GAHADAVALA HANEDANI’NIN YÜKSELME DEVRİNDE GAZNELİLERLE MÜNASEBETLERİ

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 109 - 118, 24.11.2024

Vural Öntürk

https://doi.org/10.53718/gttad.1479271

Öz

XI. yüzyılın sonlarına doğru hızlı bir şekilde Kannauc'da önemli bir güç olarak ortaya çıkan Gahadavala Hanedanı'nın (1089-1197) ilk yerleşim yeri ve kökeni gibi hususlar bugün hala tam manasıyla aydınlatılabilmiş değildir. Ancak hanedanın Kuzey Hindistan'da varlığını devam ettirdiği bir asırdan fazla olan süreç, bölge tarihinin önemli bir boşluğunu doldurmaktadır. Bu süre zarfında diğer hanedanlarla siyasi ve askeri münasebetlerde bulunan Gahadavalalar öte yandan Müslüman dünyanın Kuzey Hindistan'daki en önemli temsilcilerinden Gazneliler (963-1187) ile de ilk dönemlerinde savaşmak durumunda kalmışlardır. Bunun yanı sıra bölgede önemli Türk devletlerinin kurulmasına öncülük eden ve adeta Gaznelilerin fetih politikasını devam ettiren Gurluların (1157-1216) da Gahadavalaların gerileme döneminde ortaya çıktığı ve son güçlü imparator Jayachandra'yı (1170-1194) yenilgiye uğratarak bu devleti ortadan kaldırdığı bilinmektedir. Elbette böylesine uzun bir zaman dilimini tüm detayları ile bir yazıda ortaya koymak imkânsızdır. Esasen her imparatorun bir makalenin müstakil konusu olması gerektiği düşünülmektedir. Bu çalışmada Gahadavala Hanedanı'nın ikinci imparatoru Madanapala'nın (1104-1113) siyasi hayatı ve bilhassa Gaznelilerle olan irtibatı aydınlatılmaya çalışılacaktır. Madanapala'nın saltanat yılları Gazneliler'de Sultan III. Mesûd (1099-1115) dönemine tekabül etmektedir. Böylece aynı zamanda III. Mesûd'un Kuzey Hindistan politikası da ortaya çıkarılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Kuzey Hindistan, Gahadavala Hânedanı, Gazneliler, Madanapala, Sultan III. Mes

RELATIONS WITH THE GHAZNAVIDS DURING THE RISE OF THE GAHADAVALA DYNASTY

Öz

Issues such as the first settlement and origin of the Gahadavala Dynasty (1089-1197), which quickly emerged as an important power in Kannoj towards the end of the 11th century, are still not fully clarified today. However, the period during which the dynasty continued its existence in Northern India for more than a century fills an important gap in the history of the region. During this period, the Gahadavalas had political and military relations with other dynasties, and on the other hand, they had to fight against the Ghaznavids (963-1187), one of the most important representatives of the Muslim world in Northern India, in their early periods. In addition, it is known that the Ghurids (1157-1216), who pioneered the establishment of important Turkish states in the region and continued the conquest policy of the Ghaznavids, emerged during the decline of the Gahadavalas and defeated the last powerful emperor Jayachandra (1170-1194) and eliminated this state. Of course, it is impossible to reveal such a long period of time in all its details in one article. Essentially, it is thought that each emperor should be the independent subject of an article. In this study, we will try to shed light on the political life of Madanapala (1104-1113), the second emperor of the Gahadavala Dynasty, and especially his contact with the Ghaznavids. The years of Madanapala's reign correspond to the period of Sultan Masud III (1099-1115) in the Ghaznavids. Thus, Masud III's North India policy will also be revealed.

Anahtar Kelimeler

Northern India, Gahadavala Dynasty, Ghaznavids, Madanapala, Sultan Masud III

Kaynakça

• BENÂKITÎ, Seyyîd Ebû Süleyman Fahrüddîn Dâvûd b. Tâcüddîn Ebû’l-Fazl Muhammed b. Muhammed b. Dâvûd, *Ravżatü Üli’l-Elbâb fî Tevârîḫi’l-Ekâbir ve’l-Ensâb (Târîḫ-i Benâkitî)*, (Ca‘fer Şûar, Yay.), Silsile-i İntişârât-ı Encümen-i Âsâr, Tahran 1348.
• BHANU, Dharma. *History and Administration of the North-Western Provinces*, Shiva Lal Agarvala & Co. Private LTD, Agra 1955.
• BÎRÛNÎ, Ebû Reyhân Muhammed b. Ahmed, *Tahkîku mâ li’l-Hind*, çev. K. Burslan, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 2018.
• BOSWORTH, Clifford Edmund, *The Later Gaznavids; Splendour and Decay*, Edinburg University Press, Edinburg 1977.
• CHANDRA, Satish, *History of Medieval India (800-1700)*, Orient Blackswan, Telangana 2014.
• CÛRFADEKÂNÎ, Ebûş-Şeref Nasıh b. Zafer b. Sad, *Tercüme-i Târîh-i Yeminî*, tash. ve tahş. Ali Kavîm, Tahran 1334.
• CÜZCÂNÎ, Minhâc-ı Sirâc Osman b. Muhammed, *Tabakât-ı Nâsırî*, C. I, tash. Abdulhayy Habibî, Esâtîr, Tahran 1389.
• DEMİR, Kemal, *Gazneli Mes’ûd Sonrası Gaznelilerin Siyasi Tarihi (1040-1186)*, Necmettin Erbakan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya 2023.
• DEMİR, Kemal, *Gaznelilerin Duraklama Dönemi ve Yıkılışı (1040-1186)*, Fecr Yayınları, Ankara 2023.
• EL-HÜSEYNÎ, Şadruddîn Ebu'l-Hasan Ali İbn Nâşır İbn Ali, *Ahbârü'd-Devleti's-Selçukiyye*, çev. N. Lügal, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• ELLIOT, H. M-Dowson, John. *The History of India, As Told by Its Own Historians the Mohammadan Period, Vol. IV*, Trubner And Co., London 1872.
• ELLIOT, H. M. *Dîvân of Salmân. History of India, As Told By Its Own Historians, The Muhammadan Period. IV*, Trübner and Co., London, 1872.
• ESTERABÂDÎ, Muhammed Kâsım Hinduşâh, *Târîh-i Firişte*, tash. Muhammed Rıza Nâsırî, Merkez Tahkikat Rayane-i Kâime, İsfehan 1387.
• FAHR-İ MÜDEBBİR, Muhammed b. Mansûr b. Sa’îd Mübârek Şâh, *Adâbu’l-Harb ve’ş-Şec’a*, tash. A. Süheyli Hânsârî, Tahran 1346.
• GERDİZÎ, Ebû Sa'id Abdulhay b. Dahhâk b. Mahmûd, *Târîh-i Gerdizî*, tash. Abdulhay Habibî, Dinyâ Kitâb, Tahran 1363.
• HAIG, Volseley, *The Native States of Northern India From A.D. 1000 to 1526. The Cambridge History of India, II*, Cambridge at The Universty Press, 1925, ss. 506-538.
• HALİLÎ, Halilullah, *Saltanât-ı Gaznevîyân*, İntişârât-ı Emîrî, Tahran 1318.
• HAMDULLAH MÜSTEVFÎ, Ebû Bekr b. Ahmed b. Nasr Müstevfî Kazvinî, *Târîh-i Güzide*, tash. Abdû’l-Hüseyin Nevâî, Müessese-i İntişârât-ı Emîr-i Kebîr, Tahran 1387.
• HÂNDMÎR, Gıyâseddîn b. Hümâmeddin el-Hüseynî, *Habibü’s-Siyer fi’Ahbâr-ı Efrâd-ı Beşer, II*, tash. Doktor Muhammed Debîr-i Siyakî, İntişârât-ı Hayyâm, Tahran 1380.
• HUMÂÎ, C. *Dîvân-i Osmân Muhtârî*, Merkez-i İntişârât-i İlmî û Ferheng, Tahran 1361.
• İBN BATTÛTÂ, Ebû Abdullah Muhammed Tancî, *İbn Battûta Seyahatnâmesi*, çev. A. Sait Aykut, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul 2017.
• İBNÜ’L-ESÎR, *el-Kâmil fi’t-Târîh*, çev. A. Özaydın, C. X, Bahar Yayınları, İstanbul 1991.
• JAIN, K.C. *Malwa Through the Ages, From the Earliest Times to 1305 A.D.*, Motilal Banarsidas, Delhi 1972.
• KADI AHMED ĞIFFÂRÎ, *Târîh-i Cîhân Ârâ*, neşr. Seyyid Ebû’l-Kâsım Mar‘aşî, İstigâh-ı Serçeşme, Tahran 1963.
• KARAGÖZOĞLU, Berna, “Gazneliler Dönemi Hindistanı’nın İlk Fars Şairleri: Ebu'l-Ferec-i Rûnî ve Mes’ûd Sad-ı Selmân”, *Hitit Üniversitesi SBED, C. 11, S. 1, 2018, ss. 185-204.
• KURTULUŞ, Rıza, “Mesûd-i Sad-i Selmân”, *DİA*, Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları, C. 29, 2004, ss. 352-353.
• MERÇİL, Erdoğan, *Gazneliler Devleti Tarihi*, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1989.
• MES’ÛD SAD-I SELMÂN, *Dîvan-ı Mes’ud Sad-ı Selmân*, neşr. Reşîd-i Yâsemî, İntişârât-ı Gülşânî, Tahran 1362.
• MÎRHÂND, Muhammed b. Hâvendşâh b. Mahmûd, *Ravzatu’s-Safâ fî Sîreti’l-Enbiyâ ve’l-Mülûk ve’l-Hulefâ,C. IV*, İntişârât-ı Hayyâm, Tahran 1339.
• NIYOGI, R. *The History of The Gahadavala Dynasty*, Oriental Book Agency, Calcutta 1959.
• NİZÂMÎ ARÛZÎ SEMERKANDÎ, *Çehâr Makâle*, çev. E. Eren Soysal, Demavend Yayınları, İstanbul 2016.
• ÖNTÜRK, V., “Gaznelilerde Bir Şehzade Düşmanı Hâcibü'l-Hüccâb Tuğrul Bozan”, *Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, C. 36, 2017, ss. 345-361.*
• ÖNTÜRK, Vural, “Kuzey Hindistan’da Gahadavala Hanedanlığı’nın Kuruluşu ve Kurucu Çandradeva’nın Saltanat Yılları”, *Ortaçağ’dan Cumhuriyete Tarih Araştırmaları I, ed. A. Özturhan, Efe Akademi Yayınları, İstanbul 2023, ss. 76-100.*
• PAYDAŞ, Kazım, “Bilge Bir Hükümdar Gazneli Sultan İbrahim b. Mes’ud (450-492/1059-1099)”, *JASSS, 2013, ss. 455-475.*
• RAVENDÎ, Muhammed b. Ali b. Süleyman, *Râhat-üs-Sudûr ve Âyet-üs-Sürûr, C. I*, çev. Ahmed Ateş, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1999.
• SAFÂ, Zebîhullah, Târîh-i Edebiyyât der Îrân, C. I*, Tahran 1369.
• SHARMA, A., “A Cıty in A Khaṇḍtoakāvya: Ujjaın in the Meghadūta of Kālıdāsa” *Journal of South Asian Literature, Vol. XXV, 1990, ss. 127-138.*
• SRIVASTAVA, Ashirbadi Lal, *The Sultanate of Delhi (711-1526 A.D.)*, Shiwa Lal Agarwala, Agra 1959.
• SÜLEYMAN EL-TÂCİR, *Doğu’nun Kalbine Seyahat (Çin ve Hind Ülkeleri Hatıraları ve İlaveleri)*, çev. Ramazan Şeşen, Yeditepe Yayınları, İstanbul 2018.
• ŞEBANKÂREÎ, Muhammed b. Ali b. Muhammed, *Mecma'ü'l-Ensâb*, tash. Mîr Hâşim Muhaddis, Müessese-i İntişârât-ı Emîr-i Kebîr, Tahran 1376.
• TRIPATHI, Rama Shankar, *History of Kanauj to the Moslem Conquest*, Central Archaeologigal Library, Varanasi 1937.