AN ORIGINAL EXAMPLE OF THE RECENT OTTOMAN EDUCATION HISTORY: THE ILLUSTRATED SCHOOL WORLD (RESIMLI MEKTEP ALEMI)

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 12, 729 - 756, 20.07.2024

Ümüt Akagündüz , Sema Nur Kumcağız

Öz

This research aims to reveal the character of literacy transformed by education in recent Ottoman history, referencing the magazine " The Illustrated School World." In the modernization process, the change in press life and education-training policies have included contemporary ideas and methods for producing and disseminating information. The social, economic, and intellectual differentiations that increased their speed and power in the 19th century created new symbolic forms of thinking and communication in the developed countries of the period and attracted the Ottoman State to this process. One of the places where the identification, integration, renewal, and creation opportunities of this process, which strengthens the quality and quantity of literacy with print capitalism, can be easily observed in the Ottoman tradition is education-themed journals. The Illustrated School World was a magazine published between July 23, 1913, and April 23, 1914. It had 14 issues and was directed by Mustafa Figani. The magazine had an average of 20 pages per issue. It covered various topics such as family education, physical education, applied education, geography education, visual arts education, village education, preschool education, and health education. The magazine also featured stories, memoirs, political, scientific, and women-themed texts.The magazine also draws attention with its intense visual use. Hunting, nature, science, map, animal, education, and landscape in the Illustrated School World There are 267 silhouette, caricature, and portrait images. The magazine came to life with the contributions of "Şemsülmekatip" and "Darülmuallimin," which were critical private schools of the period Abdullah Cevdet, Ahmet Nuri, Ahmet Robenson, Berham Lütfü Mahmut Kenan, Mehmet Celal, Mehmet Said, Muallim Bahaddin, Muallim Ismail Hakki Mustafa Figani, Orhan Nithat, such as the authors opened their numbers.Theoretical approaches to education, what should be done in education, examples of women's education, efforts to popularize knowledge, and things to be considered in terms of health can be followed in the articles in the journal. In this qualitative research, which uses document analysis with the survey model, the focus is on the formal and intellectual character of the journal by using purposeful sampling. After the formal analysis, including all issues of the journal, was carried out, the Ottoman articles selected were transcribed with a purposeful sample. The data obtained after transcription were examined in the contexts of education, women, health, and positivist knowledge. The assessment of "The Illustrated School World" reveals that it was centred around various themes such as education, science, nature, literature, health, women, and more. The magazine advocated for literacy based on reason and science; however, in the context of the foreign policy of the time, it had the potential to shift toward militarism. The content and visuals of the magazine reflect a rise in nationalist, positivist, and militarist perspectives that utilized universal and local cultural themes and narratives.

Anahtar Kelimeler

Second Constitution, Magazines, Education, Literacy, Women.

SON DÖNEM OSMANLI EĞİTİM TARİHİNE ÖZGÜN BİR ÖRNEK: RESİMLİ MEKTEP ALEMİ

Öz

Bu araştırmanın amacı “Resimli Mektep Alemi” dergisinden hareketle son dönem Osmanlı tarihinde eğitim düşüncesi ile okuryazarlığın dönüşen karakterini açığa çıkartabilmektir. Modernleşme sürecinde basın hayatı ile eğitim-öğretim politikalarında yaşanan değişim bilginin üretim ve yayılım kanallarına çağdaş fikir ve yöntemleri dahil etmiştir. XIX. yüzyılda hızını ve gücünü arttıran toplumsal, ekonomik ve düşünsel farklılaşmalar dönemin gelişmiş ülkelerinde yeni sembolik düşünme ve iletişim formları yaratırken Osmanlı Devleti’ni de bu sürece çekmiştir. Okuryazarlığın nitelik ve niceliğini matbuat kapitalizmi ile güçlendiren bu sürecin belirleme, bütünleştirme, yenileme ve yaratma fırsatlarının Osmanlı geleneğinde rahatlıkla izlenebildiği yerlerden birisi de eğitim temalı dergilerdir. 23 Temmuz 1913-23 Nisan 1914 yılları arasında 14 sayı yayımlanan Resimli Mektep Alemi’nin imtiyaz sahibi Orhannes sorumlu müdürü ise Mustafa Figani’dir. Sayı başına ortalama 20 sayfaya sahip olan dergide “aile içi eğitim, beden eğitimi, uygulamalı eğitim, coğrafya eğitimi, görsel sanatlar eğitimi, köy eğitimi, okul öncesi eğitim, sağlık eğitimi” gibi eğitim temalı konuların yanında hikayeler, hatıratlar, siyasi metinler, bilimsel metinler, kadın temalı metinler yer edinmiştir. Yoğun görsel kullanımıyla da dergi dikkat çekmektedir. Resimli Mektep Aleminde avcılık, doğa, bilim, harita, hayvan, eğitim, manzara, silüet, karikatür ve portre mahiyetinde 267 adet görsel bulunmaktadır. Döneminin önemli özel okullarından “Şemsülmekatip” ve “Darülmuallimin’in” katkılarıyla hayat bulan dergi, Abdullah Cevdet, Ahmet Nuri, Ahmet Robenson, Berham Lütfü, Mahmut Kenan, Mehmet Celal, Mehmet Said, Muallim Bahaddin, Muallim İsmail Hakkı, Mustafa Figani, Orhan Nithat, gibi yazarlara sayılarını açmıştır. Eğitime yönelik teorik yaklaşımlar, eğitimde neler yapılması gerektiği, kadın eğitimine dair örnekler, bilginin popülerleştirilme çabası ile sağlık noktasında dikkat edilmesi gerekenler dergideki yazılarda izlenebilmektedir. Tarama modeli ile doküman analizinden yararlanan bu nitel araştırmada amaçlı örneklem kullanılarak derginin biçimsel ve fikri karakterine odaklanılmıştır. Derginin bütün sayılarını içeren biçimsel analiz gerçekleştirildikten sonra amaçlı örneklemle dergiden seçilen Osmanlıca makalelerin transkripsiyonu yapılmıştır. Transkripsiyon sonrasında elde edilen veriler eğitim, kadın, sağlık ve pozitivist bilgi bağlamlarında irdelenmiştir. Yapılan değerlendirmeler “Resimli Mektep Alemi’nin” eğitim, bilim, doğa, uygulama, edebiyat, sağlık, kadın gibi temalardan hareketle akla ve bilime inanan, dönemin dış politika koşulları bağlamında militarizme kayabilen bir okuryazarlığın eğitim düşüncesinde belirginleştiğini göstermektedir. Derginin içeriği ile dergide kullanılan görseller evrensel ve yerel kültürel tema ve anlatılardan yararlanan milliyetçi, pozitivist, militarist bakış açılarının yükseldiğini belirginleştirmektedir.

Anahtar Kelimeler

II. Meşrutiyet, Dergiler, Eğitim, Okuryazarlık, Osmanlı Devleti.

Kaynakça

• AKAGÜNDÜZ, Ümüt, “Maarif Risalesinde Toplumu Bilgiyle Tanıştırabilme Kaygısı ve Eğitime Yaklaşım (1891-1896)”, Türk Eğitim Tarihi Dergisi, C. 9, S.2, 2020, ss.444-466.
• AKYÜZ, Yahya, Türk Eğitim Tarihi, Pegem Akademi, Ankara 2007.
• ALABAŞ, Ramazan, Cumhuriyet ve Çocuk, Yeni İnsan Yayınevi, İstanbul, 2019.
• ALABAŞ, Ramazan “Moral Values in School Textbooks during the Second Constitution and Early Republican Periods: The Case of the Lectures on Morality”, International Online Journal of Educational Sciences, C.11, S.3, 2019, ss.73-86.
• ANDERSON, Benedict, Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması, Metis Yayınevi, İstanbul 1995.
• ARIKAN, Rauf, Araştırma Yöntem ve Teknikleri, Nobel Yayınevi, Ankara 2013.
• BAŞBOĞA ÖZEN, Sevcan, “Erken Cumhuriyet Dönemi Süreli Çocuk Yayınlarında İdealize Edilen Ahlaki Erdemler: Dayanışma, Yardımlaşma, Tutumlu ve Tasarruflu Olmak”, Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, S. 72, 2023, ss. 18-45.
• BERG, Bruce. L. ve HOWARD Lune, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Eğitim Yayınevi, İstanbul 2015.
• BOURDİEU, Pierre, Devlet Üzerine: Collège de France Dersleri (1989-1992), İletişim Yayınları, İstanbul 2015.
• DEMİRCİ, H. Aliyar ve Enes Özkan, “II. Abdülhamit Devrinden Milli Şefli Yıllara Bir Özel Okul: Şemsülmekatip’ten Okullar Güneşi’ne”, Belgi, S.22, 2021, ss. 803-824.
• FORTNA, Benjamin C., Geç Osmanlı ve Erken Cumhuriyet Dönemlerinde Okumayı Öğrenmek, Koç Üniversitesi Yayınları, İstanbul 2013.
• GELLNER, Ernest, Uluslar ve Ulusçuluk, İnsan Yayınları, İstanbul 1992.
• GEVGİLİLİ, Ali, Türkiye Basını, Cumhuriyet Dönemi Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları, İstanbul 1983, ss. 202-228.
• GRAFTON, Antony, Yeni Dünyalar Eski Metinler: Geleneğin Gücü ve Keşiflerin Yarattığı Şaşkınlık, Kitap Yayınları, İstanbul 2004.
• GURBETOĞLU, Ali, “II. Meşrutiyet Dönemi Çocuk Dergilerinde Çocukluk Anlayışı”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, C.40, S.2, 2007, ss. 63-92.
• HİZ, Gürbey ve Ayşe Şentürer, “A Collection of Late Ottoman Imaginations, Constructions, and Experiences: Servet-i Fünûn”, YILLIK: Annual of Istanbul Studies, S. 5, 2023, ss. 143-162.
• KAPLAN, Leyla, Cemiyetlerde ve Siyasi Teşkilatlarda Türk Kadını (1908-1960), Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara 1998.
• KAPLAN, Leyla, “II. Meşrutiyet Dönemi Osmanlı Kadınlarının Özgürleşme Hareketi”, Osmanlılar, C.5, Ed. Güler Eren, Yeni Türkiye Yayınları, Ankara 1999, ss.466-472.
• KARASAR, Niyazi, Bilimsel Araştırma Yöntemleri: Kavramlar, İlkeler, Teknikler, Nobel Yayınevi, Ankara 2011.
• KARPAT, Kemal, Türk Demokrasi Tarihi: Sosyal, Kültürel, Ekonomik Temeller, Timaş Yayınları, İstanbul 2010.
• KOLOĞLU, Orhan, 1908 Basın Patlaması, Bas-Haş Yayınları, İstanbul 2005.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı Basının İçeriği, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul 2010.
• KOLOĞLU, Orhan, Osmanlı Döneminde Basın Teknikleri ve Araçları, İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi Yayınları, İstanbul 2010.
• MANN, Michael, İktidarın Tarihi: Başlangıçtan 1760’a Kadar Toplumsal İktidarın Kaynakları, Phoenix Yayınları, İstanbul 2013.
• MARDİN, Şerif, Türk Modernleşmesi, İletişim Yayınları, İstanbul 1991.
• TOPRAK, Zafer, “Fikir Dergiciliğinin Yüz Yılı,” Türkiye’de Dergiler Ansiklopediler (1849-1983), Gelişim Yayınları, İstanbul 1984, ss. 20-30.
• TOPUZ, Hıfzı, Türk Basın Tarihi, Remzi Kitabevi, İstanbul 2011.
• UNAT, Kadri, “Türk Devrimi’nin Görsel Sunumu: Cumhuriyet’in Onuncu Yıl Dönümü Afişleri”, 13. Yüzyıldan 20. Yüzyıla Tarih Araştırmaları, İksad Yayınevi, İstanbul 2021, ss. 209-256.
• VARLIK, Bülent, Tanzimat ve Meşrutiyet Dergileri, Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, C.1, İletişim Yayınları İstanbul, 1985, ss. 112-113.
• WEBER, Eugen, Köylülerden Fransızlara, Heretik Yayınları, İstanbul 2017.
• WİESNER-HANKS, Merry E., Kısa Dünya Tarihi, Türkiye İş Bankası, İstanbul 2020.
• YILDIRIM, Ali ve Hasan Şimşek, Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri, Seçkin Yayınevi, Ankara 2013.
• YİNİLMEZ AKAGÜNDÜZ, Seval, “II. Meşrutiyet Dönemi Ahlak Eğitimine Örnek Bir Ders Kitabı: İbtidailere Malumat-ı Ahlakiyye ve Medeniyye”, Kesit Akademi Dergisi, S.7, 2017, ss. 240-257.
• YİNİLMEZ AKAGÜNDÜZ, Seval, “Osmanlı Devleti’nde Okutulan İlk Fizik Ders Kitabı: Usul-i Hikmet-i Tabiiye (Doğa Felsefesine Giriş)”, Türk Eğitim Tarihi Dergisi, C.2, S.2, 2013, ss. 58-77.