Öğretmenlerin Sürdürülebilir Eğitim Eğilimleri ile Ulusal Sosyal Sorumluluk Algıları Arasındaki İlişki

Yıl 2025, Cilt: 13 Sayı: 2, 929 - 963, 30.07.2025

Yakup Yiğit , İhsan Topcu , Orhan Cingöz , Murat Yiğittekin

https://doi.org/10.46778/goputeb.1620360

Öz

İlk olarak 1987 yılında kullanılmaya başlayan sürdürülebilirlik kavramı eğitim alanında da güncel olarak kullanılmaktadır. Son zamanlarda sürdürülebilirlik ile eğitim ilişkisi üzerinde durulmakta ve sürdürülebilirliğin eğitim yoluyla daha çok işlerlik kazanacağı kabul edilmektedir. Bu çerçevede öğretmenlerin sürdürülebilir eğitim eğilim düzeyleri ve ulusal sosyal sorumluluk algıları arasındaki ilişki de önem kazanmaktadır. Sosyal sorumluluk kavramı ile aynı alanı paylaşan sürdürülebilir eğitim eğiliminin ulusal sosyal sorumluluk algıları ile ilişkili olduğu düşüncesi ile bu araştırma tasarlanmıştır. Bu bağlamda mevcut çalışmanın amacı öğretmenlerin sürdürülebilir eğitim eğilim düzeyleri ile sosyal sorumluluk algıları arasındaki ilişkinin ortaya çıkarılmasıdır. Araştırmanın evrenini Ankara, Kayseri ve Sivas illerinde görev yapan öğretmenler oluşturmaktadır. Örneklem ise bu illerde görev yapan 605 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırma nicel araştırma yöntemlerinden ilişkisel tarama modeli kullanılarak yürütülmüştür. Araştırma verileri Sürdürülebilir Eğitim Eğilimleri Ölçeği ve Küresel Sosyal Sorumluluk Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Yapılan non-parametrik testlerden Mann-Whitney U, Kruskal Wallis H ve biçimsel değerlendirme testleri sonucunda öğretmenlerin sürdürülebilirlik eğilimlerinin sosyal sorumluluk algıları arasında bazı değişkenlere göre anlamlı ilişki bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Sürdürülebilirlik , Sürdürülebilir Eğitim , Sosyal Sorumluluk , Öğretmen Algıları

Etik Beyan

Sivas Cumhuriyet Üniversitesi Rektörlüğü Eğitim Bilimleri Araştırma Önerisi Etik Değerlendirme Kurulu 25.03.2024 tarih ve E-50704946-100-412293 numaralı kararı.

The Relationship Between Teachers' Sustainable Education Dispositions and Their Perceptions of National Social Responsibility

Öz

The concept of sustainability, which was first introduced in 1987, has gained significant traction in the field of education. In recent years, the relationship between sustainability and education has been a focal point of research, with the prevailing view being that sustainability will become more operational through education. In this context, the relationship between teachers' levels of sustainable education tendency and their perceptions of national social responsibility has gained significance. The present study was conceptualized with the assumption that sustainable education tendency, which is inherently associated with the concept of social responsibility, is also related to national social responsibility perceptions. The present study aims to elucidate the relationship between teachers' sustainable education disposition levels and their perceptions of social responsibility. The study population consists of teachers working in the provinces of Ankara, Kayseri, and Sivas. The final sample size comprised 605 teachers. The study employed the relational survey model, a quantitative research method, to collect data. The collection of research data was facilitated by the Sustainable Education Tendencies Scale and the Global Social Responsibility Scale. The subsequent analysis employed a series of statistical tests, including the Mann-Whitney U test, the Kruskal-Wallis H test, and formal evaluation tests, to ascertain the existence of a significant relationship between teachers' sustainability tendencies and their perceptions of social responsibility, contingent upon specific variables.

Anahtar Kelimeler

Sustainability , Sustainable Education , Social Responsibility , Teacher Perceptions

Etik Beyan

Sivas Cumhuriyet University Rectorate Educational Sciences Research Proposal Ethics Evaluation Board decision dated 25.03.2024 and numbered E-50704946-100-412293.

Kaynakça

• Ahmed, I., Hamzah, A. B., & Abdullah, M. N. L. Y. B. (2020). Effect of social and emotional learning approach on students’ social-emotional competence. International Journal of Instruction, 13(4), 663-676. https://doi.org/10.29333/iji.2020.13441a
• Akkaş, F. D. (2023). Öğretmenlerin ilkokullarda sürdürülebilir eğitim liderliğine ilişkin algıları ile eğitim felsefesi inançları arasındaki ilişkiler [The relationship between teachers' perceptions of sustainable educational leadership in primary schools and their philosophy of education beliefs] [Unpublished doctoral dissertation]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Alptekin, Z. M. (2020). Dijitalleşme ve dijital sosyal sorumluluk iletişimi [Digitalisation and digital social responsibility communication]. MEDİAJ, 3(2), 136-155. https://doi.org/10.33464/mediaj.829079
• Ankara İl Milli Eğitim Müdürlüğü (2024, Ekim 15). İstatistikler [Statistics]. https://ankara.meb.gov.tr.
• Aytar, O. (2019). BİST sürdürülebilirlik endeksinde yer alan şirketlerin kurumsal sosyal sorumluluk faaliyetleri üzerine bir içerik analizi [A content analysis on corporate social responsibility activities of companies in the BIST sustainability index]. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 12(18), 320-340. https://doi.org/10.26466/opus.583811
• Bakır, H., Erden, M. H., Turay, İ., & Urtekin, M. S. (2022). Sınıf öğretmenlerinde küresel sosyal sorumluluk algısının istatistiksel değerlendirilmesi [Statistical evaluation of global social responsibility perception in classroom teachers]. Bilim-Teknoloji-Yenilik Ekosistemi Dergisi, 3(2), 140-149.
• Başer, E. H. (2015). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarinin küresel sosyal sorumluluk düzeylerinin çeşitli değişkenler açisindan incelenmesi [Examining the global social responsibility levels of pre-service social studies teachers in terms of various variables] [Unpublished master thesis]. Dumlupınar Üniversitesi.
• Başer, E. H., & Kilinç, E. (2015). Küresel sosyal sorumluluk ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışması [Global social responsibility scale: validity and reliability study]. Sakarya University Journal of Education, 5(3), 75-89. https://doi.org/10.19126/suje.57328
• Blowers, A. (2003). Environmental planning for sustainable development. In A. Blowers & B. Evans (Ed.), Town Planning into the 21 st Century (pp. 33-54). Routledge.
• Brand, K. W. (2002). Politik der nachhaltigkeit: voraussetzungen. Edition Sigma.
• Bulut, B. & Çakmak, Z. (2018). Sürdürülebilir kalkınma eğitimi ve öğretim programlarına yansımaları [Sustainable development education and its reflections on curricula]. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim Dergisi, 7(4), 2680-2697.
• Büyükdoğan, B. (2017). Üniversite öğrencilerinin küresel sosyal sorumluluk algılarının değerlendirilmesi [Evaluation of university students' perceptions of global social responsibility]. Electronic Journal of New Media, 4(3), 203-215. https://doi.org/10.17932/iau.ejnm.25480200.2020/ejnm_v4i3005
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak Kılıç, E., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2020). Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri [Scientific Research Methods in Education] (26th edition). Pegem Akademi.
• CISE (2016). Cloud Institute for Sustainable Education. Education for Sustainability.
• Cohen, L., Manion, L. & Morrison, K. (2005). Research methods in education. Routledge.
• Çalışkan Tüylü, G. (2022). Okul öncesi müdürlerinin paylaşılan liderlik yaklaşımı ile okullarda örgütsel sürdürülebilirlik arasındaki ilişki [The relationship between preschool principals' shared leadership approach and organizational sustainability in schools] [Unpublished master thesis]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Demir, H., & Songür, N. (1999). Sosyal sorumluluk ve iş ahlakı [Social responsibility and business ethics]. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2(3), 150-168.
• Engin, E., & Eker Akgöz, B. (2013). Sürdürülebilir kalkınma ve kurumsal sürdürülebilirlik çerçevesinde kurumsal sosyal sorumluluk kavramının değerlendirilmesi [Evaluation of the concept of corporate social responsibility within the framework of sustainable development and corporate sustainability]. Selçuk İletişim, 8(1), 85-94.
• Eraslan, L. (2011). Bireysel sosyal sorumluluk ölçeğinin (BSS) geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması [Development of the individual social responsibility scale (ISR): validity and reliability study]. Aile ve Toplum, 12(7), 81-91.
• European Commission. (2019). Commission staff working document. corporate social responsibility, responsible business conduct, and business & human rights: Overview of progress. https://ec.europa.eu/docsroom/documents/34482
• Filiz, B., & Demirhan, G. (2018). Development and examination of personal and social responsibility behaviors scale. Journal of Measurement and Evaluation in Education and Psychology, 9(1), 1-16. https://doi.org/10.21031/epod.332978
• Güdül, A., & Sağır, M. (2024). Konaklama işletmeleri yöneticilerinin yeşil örgütsel davranışına küresel sosyal sorumluluğun etkisi [The effect of global social responsibility on the green organizational behavior of hospitality managers]. Tourism and Recreation, 6(1), 1-12. https://doi.org/10.53601/tourismandrecreation.1374913
• Gürbüz, S., & Şahin, F. (2018). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri felsefe-yöntem-analiz [Research methods in social sciences philosophy-method-analysis] (2nd edition). Seçkin Yayıncılık.
• Karasar, N. (2014). Bilimsel araştirma yöntemleri [Scientific research methods]. Nobel Yayınevi.
• Karatekin, E. (2021). 2030 Sürdürülebilir kalkınma gündeminde küresel vatandaşlık ve Türkiye [Global citizenship in the sustainable development agenda and Turkey]. Türkiye Bilimsel Araştırmalar Dergisi, 6(1), 57-66.
• Karatepe, S., & Ozan, M. S. (2017). Kurumsal sosyal sorumluluk ve kurumsal itibar ilişkisi üzerine bir değerlendirme [An evaluation on the relationship between corporate social responsibility and corporate reputation]. Akademik Yaklaşımlar Dergisi, 8(2), 80-101.
• Kayseri İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (2024, Ekim 15). İstatistikler [Statistics]. https://kayseri.meb.gov.tr.
• Kırılmaz, H., Kılıç Kırılmaz, S., Demir, B., & Marakçı, Y. (2018). Üniversite öğrencilerinin küresel sosyal sorumluluk düzeyleri üzerine bir araştırma [A study on global social responsibility levels of university students]. Social Sciences Studies Journal, 4(28), 6197-6208. https://doi.org/10.26449/sssj.1091
• Körükcü, M., & Tangülü, Z. (2021). Individual and global social responsibility levels of social studies pre-service teachers in terms of different variables. International Journal of Evaluation and Research in Education, 10(3), 1008-1017. https://doi.org/10.11591/IJERE.V10I3.20552
• Köybaşı Şemin, F. (2020). Developing Sustainable Education Disposition Scale and Teacher Views regarding the Education Disposition. Journal of Education and Future, 17, 65-81. https://doi.org/10.30786/jef.483133
• Küçük, F. N. (2016). Sürdürülebilir eğitim binalarının incelenmesi ve bu bağlamda İskenderun’da mevcut bir lise binası için iyileştirme çalışması [Examination of sustainable educational buildings and in this context, an improvement study for an existing high school building in Iskenderun] [Unpublished master thesis]. Maltepe Üniversitesi.
• Küçükşen, K., & Arat, Ş. (2022). Examining the levels of zenophobia and global social responsibility of health sciences students: a cross-sectional study in the case of Konya. PREPRINT (Version 1) available at Research Square. https://doi.org/10.21203/rs.3.rs-2205784/v1
• Küçükşen, K., & Budak, H. (2017). Lise öğrencilerinin sosyal değer tercihlerinin küresel sosyal sorumluluk düzeylerine etkisi [The effect of high school students' social value preferences on their global social responsibility levels]. İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırma Dergisi, 6(3), 1813-1826.
• MEB. (2023). Milli Eğitim Bakanlığı sosyal sorumluluk programı ve hayat boyu öğrenme/sertifikasyon uygulama yönergesi [Ministry of National Education social responsibility program and lifelong learning/certification application directive]. https://mevzuat.meb.gov.tr/dosyalar/2194.pdf
• Niebles Núñez, W., Cabarcas Velásquez, M., & Hernández Palma, H. G. (2018). Social responsibility: an element of formation in university students. Latinoamericana de Estudios Educativos, 14(1), 95-108. https://doi.org/10.17151/rlee.2018.14.1.6
• Öztürk Demirbaş, Ç. (2015). Sustainable development awareness levels of teachers pre-service. Marmara Geographical Review, 31, 300-316.
• Recepoğlu, S. (2022). The analysis of the global social responsibility levels of social studies prospective teachers. International Journal of Eurasian Education and Culture, 7(16), 588-622. https://doi.org/10.35826/ijoecc.552
• Sachs, W. (Ed.). (2019). Sürdürülebilir kalkınma çağı. (B. Gönülşen, Çev.) İstanbul: Yeditepe Üniversitesi Yayınevi.
• Sivas İl Milli Eğitim Müdürlüğü. (2024, Ekim 15). İstatistikler [Statistics]. https://sivas.meb.gov.tr.
• Şimşek, B., & Mete, M. (2022). The mediating role of personality characteristics in the effect of social responsibility perceptions on organizational sustainability. Eurasian Academy of Sciences Eurasian Business Economics Journal, 30, 15-38. https://doi.org/10.17740/eas.econ.2022.V30-03
• T.C. Strateji ve Bütçe Başkanlığı. (2019). Sürdürülebilir kalkınma araçları değerlendirme raporu [Sustainable development tools assessment report]. https://www.sbb.gov.tr/2019-yayinlari/
• Tapia, G. A. (2019). Concepts and criteria of evaluation of university teaching staff belonging to the humanities on the relationship between ethics and teaching excellence. Sociological Praxis, 24, 201-216.
• Topçu, P., Yavuz, Ö. &Tolunay, A. (2022). Sürdürülebilir toprak yönetiminde toprak organik karbonunun önemi [The importance of soil organic carbon in sustainable soil management], 6(12), 604-614.
• United Nations & Economic Commission for Europe (UNECE). (2003). Declaration by the Environment Ministers of the region of the United Nations Economic Commission for Europe https://digitallibrary.un.org/record/498264?v=pdf
• United Nations & Economic Commission for Europe (UNECE). (2005). The UNECE Strategy for ESD. https://digitallibrary.un.org/record/536362?v=pdf#files
• Yalçın, K. (2022). Sürdürülebilirlik ve sürdürülebilir eğitim programına ilişkin öğrenci algıları [Student perceptions of sustainability and sustainable education program] [Unpublished master thesis]. Sivas Cumhuriyet Üniversitesi.
• Yanık, S., & Türker, İ. (2012). Sürdürülebilirlik ve sosyal sorumluluk raporlamasındaki gelişmeler (tümleşik raporlama) [Developments in sustainability and social responsibility reporting (integrated reporting)]. İ.Ü. Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 47, 291-308.
• Yavlak, G. (2022). Hareketli optik illüzyonun sürdürülebilir eğitimde kullanımına bir öneri [A proposal for the use of moving optical illusion in sustainable education] [Unpublished master thesis]. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi.
• Yazar, F. B. (2023). Öğretmenlerin görüşlerine göre sürdürülebilir liderlik ve okullarda hayat boyu öğrenme kültürü arasindaki ilişkinin incelenmesi [Unpublished master thesis]. Sakarya Üniversitesi.
• Yazıcı, F., & Seçgin, F. (2018). Tarih ve sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kontrol odakları ve küresel sosyal sorumluluk düzeyleri arasındaki ilişki [The relationship between history and social studies pre-service teachers' locus of control and global social responsibility levels]. OPUS Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15), 1267-1292. https://doi.org/10.26466/opus.436414
• Yereli, A. B., & Ünal, M. (2022). Stratejik yönetim süreçlerinde sürdürülebilir kalkınma amaçları: Bakanlıklar ve Büyükşehir Belediyeleri üzerinden Türkiye için bir değerlendirme [Sustainable development goals in strategic management processes: An assessment for Turkey through Ministries and Metropolitan Municipalities]. Ombudsman Akademik, 8(16), 13-37.