1876 OSMANLI-SIRP-KARADAĞ SAVAŞI’NDA RUS GÖNÜLLÜLER

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 10, 693 - 718, 20.07.2023

Ayşe Özkan

https://doi.org/10.53718/gttad.1294897

Öz

Sırbistan’da Prens Milan Obrenoviç’in hükümranlığı sırasında patlak veren Hersek İsyanı önemli sonuçlar doğurmuştur. Ağustos 1875’te Sırbistan’da iktidara savaş hükümeti gelmiştir ki bu savaşçı atmosferin bir sonucu idi. Liberaller savaş yanlısı iken, Sırp Prensi Milan Obrenoviç ve muhafazakârlar buna karşıydı. Sırbistan’ın Bosna-Hersek’teki yurttaşlarına yardım edip etmeyeceği ve Osmanlı Devleti ile savaşın olup olmayacağı esas sorunu oluşturmaktaydı. Nisan 1876’da Sırbistan’da hükümet değişmiş ve savaş taraftarı olan Liberaller iş başına gelmiştir. Stevca Mihailoviç hükümet reisi olurken, Yovan Ristiç ise dışişleri bakanı olmuştur. Ristiç kriz anlarında temkinli ve ılımlı olmasına rağmen Voyvodina liberallerinin baskısıyla cesurca hareket etmiştir. 13 Mayıs’ta Sırp Bakanlar Kurulu, Türkiye’deki kardeşlerinin kurtuluşuna yardım etmeye ve Türk İmparatorluğu’ndaki Sırp halkını mümkün olduğunca birleştirmeye karar vermiştir. Ancak önceliği her zaman kendi tahtını korumak olan Milan, Osmanlı Devleti’ne karşı direk bir saldırıdan çekinmiştir. Askeri durumun farkında olan ve yetersizliklerini bilen Milan kendi tahtının tehlikeye girmesiyle Osmanlı Devleti’ne savaş ilan etmiştir. Sırplar kalede bulunan Osmanlı sancağını kesmiş ve Karadağ Prensi de Avrupa politikacılarını aldatmak için yine bu şekilde hareket etmiştir. Savaş ilanı Sırbistan ve Karadağ’da olduğu kadar, bu iki Slav ülkesinin koruyucusu olan Rusya’da da büyük heyecana yol açmıştır. Başkonsolos White, Lord Derby’ye gönderdiği yazısında bu savaşın birincil amacının Bosna’daki Hristiyan Sırpların özgürlüklerine kavuşturulması ve silahlı işgal yoluyla bu vilayette yeni bir düzen kurulması olduğunu belirtmiştir. Savaş ilanıyla birlikte Rus kiliseleri Sırp zaferi için dua etmeye başlamış ve Moskova metropoliti de Sırp ve Karadağlılara yardım için özel bir program düzenlemiştir.
13 Temmuz’da gerçekleşen bu özel ayini Moskova metropoliti, Sırp ve Karadağlı kuvvetlerin başarısına ithafen yapmıştır. Ancak bu girişimler St. Petersburg’daki metropolit tarafından tekrarlanmamıştır. Belgrad metropolitinin yayınladığı bir çağrı da din adamları vasıtasıyla dağıtılmıştır. Temmuz ayından önce yani savaş ilanından önce kilise tarafından toplanan paralar Slav Hayırsever Komiteleri kapsamındaki yardım fonları için en büyük gelir kaynağı idi. Son gelişmelerle birlikte bunlar daha büyük rakamlara ulaşmışlardır. Çernayef’e eskiden beri finansman sağlayan Khludov ve diğer Moskova milyonerleri de yardımda bulunmaya başlamışlardır. İmparatoriçenin himayesindeki Kızılhaç Sırbistan’da tıbbi çalışmalar yürütmeye başlarken, St. Petersburg sosyetesinden kadınlar da Tramvaylarda, vapurlarda ve yaptıkları ev ziyaretlerinde para toplamışlardır. Yüksek mevkideki Kontes Protasova ve Kontes Adlerberg de başkent sokaklarında para toplamaya çıkmışlardır. Çareviç ve karısı da yardımlara destek vermişlerdir. Kiliselerde Haçlı Seferi vaaz edilirken, Slav komitelerinin balosunda yurtsever konuşmalar yapılmıştır. Basın General Çernayef’i yücelterek Rus gönüllülerine yardım için çağrıda bulunmuştur. İmparatoriçe Marie ve Veliaht Aleksandr da bu seferberlik hareketine desteklerini açıklamış ve aktif bir rol almışlardır. Rus Generali Çernayef, Sırp ordularının başkomutanı yapılmış ve Rusya’dan çok sayıda gönüllüğe bu savaşa katılmıştır. Rusya’daki Panislavist komitelerinin de yoğun destek verdiği bu savaşta maddi ve manevi her türlü desteğe karşın Sırplar savaşta yenilmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

Sırbistan, Rusya, Milan Obrenoviç, General Mihail Çernayef, Rus Gönüllüler.

Destekleyen Kurum

Yok

Proje Numarası

Yok

Teşekkür

Yok

RUSSIAN VOLUNTEERS IN THE 1876 OTTOMAN-SERBIAN-MONTENEGRIN WAR

Öz

The Herzegovina Revolt, which broke out during the reign of Prince Milan Obrenovic in Serbia, had important results. In August 1875, the war government came to power in Serbia, which was a result of the warlike atmosphere. While the liberals were for the war, Serbian Prince Milan Obrenovic and the conservatives were against it. The main question was whether Serbia would help its citizens in Bosnia-Herzegovina and whether there would be a war with the Ottoman Empire. In April 1876, the government changed in Serbia and the liberals, who were pro-war, came to power. Stevca Mihailovic became head of government, while Yovan Ristic became foreign minister. Despite being cautious and moderate in times of crisis, Ristic acted bravely under pressure from the liberals of Vojvodina. On May 13, the Serbian Council of Ministers decided to help liberate their brothers in Turkey and unite the Serbian people in the Turkish Empire as much as possible. However, Milan, whose priority was always to protect its own throne, refrained from a direct attack against the Ottoman Empire. Being aware of the military situation and knowing its inadequacies, Milan declared war on the Ottoman Empire when its throne was in danger. The Serbs cut the Ottoman flag in the castle and the Prince of Montenegro acted in this way to deceive the European politicians. The declaration of war caused great excitement in Serbia and Montenegro as well as in Russia, the protector of these two Slavic countries. Consul General White, in his letter to Lord Derby, stated that the primary aim of this war was to liberate the Christian Serbs in Bosnia and to establish a new order in this province through armed occupation. With the declaration of war, Russian churches began to pray for Serbian victory and the Moscow metropolitan organized a special program to help Serbians and Montenegrins.
The Moscow metropolitan dedicated this special ceremony, which took place on July 13, to the success of the Serbian and Montenegrin forces. However, these initiatives It was not repeated by the metropolitan of St. Petersburg. A call issued by the Belgrade metropolitan was also distributed by the clergy. Funds raised by the church prior to the declaration of war in July were the major source of income for relief funds under Slavic Charitable Committees. With recent developments, these have reached even greater numbers. Khludov and other Moscow millionaires, who have been funding Chernayef for a long time, have also started to help. While the Red Cross, under the auspices of the Empress, began to conduct medical studies in Serbia, St. Petersburg society women also collected money on trams, ferries and home visits. The high-ranking Countess Protasova and Countess Adlerberg also went out to collect money on the streets of the capital. Tsarevich and his wife also supported the aid. While the Crusade was preached in the churches, patriotic speeches were made at the ball of the Slavic committees. The press praised General Chernayef and called for help to the Russian volunteers. Empress Marie and Crown Prince Alexander also expressed their support for this mobilization movement and took an active role. Russian General Chernayef was made the commander-in-chief of the Serbian armies and many volunteers from Russia participated in this war. Despite all kinds of material and moral support, the Serbs were defeated in this war, in which the Pan-Slavist committees in Russia also heavily supported.

Anahtar Kelimeler

Serbia, Russia, Milan Obrenovich, General Mikhail Cherniaev, Russian Volunteers.

Proje Numarası

Yok

Kaynakça

• Sadaret Mektubi Mühimme Kalemi (A.MKT.MHM), 481/49, 480/91, 481/28.
• Sadaret Mektubi Umum Vilayat (A.MKT.UM), 1470/87, 1472/ 93, 1476/57-2, 1479/23. Cevdet Tasnifi Eyalat-ı Mümtaze (C.MTZ), 14/667.
• Hariciye Nezareti Petersburg Sefareti (HR.SFR.1). 181/16.
• Hariciye Nezareti Siyasi Kalemi (HR.SYS), 160/12, 160/5, 1398/14, 1412/2-14, 1412/2-83,1412/2-13, 1412/2-22,1412/2-41,160/8, 160/9, 1949/82, 1236/52, 1949/84.
• Hariciye Nezareti Tahrirat (HR.TH), 21/32.
• Hariciye Nezareti Tercüme Odası (HR.TO), 299/1, 330/19, 517/2, 122/134, 123/45, 330/55, 123/24, 108/56, 108/70, 330/44, 331/2, 618/24, 108/72, 330/50, 108/61.
• Yıldız Esas Evrakı (Y.EE), 44/13 44/ 32, 10/21, 44/85, 44/84, 44/86, 44/8.
• Osmanlı-Rus Harbi (18777-1878) Koleksiyonu Kataloğu (ORH), Kutu:2-9 Belge:58.
• Osmanlı-Sırp-Karadağ Harbi Koleksiyonu Kataloğu (OSK), Kutu:8 Gömlek:2 Belge: 2 /2-3-4, Kutu:9 Gömlek:45, Belge:45-2.
• British Documents on Foreign Affairs:Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print,, The Ottoman Empire: Revolt in the Balkans, 1875-1876, Part I, Series B, Vol. 2, General Ed. Kenneth Bourne and D. Cameron Watt, Ed. David Gillard, University Puplications of Amerika, 1984.
• British Documents on Foreign Affairs: Reports and Papers from the Foreign Office Confidential Print, The Ottoman Empire: Diplomacy of the Powers, 1876-1878, Part I, Series B, Vol. 3, General Ed. Kenneth Bourne and D. Cameron Watt, Ed. David Gillard, University Publications of Amerika, 1984.
• Ahmet Mithat Efendi, Üss-i İnkılap, C.1, Yay. Haz. Tahir Galip Serhatlı, Selis Yayınları, İstanbul 2004.
• Ahmet Mithat Efendi, Üss-i İnkılap, Haz. İdris Nebi Uysal, Dergah Yay., İstanbul 2013.
• Ali Fıtri, 92-93 Osmanlı-Sırp Seferi ve Hal-i Hazır Darü’l-Harekatı, İstanbul 1328.
• AYDIN, Mithat, “Osmanlı- Sırp, Karadağ Savaşlarında İngiltere’nin Balkan Politikası”, Ankara Üniversitesi Osmanlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi (OTAM) Dergisi, C.15, S. 15, 2004, s. 139-163.
• ARMAOĞLU, Fahir, 19.Yüzyıl Siyasi Tarihi (1789-1914), Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1999.
• BAĞIRGAN, Sedat, Osmanlı Basınında 1877-1878 Osmanlı-Rus Harbi (93 Harbi), Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Manisa 2008.
• BAŞAK, Ünsal, “Yunanca Kaynaklara Göre Filhelen Taburu ve Peta Muharebesi”, Avrasya Uluslararası Araştırma Dergisi, Mart 2023, 11(34), s.120-150.
• BAYKAL, Bekir Sıtkı, “Şark Buhranı ve Sabah Gazetesi (1876)”, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi Dergisi, C. VI, S. 4, Eylül-Ekim 1948, s. 219-258.
• DJORDJEVİÇ, Dimitriye, Revolutions Nationales des peuples Balkaniques 1804-1914, Belgrad 1965.
• KAPICI, Özhan, Osmanlı-Rus İlişkilerinde N. P. İgnatyev Dönemi ve Rusya’nın Osmanlı Siyaseti (1864-1877), Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2013.
• KARAL, Enver Ziya, Osmanlı Tarihi, C.VIII, Türk Tarih Kurumu Yay., Ankara 1995.
• KURAT, Yuluğ Tekin, “1877-1878 Osmanlı- Rus Harbinin Sebepleri”, Belleten, C. XXVI, S. 103, Temmuz 1962, s. 568-592. LAFFAN, R. G. D., The Serbs the Guardians of the Gate, New York 1989.
• MACKENZİE, David, Serbs and Russians, New York 1996.
• Mahmud Celaleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat, Haz. İ. Miroğlu, M. Derin, M. Halacoğlu, Ö. Akdaş, İstanbul 1979.
• NUZA, Fehmi, “1293 (1877/1878) Osmanlı Rus Seferi II”, Türk Kültürü, S. 180, Ekim 1977, s. 732-751.
• ÖZDEM, Ali Gökçen, Karadağ’ın Osmanlı Egemenliğine Karşı Mücadelesi: 1830-1878, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Elazığ 2012.
• ÖZKAN, Ayşe, “Sırbistan’ın Bosna-Hersek Üzerindeki Emelleri ve Faaliyetleri (1878-1908)”, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 43, Nisan 2016, s. 854-869.
• ÖZKAN, Ayşe, Miloş’tan Milan’a Sırp Bağımsızlığı (1830-1878), IQ Yay., İstanbul 2011.
• ÖZKAN, Ayşe, Bağımsızlıktan Sırp-Hırvat-Sloven Krallığı’na Sırplar (1878-1918), IQ Yay., İstanbul 2013.
• ÖZKAYA, Yücel, “1293 (1877-1878) Osmanlı-Rus Savaşı’nda Avrupa Devletlerinin Tutumu ve Bosna Hersek Olayı”, 9. Askeri Tarih Semineri Bildirileri, C. 2, Ankara 2006, s. 313-327.
• POPOVİÇ, Vasily, Evropa i Srpsko Pitanje Periodu Oslobocenja 1804-1918, Belgrad t.y.
• STOYANOVİÇ, Mihailo D., The Great Powers and the Balkans 1875-1878, Cambridge University Press, 1968.
• SUMNER, B. H., Russia and The Balkans 1870-1880, Oxford at the Clarendon Press, 1937.
• ŞAHİN, Naci, “XIX Yüzyıl Sonrasında Anadolu’ya Yapılan Göç Hareketleri ve Anadolu Coğrafyasındaki Sosyo-Kültürel Etkileri”, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 8, S. 1, Haziran 2006, s. 63-82.
• YERLİKAYA, İlhan, “Sırp-Karadağ ve 93 Savaşı’nın Vakit Gazetesinde İşlenişi”, Askeri Tarih Bülteni, S. 41, Ağustos 1996, s. 26-42.
• YOVANOVİÇ, Slobodan, Vlada Milana Obrenoviça, C. 2, Belgrad 1934.