TÜRKİYE’DE YAPILAN CERRAHİ HEMŞİRELİĞİ DOKTORA TEZLERİNDE HEMŞİRELİK MODEL VE KURAMLARININ KULLANIMI

Yıl 2022, Cilt: Özel Sayı , 24 - 27, 05.03.2022

Keriman Yıldız Serpil Yüksel

https://doi.org/10.52881/gsbdergi.1082725

Öz

Hemşirelik model ve kuramları hemşirelik hizmetlerinin yürütülmesinde hemşirelere rehberlik etmekte, hemşirelik bakımında standart oluşturmakta ve hemşireliğe özgü araştırmalara yön vermektedir. Bu nedenle, hemşirelik araştırmaları, hemşirelik kuram ve modellerini test etme ve geliştirmeye odaklanarak hemşirelik bilimine katkı sağlamalıdır. Yapılan çalışmalar Türkiye’de kuram ve model kullanılarak yapılan araştırmalara sıklıkla lisansüstü tez çalışmalarında yer verildiğini ortaya koymuştur. Bu araştırmada, kuram veya model kullanılan Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği doktora tezlerini incelemek, kullanılan kuram ve modelleri belirlemek amaçlandı. Tanımlayıcı tipteki bu çalışma 15 Mart-15 Mayıs 2021 tarihleri arasında yapıldı. Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği doktora tezlerine Yüksek Öğretim Kurulu Başkanlığı Ulusal Tez Merkezi’nden ulaşıldı. Araştırmanın evrenini 1992-2021 yılları arasında Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı’nda yürütülmüş 161 tez oluşturdu. Tam metnine ulaşılamayan 7 tez, başlığında veya özetinde kuram veya model kullanımı belirtilmeyen 140 tez araştırma dışında bırakıldı. Araştırma kapsamında 14 tez incelendi. 1992-2021 yılları arasında Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği alanında tamamlanmış 154 doktora tezinden %9.1’inde (n= 14) model kullanıldığı belirlendi. Model kullanılan Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği doktora tez sayısının 2013 (n= 3), 2016 (n= 3) ve 2018 (n= 3) yıllarında daha fazla olduğu saptandı. En yaygın kullanılan modellerin Roy Uyum Modeli (%50, n=7) ve Günlük Yaşam Aktiviteleri Modeli (%15, n=2) olduğu belirlendi. Tezlerde kullanılan diğer modellerin, Vaka Yönetimi Modeli, Orem’in Öz Bakım Modeli, Güçlü Yönlere Dayalı Bakım Modeli, ADDIE Tasarım Modeli ve L.E.A.R.N.S. Modeli olduğu saptandı. Araştırma bulguları, Cerrahi Hastalıkları Hemşireliği doktora tez çalışmalarında kuram ve model kullanımının istendik düzeyde olmadığını ortaya koydu.

Anahtar Kelimeler

cerrahi hemşireliği, doktora, kuram, model, tez

Kaynakça

• 1. Kaya N, Babadağ K, Kaçar GY, Uygur E. Hemşirelerin hemşirelik model/kuramlarını, hemşirelik sürecini ve sınıflama sistemlerini bilme ve uygulama durumları. Maltepe Üniversitesi Hemşirelik Bilim ve Sanatı Dergisi. 2010; 3(3): 24-33.
• 2. Özcan Ş, Eryılmaz G. Levine'nin koruma modeli. Turkiye Klinikleri J Obstet Womens Health Dis Nurs-Special Topics. 2017; 3(3): 225-30. 3. Baykara ZG, Çalışkan N, Öztürk D, Karadağ A. Hemşirelikte teori ve model kullanımı: nitel bir çalışma. Cukurova Medical Journal. 2019; 44 (Suppl 1): 281-289.
• 4. Younas A, Quennell S. Usefulness of nursing theory‐guided practice: an integrative review. Scandinavian journal of caring sciences. 2019; 33(3): 540-555.
• 5. İnan FŞ, Üstün B, Bademli K. Türkiye’de kuram/modele dayalı hemşirelik araştırmalarının incelemesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 16(2): 132-139.
• 6. Şahin G, Buldak Cİ, Kaya V, Güvenç G, İyigün E. Türkiye’de hemşirelikte model kullanılarak yapılan lisansüstü tezlerin incelenmesi: sistematik derleme. Hemşirelik Eğitim ve Araştırma Dergisi. 2020; 17(2): 170-9.
• 7. Bahar Z, Aydoğdu NG, Açıl D, Cengiz B, Çal A ve ark. Türkiye’de halk sağlığı hemşireliği alanında yapılan doktora tezlerinin değerlendirilmesi. Halk Sağlığı Hemşireliği Dergisi. 2020; 2(1):26-38.
• 8. Dağcı M. Türkiye’de 2008-2018 yılları arasında model ve kuram kullanılmış hemşirelik araştırmaları: sistematik inceleme. İstanbul Gelişim Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019; (9): 929-943.
• 9. Ardahan M, Özsoy S. Türkiye’de hemşirelik araştırmalarındaki eğilimler: yüksek lisans ve doktora tezleri üzerine bir çalışma. Gümüşhane Üniversitesi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015; 4(4): 516-534.
• 10. Güder, DS, Yalvaç M. Kuzey Kıbrıs’ ta kadın sağlığı ile ilgili yapılmış hemşirelikte lisansüstü tezlerin özellikleri: bir içerik analizi çalışması. Türk Kütüphaneciliği. 2021; 35(1): 28-40.
• 11. Hopia H, Heikkilä J. Nursing research priorities based on CINAHL database: a scoping review. Nursing Open. 2020; 7(2): 483-494.
• 12. Roy C. Key issues in nursing theory: developments, challenges, and future directions. Nursing Research. 2018; 67(2): 81-92.
• 13. Aslan FE. Cerrahi hemşireliğinin tarihçesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2009; 12(1): 104-113.
• 14. Yücel ŞÇ. Kolcaba’nın konfor kuramı. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi. 2011; 27(2): 79-88.
• 15. Şişman H, Arslan S. Cerrahi hemşireliğinde hasta bakımında kullanılan kuram ve modeller. Arşiv Kaynak Tarama Dergisi. 2020; 29(2): 150-161.
• 16. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp (05 Haziran 2021)