ESİK YAZISI

Yıl 2024, Sayı: PROF. DR. EŞREF BUHARALI ÖZEL SAYISI, 533 - 540, 24.11.2024

Firudin A. Celilov Çevirmen: Amin Namazlı

https://doi.org/10.53718/gttad.1574399

Öz

1970’te Kazakistan’ın Almatı kenti yakınlarında keşfedilen Esik Kurganı, “Altın Elbiseli Adam” olarak anılan ve altın giysiler içinde gömülmüş bireyin mezarıyla tarihe ışık tutmaktadır. Bu mezar, MÖ 5.-4. yüzyıllara tarihlenmekte ve dönemin kültürel zenginliklerini yansıtan çok sayıda değerli objeyi içermektedir. Kurganın içindeki altın giysiler, o dönemdeki insanların sosyal statülerini ve inançlarını yansıtmanın yanı sıra, farklı kültürler arasındaki etkileşimlere dair önemli izler taşımaktadır. Türk tarihine dair pek çok yeni soruyu beraberinde getiren bu bulgunun, en dikkat çekici öğelerinden biri de üzerinde bir yazı bulunan gümüş kasedir. Bu yazı, Orta Asya’daki en eski yazı örneklerinden biri olarak kabul edilmekte ve Türk yazı sistemlerinin kökenlerine dair yeni tartışmalara yol açmaktadır; ancak yazının dili, yönü ve anlamı üzerine ortak bir çözüm henüz bulunamamıştır. Çeşitli dillerle bağlantı kurularak yapılan analizler, yazıyı anlamaya yönelik bazı fikirler sunmuş olsa da, mevcut yapısal belirsizlikler nedeniyle kesin bir sonuca ulaşılamamıştır. Bu durum, bölgenin tarihî ve kültürel mirası hakkında daha fazla sorunun ve tartışmanın ortaya çıkmasına da yol açmaktadır. Esik Yazısı, tarihsel bağlamda çözülmeyi bekleyen önemli bir belge olarak öne çıkmaktadır. Yazının başarılı bir şekilde çözülmesi, mezarda gömülen bireyin etnik kimliği ve eski Türk topluluklarının kültürel yapısı hakkında daha derin bir anlayış sağlayacaktır. Esik Kurganı’nın keşfi, yalnızca arkeolojik bir bulgu değildir, aynı zamanda Türk tarihinin derinliklerine ışık tutan bir işlev de görmektedir. Bu yazı, eski Türk kültürüne dair sembolik ipuçları da içermektedir. Yazının taşıdığı anlamın, dönemin sosyal ve dinî yapılarına ilişkin önemli bilgiler sunabileceği düşünülmektedir. Bu yazının başarılı bir çözümlemesi, Esik Kurganı’nda gömülen bireyin etnik kimliği ve eski Türk topluluklarının kültürel yapısı hakkında daha derin bir anlayış sunabilecektir. Bu çalışmada, daha önceki okumalardaki ve yorumlamalardaki hatalar gözden geçirilerek, farklı bir perspektifle yeniden bir yorumlama ve çözümleme denemesi yapılmıştır. Görünen bu hatalar başlıklar şeklinde sıralanmış, her bir neden ayrı ayrı değerlendirilerek ortak bir çözüm aranmıştır. Daha önceki çözümleme denemelerinde, gözden kaçmış, yazının en önemli parçası olan piktogram da değerlendirilmiştir. Gramatoloji kurallarına göre yeniden değerlendirilen yazı, soldan sağa okunmuş ve yeni öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Esik Kurganı, Etnik Kimlik, Türk Yazıtları, Türk Tarihi, Gramatoloji.

THE INSCRIPTION OF ESIK

Öz

The Esik Kurgan, discovered in 1970 near Almaty, Kazakhstan, sheds light on history with the grave of an individual buried in golden clothes, known as the ‘Man in the Golden Robe’. This grave dates back to the 5th-4th centuries BC and contains many valuable objects reflecting the cultural richness of the period. In addition to reflecting the social status and beliefs of the people of that period, the golden clothes in the kurgan bear important traces of the interactions between different cultures. One of the most remarkable items of this discovery, which raises many new questions about Turkish history, is a silver bowl with an inscription on it. This inscription is recognised as one of the earliest examples of writing in Central Asia and has led to new debates on the origins of Turkic writing systems. However, a common solution to the language, orientation and meaning of the inscription has not yet been found. Although analyses in connection with various languages have provided some ideas for understanding the inscription, no definitive conclusion has been reached due to the existing structural uncertainties. This leads to more questions and debates about the historical and cultural heritage of the region. The Esik script stands out as an important document waiting to be deciphered in the historical context. The successful decipherment of the inscription will provide a deeper understanding of the ethnic identity of the individual buried in the tomb and the cultural structure of ancient Turkic communities. The discovery of the Esik Kurgan is not only an archaeological find, but also a function that sheds light on the depths of Turkish history. This writing also contains symbolic clues about ancient Turkish culture. It is thought that the meaning of the inscription may provide important information about the social and religious structures of the period. A successful analysis of this inscription may provide a deeper understanding of the ethnic identity of the individual buried in the Esik Kurgan and the cultural structure of ancient Turkic communities. In this study, errors in previous readings and interpretations have been reviewed and a new attempt has been made to analyse and interpret the text from a different perspective. These apparent errors are listed under headings, each reason is evaluated separately and a common solution is sought. The most important part of the text, the pictogram, which had been overlooked in previous analyses, was also evaluated. The text, which was re-evaluated according to the rules of grammatology, was read from left to right and new suggestions were presented.

Anahtar Kelimeler

Esik Kurgan, Ethnic Identity, Turkish Inscriptions, Turkish History, Grammatology.