Annelerin Çocukluk Örselenmelerinin Çocuğa Bakım Verme Davranışları Üzerindeki Etkisi ve Çocuk İçin Riskleri

Yıl 2021, , 141 - 163, 30.12.2021

Kübra Şahin İpek , Sultan Tarlacı

https://doi.org/10.51503/gpd.933772

Cited By: 2

Öz

Çocuklukta yaşanan örselenme yaşantılarının yaşam boyu süren bedensel ve ruhsal etkileri bulunmaktadır. Bu etkilerden biri de ebeveynlik davranışları üzerinedir. Bu araştırma ile çocukluk örselenmelerinin, annelik davranışları üzerindeki etkisi ve çocuğun gelişiminde ortaya çıkabilecek risk faktörleri, annenin duygu düzenleme becerisi ve çocuğuyla kurduğu ilişkinin niteliği üzerinden araştırılması hedeflenmiştir. Nörogelişimsel yaklaşımın esas alındığı araştırmaya,4-6 yaş aralığında problem davranışlar sergilediği gözlemlenen çocukların (N=75) anneleri katılmıştır. Katılımcı annelere Çocukluk Örselenme Yaşantıları Ölçeği (ÇÖYÖ), Duygu Düzenleme Güçlüğü Ölçeği (DDGÖ)-Kısa Form ve Çocuk Ana-Baba İlişki Ölçeği uygulanmıştır. İlişki ölçeği yakınlık boyutu ters kodlanmıştır ve değişkenler arasındaki ilişkiler ANOVA, korelasyon, ki-kare ve hiyerarşik regresyon analizleri ile yorumlanmıştır. Uygulanan analizler sonucunda; katılımcıların en yüksek oranda duygusal ihmal ve istismar yaşantısı bildirdiği görülmüştür. Katılımcı annelerde örselenme yaşantısının varlığı arttıkça duygu düzenleme güçlüğünde artış olduğu (r=.40; p<.01), anne-çocuk ilişkisinin niteliğinde ise DDGÖ açıklık (duygusal tepkilerin anlaşılamaması) alt boyutunun yordama gücü (Beta=.43; p<.01) bulunduğu görülmüştür. Cinsel istismar yaşantısının varlığı ile anne-çocuk ilişkisinin yakınlık boyutu (r=.30; p<.01) arasında ve duygu düzenleme güçlüğü ile anne-çocuk ilişkisinin çatışma boyutu (r=.37; p<.01) arasında pozitif ilişki olduğu bulgularına ulaşılmıştır. Anne-çocuk ilişkisinin nörogelişimsel mekanizmasını anlamak, annenin ve gelişmekte olan çocuğun duygusal ve bilişsel sağlığı üzerinde daha etkili adımlar atılmasını sağlayacaktır. Bu adımlar, çocukluk dönemi örselenmelerinin gelecek kuşaklara etkisinin kırılabilmesi için gerekli erken müdahalenin yapılabilmesi adına önemli görünmektedir.

Anahtar Kelimeler

çocuk ihmal ve istismarı, annelerin çocukluk çağı örselenmeleri, erken dönem beyin gelişimi, duygu düzenlemenin nörogelişimi, anne bakımı

The Effect of Maternal Childhood Maltreatment on Maternal Caregiving and Risk for the Child

Öz

The childhood maltreatment has lifelong physical and mental effects.One of these effects is on parenting behaviors.This study aimed to investigate the impact of childhood maltreatment on maternal caregiving and risk of the child development. This research uses neurodevelopmental approach and focuses on the mother’s emotional regulation capacity and mother-child relationships. The data was collected from the mothers of children (75) who were observed to show problematic behaviors at 4-6 years old. 3 measurement scales were here: Childhood Maltreatment Quesstionnnaire (CMQ), Difficulties in Emotion Regulation Scale Brief Form (DERS-16), Child-Parent Relationship Scale. Closness sub-scale of the Child-Parent Relationship Scale was reversed and variables were tested by anova, corelation, chi-square and hierarchical regression. The participants reported that emotional neglect and abuse rate was the highest in maltreatment. It was seen that there was an increase in the difficulties in emotion regulation when the maltreatment experiences increased (r=.40; p<.01). Clarity sub-dimension of DERS-16 predicted the quality of the relationships of mothers with their children (Beta=.43; p<.01). It was found that there were positive correlations between the existence of maltreatment experience and the closness of mother-chid relationship (r=.30; p<.01) and between the emotion regulation difficulty and conflict dimension of mother-child relationship (r=.37; p<.01). This study also showed that, understanding the neurodevelopmental mechanism of the relationship of mother and child would provide to take effective steps on the emotional and cognitive health of mother and growing child. These steps seem to be important for early intervention in order to break the impact of childhood maltreatment on next generations.

Anahtar Kelimeler

child abuse and neglect, maternal childhood maltreatment, early brain development, neurodevelopment of emotional regulation, maternal caregiving

Kaynakça

• Akgün, E. ve Yeşilyaprak, B. (2010). Çocuk anababa ilişki ölçeği Türkçe formunun geçerlik ve güvenirlik çalışması. BAÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(24): 44-53.
• Amerikan Psikiyatri Birliği (2013). Ruhsal bozuklukların tanısal ve sayımsal elkitabı. Beşinci Baskı (DSM-5). Ertuğrul Köroğlu (Çev.Ed.). Ankara: Hekimler Yayın Birliği.
• Aslan, S. ve Alparslan, Z. N. (1999). Çocukluk örselenme yaşantıları ölçeğinin bir üniversite öğrencisi örnekleminde geçerlik, güvenirlik ve faktör yapısı. Türk Psikiyatri Dergisi, 10(4): 275- 285.
• Ayaz, T., Özpolat, A.Y., Yücel, D. ve Altunöz, U. (2013). Kendi çocuğunu fiziksel olarak istismar eden ve kendisi de fiziksel istismar gören bir OKB vakası. Bilişsel Davranışçı Psikoterapi ve Araştırmalar Dergisi, 2: 116-120.
• Azhari, A., Leck, W.Q., Gabrieli, G., Bizeego, A., Rigo, P. … Esposito, G. (2019). Parenting stress undermines mother-child brain to brain synchrony: Ahperscanning study. Scientific Reports, 9: 11407.
• Bernstein, DP., Fink, L., Handelsman, L., Foote, J., Lovejoy. … Ruggiero, J. (1994). Initial reliability and validity of a new retrospective measure of child abuse and neglect. Am J Psychiatry; 151 (8): 1132-6.
• Bertan, M., Haznedaroğlu, D., Koln, P., Yudakök, K. ve Güçiz, D.B. (2009). Ülkemizde erken çocukluk gelişimine ilişkin yapılan çalışmaların derlenmesi. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 52: 1-8.
• Bjureberg, J., Ljótsson, B., Tull, M.T., Hedman, E., Sahlin, H., Lundh, L.G. … Gratz, K.L. (2016). Development and validation of a brief version of the difficulties in emotion regulation scale: The DERS-16. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 38(2): 284-296.
• Büyüköztürk, Ş., Çokluk, Ö. ve Köklü, N. (2011). Sosyal bilimler için istatistik. Ankara: Pegem Akademi.
• Calkins, S. D. ve Hill, A. (2007). Caregiver influences on emerging emotion regulation: Biological and environmental transactions in early development. In J. J. Gross (Eds.).Handbook of emotion regulation içinde (p. 229–248). New York: The Guilford Press.
• Çelik, F.G.H. ve Hocaoğlu, Ç. (2018). Çocukluk çağı travmaları: Bir gözden geçirme. Sakarya Tıp Dergisi, 8(4): 695-711.
• De Bellis, M.D. (2005). The psychobiyology of neglect. Child Maltreatment, 10(2): 150-172.
• Eşel, E. (2010). Anneliğin nörobiyolojisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 21(1): 68-78.
• Ezen, M. ve Açıkgöz, A. (2017). Çocukların örselenmesine annelerin örselenme yaşantısının etkisi. Kocaeli Medical J, 6(3): 13-21.
• Ezgin, F. ve Dilmaç, B. (2018). Uyum ve davranış problemi gösteren çocukların ebeveynlerinin değer algılarına ilişkin görüşleri. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 8(15): 719-774.
• Felitti, V.J. (2009). Adverse childhood experiences and adult healt. Academic Pediatrics, 9: 131-2.
• Fırat, S. ve Baskak, B., (2012). Gelişimsel travmanın uzun dönem etkileri ve bunlara aracılık eden nörobiyolojik mekanizmalar. Kriz Dergisi, 20: 25-41.
• Fitzgerald, M.M., Shipman, K.L., Jackson, J.L., McMahon, R.J. ve Hanley, H.M. (2005). Perceptions of parenting versus parent-child interactions among incest survivors. Child Abuse Neglet, 29(6): 661-81.
• Fonagy, P., Steele, M., Moran, G., Steele, H. ve Higgitt, A. (1993). Measuring the ghost in the nursery: An empirical study of the relation between parents' mental representations of childhood experiences and their infants' security of attachment. J. Amer. Psychoanal. Assn., 41: 957-989.
• Fraiberg, S., Adelson, E. ve Shapiro, V. (1975). Ghost in the nurcery: A psychoanalytic approach to the problem of impaired infant-mother relationships. Journal of the American of Child Psychiatry, 14(3): 387-421.
• Gökler, B. ve Taner, Y. (2004). Çocuk istismarı ve ihmali: Psikiyatrik yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35: 82-86.
• Grant, M.M., Cannistrac, C., Hollon, S.D., Gore, J. ve Shelton, R. (2011). Childhood trauma history differentiates amygdala response to sad faces within MDD. J Psychiatr Res., Jul, 45(7): 886-95.
• Hanson, L.J., Nacewicz, B.M., Sutterer, M.J., Cayo, A.A., Schaefer, S.M. … Pollak, S.D. (2014). Behavioral problems after early life stress: Contribution of the hippocampus and amygdala. Biological Psychiatry, 15, 77(4): 314-23.
• Hochberg, Y. ve Tamhane, A.C. (1987). Multiple comparison procedures. New York: John Wiley & Sons press. Kara, B., Biçer, Ü. Ve Gökalp, A.S. (2004). Çocuk istismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 47: 140-151.
• Karabekiroğlu, A., Karabekiroğlu, K., Cömert, G. ve Topçuoğlu, V. (2007). Panik bozukluğunda beyin görüntüleme çalışmaları. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 8(3): 224-230.
• Kim, P., Leckman, J.F., Mayes, L.C., Newman, M., Feldman, R. ve Swain, J.E. (2010). Perceived guality of maternal care in childhood and structure and function of mother’s brain. Dev. Sci., 13(4): 662-673.
• Koçak, U. ve Alpaslan, A.H. (2015). Cinsel istismara uğrayan çocuk ve ergenlerin sosyodemografik özellikleri ve ruhsal değerlendirmesi. Adli Tıp Bülteni, 20(1): 27-33.
• Lynch, M. (1999). Çocuk istismarı ve ihmali. Ankara: Çocuk İstismarı ve İhmalini Önleme Derneği.
• Massart, R., Nemoda, Z., Suderman, J.M., Sutti, S., Ruggiero, A.M., Detter, A.M. … Szyf, M.(2016). Early life adversity alters normal sex-dependent developmental dy-namics of DNA methylation. Dev. Psychopathol., 28(4pt2): 1259-1272.
• Moorman, E. ve Pomerantz, E.M. (2008). Mothers' cognitions about children's self-control: Implications for mothers' responses to children's helplessness. Social Development,17(4): 960-979.
• Özyurt, G., Öztürk, Y., Akay, A. (2017). Anksiyete bozukluğu olan çocuklarda duygu düzenlemenin annelerin duygu düzenlemesi, bağlanma ve anksiyete duyarlılığı ile lişkisinin incelenmesi. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 18(4): 369-378.
• Peacock, G. G. ve Holland, M. L. (2003).Emotional and behavioral problems of young children: Effective interventions in the preschool and kindergarten years. New York: Guilford Press.
• Perry, B.D. (2000). Traumatized children: How childhood trauma influences brain development. The Journal of the California Alliance for the Mentally, III(11:1): 48-51.
• Perry, B.D. (2001). The neurodevelopmental impact of violence in childhood. D. Schetky and E.P. Benedek (Eds.), Chapter 18: In textbook of child and adolescent forensic psychiatry içinde (p. 221–238). American Psychiatric Press.
• Perry, B.D. (2002). Childhood experience and the expression of genetic potential: What childhood neglect tells us about nature and nurture. Brain and Mind,(3): 79-100.
• Perry, B.D. (2009). Examining child maltreatment through a neurodevelopmental lens: Clinical applications of the neurosequential model of therapeutics. Journal of Loss and Trauma, 14(4): 240-255.
• Pianta R. C. (1992). Child-Parent Relationship Scale. University of Virginia. Author. Pietromonaco P. R. & Barrett L. F. (2000). The Internal Working Models Concept: What Do We Really Know About The Self in Relation To Others?. Review of General Psychology, 4(2): 155-175.
• Pollak, S.D., Cicchetti, D., Hornung, K. ve Reed, A. (2000). Recognizing emotion in faces: Developmental effects of child abuse and neglect. Developmental Psychology, 36(5): 679-688.
• Racine, N., Plamondon, A., Madigan, S., McDonald, S. ve Tough, S. (2018). Maternal adverse childhood experiences and infant development. Pediatrics, 141(2): e20172495.
• Rijlaarsdam, J., Stevens, G.W., Jansen, P.W., Ringoot, A.P., Jaddoe … J.J., Tiemeier, H. (2014). Maternal childhoodmaltreatment and offspring emotional and behavioral problems: Maternal and paternal mechanisms of risk transmission. Child Maltreat, 19(2): 67-78.
• Sarı, H.Y., Ardahan, E. ve Öztornacı, B.Ö. (2016). Çocuk ihmal ve istismarına ilişkin son 10 yılda yapılan sistematik derlemeler. TAF Preventive Medicine Bulletin,15: 6.
• Schore, A.N. (2012). Gelişimsel nörobiyoloji ve bağlanma kuramı. Tahir Özakkaş (Ed.). İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
• Schore, A.N. (2013). Duygulanımın düzenlenmesi ve kendiliğin kökeni: Duygusal gelişimin nörobiyolojisi. Tahir Özakkaş (Ed.), Kısım 3: Geç Bebeklik Dönemi içinde (s. 221-303). İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
• Siegel, D.J. (2018). Zihnin gelişimi: İlişkiler ve beyin arasındaki etkileşim bizi nasıl biz yapar?. Tahir Özakkaş (Ed.). İstanbul: Psikoterapi Enstitüsü Eğitim Yayınları.
• Soylu, N., Pian, B.Ş., Ayaz, M. ve Sönmez, S. (2012). Cinsel istismar mağduru çocuk ve ergenlerde ruh sağlığını etkileyen etkenlerin araştırılması. Anadolu Psikiyatri Derg, 13: 292-298.
• Soysal, A.Ş., Bodur, Ş., İşeri, E. ve Şenol, S. (2005). Bebeklik dönemindeki bağlanma sürecine genel bir bakış. Klinik Psikiyatri, 8: 88-99.
• Sümer, N., Sayıl, M. ve Berument, S.K. (2016). Anne duyarlılığı ve çocuklarda bağlanma. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları: Özel Dizi-2.
• Swain, J.E., Lorberbaum, J.P., Köse, S. ve Strathearn, L. (2007). Brain basis of early parent–infant interactions: Psychology, physiology, and in vivo functional neuroimaging studies. The Journel of Child Psychology and Psychiatry, 48 (3-4): 262-287.
• Swain, J.E. (2008). Baby stimuli and the parent brain: Functional neuroimaging of the neural substrates of parent-infant attachment. Psychiatry (Edgmont (Pa. : Township)), 5(8): 28–36.
• Swain, J.E. (2011). The human parental brain: In vivo neuroimaging. Prog Neuropsychopharmocol Biol Psychiatry, 35(5): 1242- 1254.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Pearson.
• Taner, M.D. ve Başal, H. (2013). Okulöncesi çocuklarında gözlenen davranış problemleri ile ailelerinin anne-aaba tutumları arasındaki ilişki. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1): 115-144.
• Tanrıdağ, O. (2018). Çocuk beyninin gelişimi ve nörogelişimsel problemler. Fatma Özten (Ed.). İstanbul: Üsküdar Üniversitesi Yayınları.
• Tottenham, N., Hare, T.A., Millner, A., Gilhooly, T., Zevin, J.D. ve Casey, B.J. (2011). Elevated amygdala response to faces following early deprivation. Dev Sci., 14(2): 190-204.
• Treat, A.E., Sheffield-Morris, A., Williamson, A.C. ve Hays-Grudo, J. (2019). Adverse childhood experiences and young children’s social and emotional development: The role of maternal depression, self-efficacy, and social support. Early Child Development and Care, doi: 10.1080/03004430.2019.1578220.
• Trickett, P.K., Noll, J.G., Reiffman, A. ve Putnam F.W. (2001). Variants of intra familial sexual abuse experience: Implications for short- and long-term development. Dev Psychopathol,13: 1001-1019.
• Tüzün, O. ve Sayar, K. (2006). Bağlanma kuramı ve psikopaloji. Düşünen Adam, 19(1): 24-39. UNICEF. (2008). Annual Report. Erişim adresi:https://www.unicef.org/publications/files/ UNICEF_ Annual_Report_2008_EN_072709.pdf. Erişim tarihi: 10.10.2019.
• UNICEF-Türkiye. (2010). Türkiye’de çocuk istismarı ve aile içi şiddet araştırması. Erişim adresi: http://atud.org.tr/kutuphane/unisefrapor.pdf. Erişim tarihi: 10.10.2019.
• Usta, S.Y. (2014). Okul öncesi dönem çocuklarda davranış problemlerinin anne-çocuk ve öğretmen-çocuk ilişkileri açısından incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Weawer, I.C.G., Cervoni, N., Champagne, F.A., D’Alessio, A.C., Sharma, S. … Meaney, M.J. (2004). Epigenetic programming by maternal behaviour. Nature Neuroscience, 7(8): 847-854.
• World Health Organization. (2016). Child maltreatment. Erişim adresi: http://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs150/en/. Erişim tarihi: 10.11.2020.
• Yıldırım, E.A., Peykan, G., Hacıoğlu, H., Koçak, Y.E. ve Özer, Ş. (2010). Çocukluk çağı cinsel travması olan iki olguda travma belirtilerinin ortaya çıkışında anne olmalarının etkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 47: 174-7.
• Yiğit, İ. ve Yiğit, M. G. (2017). Psychometric properties of Turkish version of difficulties in emotion regulation scale-brief form (DERS-16). Current Psychology,1-9.