes, 23(4), 379–396. DOI: 10.1016/j.esp.2003.11.005
• Patton, M. Q. (2002). Qualitative research and evaluation methods. California: Sage Publications, Thousand Oaks.
• Pembegül, B. N. (2019). Tübitak tarafından çocuklara yönelik yayımlanan popüler bilim dergilerinin çocuk hakları açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pramling, N. ve Säljö, R. (2007). Scientific knowledge, popularisation, and the use of metaphors: Modern genetics in popular science magazines. Scandinavian Journal of Educational Research, 51(3), 275–295. DOI: 10.1080/00313830701356133
• Sagun Gököz, B. ve Akaygün, S. (2014). Üniversiteden liseye uzanan köprü: Bir nanobilim atölye çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Eğitim Dergisi, 31(2), 49–72.
• Scheufele D. A. ve Lewenstein B. V. (2005). The public and nanotechnology: How citizens make sense of emerging technologies. Journal of Nanoparticle Research, 7, 659–667. DOI: 10.1007/s11051-005-7526-2
• Sebastian, V. ve Gimenez, M. (2016). Teaching nanoscience and thinking nano at the macroscale: Nanocapsules of wisdom. Procedia - Social and Behavioral Sciences, 228, 489– 495. DOI: 10.1016/j.sbspro.2016.07.075
• Şenel Zor, T. (2017). Etkinlik temelli nanobilim ve nanoteknoloji eğitiminin fen bilimleri öğretmen adaylarının nanobilim ve nanoteknoloji farkındalıklarına ve kavramsal anlayışlarına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Necmettin Erbakan Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Şenel Zor, T. ve Aslan, O. (2018). The effect of activity-based nanoscience and nanotechnology education on pre-service science teachers’ conceptual understanding. Journal of Nanoparticle Research, 20(75). DOI: 10.1007/s11051-018-4182-x
• Senocak, E. (2014). A survey on nanotechnology in the view of the Turkish public. Science, Technology and Society, 19(1), 79–94. DOI: 10.1177/0971721813514265
• Şenocak, E. (2017). A framing theory-based content analysis of a Turkish newspaper’s coverage of nanotechnology. Journal of Nanoparticle Research, 19(255). DOI: 10.1007/s11051-017-3955-y
• Singh, N. A. (2017). Nanotechnology innovations, industrial applications and patents. Environmental Chemistry Letters, 15(2), 185–191. DOI: 10.1007/s10311-017-0612-8
• Soltani, A. M., Tabatabaeian, S. H., Hanafizadeh, P. ve Soofi, J. B. (2011). An evaluation scheme for nanotechnology policies. Journal of Nanoparticle Research, 13, 7303–7312. DOI: 10.1007/s11051-011-0584-8
• Stephens, L. F. (2005). News narratives about nano S&T in major U.S. and non-U.S. newspapers. Science Communication, 27(2), 175–199. DOI: 10.1177/1075547005281520
• T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (BSTB). (2017). Türkiye nanoteknoloj stratejisi ve eylem planı (2017-2018). https://www.gmka.gov.tr/dokumanlar/yayinlar/2017- 2018_Nanoteknoloji-Stratejisi-ve-Eylem-Plani.pdf adresinden alınmıştır.
• Tseronis, A. (2018). The explicit/implicit distinction in multimodal argumentation: comparing the argumentative use of nano-images in scientific journals and science magazines. S.
• Oswald ve D. Maillat (Eds.), Argumentation and inference: Proceedings of the 2nd European conference on argumentation içinde (s. 821–842). London: College Publications.
• Tunçel M., Vuran Doğan Ö. ve Ardıç Çobaner A. (2012). Performans sistemine medyanın bakışını anlamak: performans konulu sağlık haberleri üzerine bir araştırma, Sağlıkta Performans ve Kalite Dergisi, 3, 93-118.
• TÜBİTAK Ulusal Gözlemevi (TUG). (2020). Popüler bilim dergileri. https://tug.tubitak.gov.tr/tr/populer-bilim-dergileri-1 adresinden alınmıştır.
• Türk Sanayicileri ve İşadamları Derneği (TÜSİAD). (2008). Uluslararası rekabet stratejileri: nanoteknoloji ve Türkiye. https://tusiad.org/tr/yayinlar/raporlar/item/9000-uluslararasirekabet-stratejileri-nanoteknoloji-ve-turkiye adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (t.y.). Popüler bilim yazarları için el kitabı. http://docplayer.biz.tr/2719110-Bilim-teknik-populer-bilim-yazarlari-icinel-kitabi.html adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2004). Ulusal bilim ve teknoloji politikaları-vizyon 2003-2023 strateji belgesi. https://www.tubitak.gov.tr/tubitak_content_files/vizyon2023/Vizyon2023_Strateji_Belg esi.pdf adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2009). Bülten (Sayı 92). https://www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/content_files/iletisim/edergi/92.pdfhttps:/ /www.tubitak.gov.tr/sites/default/files/content_files/iletisim/edergi/92.pdf adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2020a). 2020 yılı performans programı. https://tubitak.gov.tr/sites/default/files/18842/2020-pp.pdf adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2020b). TÜBİTAK tarihçesi. https://www.tubitak.gov.tr/tr/icerik-hakkimizda adresinden alınmıştır.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK). (2020c). Popüler bilim dergileri. https://www.tubitak.gov.tr/tr/yayinlar/icerik-populer-bilim-dergileri adresinden alınmıştır.
• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). On birinci kalkınma planı (2019-2023). http://www.sbb.gov.tr/kalkinma-planlari/ adresinden alınmıştır.
• Ucer, S. (2019). Fen öğretiminde popüler bilim makalelerinin rolü: atom kavramı örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Aksaray Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Aksaray.
• Ulusal Nanoteknoloji Araştırma Merkezi Malzeme Bilimi ve Araştırma Enstitüsü. (2013). 2013 faaliyet raporu. http://unam.bilkent.edu.tr/docs/UNAM_AR2013TR.pdf adresinden alınmıştır.
• Utma, S. (2015). Bilim iletişimi ve bilim gazeteciliği: ege üniversitesi haber ajansı örneğinde üniversitelerde bilim haberlerinin üretilmesine yönelik bir inceleme. Yayınlanmamış doktora tezi, Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Weaver, D. A., Lively, E. ve Bimber, B. (2009). Searching for a frame: news media tell the ttory of technological progress, risk, and regulation. Science Communication, 31(2), 139–166. DOI: 10.1177/1075547009340345
• Yavuz, M. ve Balkan Kıyıcı, F. (2012). Popüler bilim dergileri ve bilimsel kitapların fen derslerinde kullanılma durumları. 3rd International Science, Technology and Engineering Conference (ISTEC)’te sunulmuş. Dubai.
• Yavuzoğlu, Ç. (2018). Süreli çocuk yayınlarının fen bilimleri eğitimi bağlamında bilim tarihi açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kastamonu Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Kastamonu.
• Yazır, Ü. (2018). Biyoloji eğitiminde bir eğitim materyali olarak popüler bilim dergilerinin öğrencilerin bilime ve biyoloji dersine yönelik tutumlarına etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Entitüsü, Ankara.
• Yenikurtuluş, H. (2007). Üniversite kütüphanelerinde elektronik bilgi kaynaklarına dayalı yararlandırma hizmeti: İstanbul bilgi üniversitesi kütüphanesi uygulama örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yeter, F. (2019). Çocuk dergilerinin sosyal bilgiler öğretim programındaki değerler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.