Şanlıurfa’da Postpartum Dönemde Kadınların Aile Planlamasına Yönelik Tutum ve Davranışları

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 2, 54 - 65, 30.08.2024

Gurbet Ortaç , Fatma Koruk

https://doi.org/10.52881/gsbdergi.1421328

Öz

Giriş: Postpartum dönem, kadınların aile planlaması yöntemlerine karşı ılımlı olduğu ve destek verildiğinde uygulamayı büyük oranda kabul ettiği bir dönemdir.
Amaç: Araştırma, Şanlıurfa’da postpartum dönemde kadınların aile planlamasına yönelik tutum ve davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.
Yöntem: Tanımlayıcı tipte olan araştırmanın evrenini, Şanlıurfa il merkezinde Aile Sağlığı Merkezlerinden sağlık hizmeti alan, son altı 6 içinde doğum yapmış kadınlar oluşturmuştur. Örneklem seçimi için küme örnekleme yöntemi kullanılmıştır ve toplam 330 kadın ile araştırma tamamlanmıştır. Veriler, Veri Toplama Formu ve Postpartum Dönemdeki Kadınların Aile Planlaması Tutum Ölçeği (PAPTÖ) aracılığıyla Şubat-Mayıs 2022 tarihleri arasında toplanmıştır. Verilerin değerlendirilmesinde; tanımlayıcı istatistiklerden yüzde, ortalama, standart sapma, tek değişkenli analizlerden Ki-kare ve Man Whithney-U testi kullanılmıştır.
Bulgular: Kadınların %71,5’i herhangi bir aile planlaması yöntemi kullanmaktadır ve bunların %39,0’u modern yöntem iken %32,5’i geleneksel yöntemdir. Modern yöntemlerden en fazla kullanılan kondom (%20,9) ve geleneksel yöntemlerden en fazla kullanılan geri çekmedir (%32,1). Kadınların PAPTÖ puan ortalaması 90,4±6,7’dir. Evde en çok Türkçe konuşan, kendisinin ve eşinin öğrenim düzeyi yüksek olan, eşinin yaş ortancası daha yüksek olan, eşi bir işte çalışan, sağlık güvencesi olan, çekirdek ailede yaşayan, ideal çocuk sayısı daha az olan, iki yıldan daha kısa aralarla doğum yapma öyküsü olan ve PAPTÖ puan ortalaması daha yüksek olan kadınların postpartum aile planlaması yöntem kullanım düzeyinin daha yüksek olduğu saptanmıştır (p<0,005).
Sonuç: Araştırma, postpartum dönemde kadınların aile planlamasına yönelik tutumlarının olumlu olduğunu, ancak modern aile planlaması yöntem kullanımının istenilen düzeyde olmadığını; sosyo-demografik ve doğurganlık özellikleri ile aile planlamasına yönelik tutumun postpartum dönemde aile planlaması yöntem kullanımını etkilediğini göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Kadın, aile planlaması, postpartum dönem, tutum ve davranış

Etik Beyan

Araştırmanın yapılabilmesi için ölçek yazarlarından ölçek kullanım izni, araştırmanın yapıldığı üniversitenin etik kurulundan (01.11.2021 tarih ve HRÜ/21.19.03 sayılı) ve Şanlıurfa il sağlık müdürlüğünden (03.02.2022 tarih ve E-49781372-772-01 sayılı) yazılı izin alınmıştır. Araştırmanın bütün aşamalarında Helsinki Deklerasyonu Prensipleri’ne uygun olarak çalışılmış olup, araştırmaya katılan kadınlardan bilgilendirilmiş onamları alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Yok

The Attitudes and Behaviors of Women Towards Family Planning in the Postpartum Period in Şanlıurfa

Öz

Background: The postpartum period is a period when women are moderate towards family planning methods and largely accept the practice when given support.
Aim: The research was conducted as a descriptive study in order to determine the attitudes and behaviors of women towards family planning in the postpartum period in Şanlıurfa.
Method: The population of the descriptive study consisted of women who received health services from Family Health Centres in Şanlıurfa city centre and who gave birth within the last six months. Cluster sampling method was used for sample selection and the study was completed with a total of 330 women. Data were collected between February and May 2022 using the Data Collection Form and the Postpartum Women's Attitudes towards Family Planning Scale (PAPAS). In the evaluation of the data; percentage, mean, standard deviation from descriptive statistics, Chi-square and Man Whithney-U test from univariate analysis were used.
Results: 71.5% of women were using any method of family planning, of which 39.0% were modern methods and 32.5% were traditional methods. The most commonly used modern method was condom (20.9%) and the most commonly used traditional method was withdrawal (32.1%). The mean PAPTÖ score of the women was 90.4±6.7. It was found that the level of postpartum family planning method use was higher in women who mostly spoke Turkish at home, had higher education levels of themselves and their husbands, had a higher median age of their husbands, had a husband who was employed, had health insurance, lived in a nuclear family, had fewer ideal children, had a history of giving birth at intervals shorter than two years and had a higher mean PAPTÖ score (p<0.005).
Conclusion: The study showed that women's attitudes towards family planning in the postpartum period were positive, but the use of modern family planning methods was not at the desired level, and that socio-demographic and fertility characteristics and attitudes towards family planning affected the use of family planning methods in the postpartum period.

Anahtar Kelimeler

Woman, family planning, postpartum period, attitude and behavior

Kaynakça

• 1. World Health Organization (WHO). Maternal Mortality. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/maternal-mortality [Updated: 2023 February 22; Cited: 2023 October 22].
• 2. T.C. Sağlık Bakanlığı, Sağlık Bilgi Sistemleri Genel Müdürlüğü. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2022 Haber Bülteni:Mortalite İstatistikleri. 2023; (11):1.
• 3. Egelioğlu Cetişli N, Kahveci M, Işık S, Hacılar A. Kadınların postpartum kontraseptif tercihleri ve tutumları. Jaren. 2020; 6(1): 67-72.
• 4. Eryılmaz N, Ege E. Doğum Sonu Dönemdeki Kadınların Aile Planlaması Konusundaki Tutumları ve İlişkili Faktörler. Journal of Human Sciences. 2016; 13(2): 3389-3401.
• 5. Gaffield M. E., Egan S., Temmerman M. It's about time: WHO and Partners Release Programming Strategies for Postpartum Family Planning. Global Health: Science And Practice. 2014;2(1):4–9.
• 6. World Health Organization (WHO). New WHO tool helps guide contraception choices following childbirth. Available from: https://www.who.int/news/item/15-01-2016-new-who-tool-helps-guide-contraception-choices-following-childbirth [Updated: 2016 January 15; Cited: 2023 October 22].
• 7. World Health Organization (WHO). Family planning/contraception methods. Available from: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/family-planning-contraception%20%20/ [Updated: 2023 September 5; Cited: 2023 October 22].
• 8. Tezel A, Gönenç İ, Akgün Ş, Öztaş Karataş D, Altuntaş Yıldız T. Kadınların aile planlamasına yönelik tutumları ve etkileyen faktörler. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2015;18(3).
• 9. Örsal Ö, Kubilay G. Aile planlaması tutum ölçeğinin geliştirilmesi. Florence Nightingale J Nurs. 2007;15(60):155-164.
• 10. Tuik.gov.tr/[Internet]. Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Doğum İstatistikleri. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Dogum-Istatistikleri-2022-49673 İlk Yayın Tarihi: 15 Mayıs 2023 [Erişim Tarihi: 22.10.2023].
• 11. Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması. TNSA 2018. Erişim Adresi: https://fs.hacettepe.edu.tr/hips/dosyalar/Ara%C5%9Ft%C4%B1rmalar%20-%20raporlar/2018%20TNSA/TNSA2018_ana_Rapor_compressed.pdf İlk Yayın Tarihi: Kasım 2019 [Erişim Tarihi: 22.10.2023].
• 12. WHO. Programming Strategies For Postpartum Family Planning.. Available from: https://iris.who.int/bitstream/handle/10665/93680/9789241506496_eng.pdf?sequence=1 [Updated: 2013 November 7; Cited: 2023 October 22].
• 13. Varol Z.S. Postpartum Dönemdeki Kadınların Aile Planlaması Tutum Ölçeğinin Geliştirilmesi [Uzmanlık Tezi]. İzmir: Ege Üniversitesi; 2019.
• 14. Baldwin MK, Hart KD, Rodriguez MI. Predictors for follow-up among postpartum patients enrolled in a clinical trial, Contraception, 2018; 98(3): 228-231.
• 15. Botfield J.R, Tulloch M, Contziu H et al. Contraception provision ın the postpartum period: Knowledge, views and practices of midwives. Women Birth. 2021; 34(1): 1-6.
• 16. Yemane TT, Bogale GG, Egata G, Tefera TK. Postpartum Family Planning Use and Its Determinants among Women of the Reproductive Age Group in Low-Income Countries of Sub-Saharan Africa: A Systematic Review and Meta-Analysis. Int J Reprod Med. 2021
• 17. Andualem G, Aklilu A, Belay G, Feyisa W, Alemnew F. Factors associated with utilization of modern postpartum family planing methods during the extended postpartum period among mothers who gave birth in the last 12 months at Injibara town, Northwest, Ethiopia: a cross-sectional study. Contraception and Reproductive Medicine. 2022;7(1):25.
• 18. Joshi A.K, Tiwari D.P, Poudyal A, Shrestha N, Acharya U, Dhungana G.P. Utilization of family planning methods among postpartum mothers in Kailali district, Nepal. International Journal of Women's Health. 2020; 12: 487-494.
• 19. Anate B.C, Balogun M.R, Olubodun T, Adejimi A.A. Knowledge and utilization of family planning among rural postpartum women in Southwest Nigeria. Journal of Family Medicine and Primary Care. 2021;10(2):730-737.
• 20. Yağmur Y, Keskin F. Doğum sonu dönemdeki kadınların aile planlaması yöntemi kullanımı ve sağlık algısının incelenmesi. İnönü Üniversitesi Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksek Okulu Dergisi. 2019;7(2):137-46.
• 21. Kocaöz S, Peksoy S, Atabekoğlu C. Kadınların gebelikten önce kullandığı ve doğum sonrasında tercih ettiği kontraseptif yöntemler. Balıkesir Sağlık Bilimleri Dergisi. 2013; 2 (1):1-8.
• 22. Yaman Sözbir Ş, Herek B, Ergüven Boğa M., Koçak G., Akbaş P. Postpartum ilk 48 saatte verilen aile planlaması eğitiminin yöntem seçimi ve kullanımına etkisinin değerlendirilmesi. Gazi Sağlık Bilimleri Dergisi. 2019:4(1):29-39.
• 23. Şentürk Erenel A, Kavlak T, Bingöl B. Kadınların doğum sonrası altı ay sonunda aile planlaması yöntemi kullanma durumu. Van Med J. 2011; 2(18): 68-76.
• 24. Demirel Akyüz M. Doğum Sonu Dönemde Kadınların Modern Aile Planlaması Gereksinimleri ve İlişkili Faktörlerin Değerlendirilmesi [Doktora Tezi] İzmir: Ege Üniversitesi; 2016.
• 25. Chebet JJ, McMahon SA, Greenspan JA, et al. Every method seems to have its problems- Perspectives on side effects of hormonal contraceptives in Morogoro Region, BMC Womens Health. 2015; 15:97.
• 26. Cotten N, Stanback J, Maidouka H, Taylor-thomas JT, Cotten BN. Early discontinuation of contraceptive use in Niger and The Gambia. Int Fam Plan Perspect. 2012;18(4):145–9.
• 27. Williamson LM, Parkes A, Wight D, Petticrew M, Hart GJ. Limits to modern contraceptive use among young women in developing countries: a systematic review of qualitative research. Reprod Health. 2009; 6:3
• 28. Eliason S, Baiden F, Quansah-Asare G, Graham-Hayfron Y, Bonsu D, Phillips J, et al. Factors influencing the intention of women in rural Ghana to adopt postpartum family planning. Reprod Health [Internet]. 2013;10(1):1.
• 29. Hall KS. The Health Belief Model Can Guide Modern Contraceptive Behavior Research and Practice. J Midwifery Women’s Heal. 2012; 57(1):74–81.
• 30. Yıldırım Kopuk S, Cekmez Y, Ozer N, Sahin O, Kiran G. Contraception Preferences of Breastfeeding Mother at Health Sciences University Umraniye Education and Research Hospital. Eur Arch Med Res. 2018; 34(2):163–6.
• 31. Bongaarts J. Social Interactions and Contemporary Fertility Transitions Author: John Bongaarts and Susan Cotts Watkins Source: Population and Development Review. 1996; 22(4): 639-682.
• 32. 29. Gözükara F, Kabalcıoğlu F, Ersin F. Şanlıurfa ilinde kadınların aile planlamasına ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Harran Üniversitesi Tıp Fakültesi Dergisi. 2015; 12(1): 9-16.
• 33. Apay S.E, Nazik E, Özdemir F, Pasinlioğlu T. Kadınların aile planlamasına ilişkin tutumlarının belirlenmesi. Anadolu Hemşirelik ve Sağlık Bilimleri Dergisi. 2010; 13(3): 39-46.
• 34. Çayan A. 15–49 yaş evli kadınların aile planlaması yöntemlerine ilişkin tutumlarının kullandıkları kontraseptif yöntemler ile ilişkisi. [Yüksek Lisans Tezi]. Aydın: Adnan Menderes Üniversitesi; 2009.
• 35. Pfitzer A, Mackenzie D, Blanchard H, Hyjazi Y, Kumar S, Lisanework Kassa S, et al. A facility birth can be the time to start family planning: postpartum intrauterine device experiences from six countries. Int J Gynaecol Obstet. 2015;130 (2): 54–61
• 36. Brunson MR., Klein DA., Olsen CH., Weir L., Roberts TA. Postpartum contraception: initiation and effectiveness in a large universal healthcare system. American Journal of Obstetrics and Gynecology. 2017; 217(1): 551-559
• 37. Goulding AN, Bauer AE, Muddana A, Bryant AG, Stuebe AM. Provider Counseling and Women's Family Planning Decisions in the Postpartum Period. J Womens Health (Larchmt). 2020; 29(6): 847-853.