ALLOCATIONS FOR MEVLİD-İ NEBİ CELEBRATIONS IN RODOSÇUK CASH WAQFS IN THE OTTOMAN PERIOD

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 13, 69 - 88, 31.01.2025

Mehmet Tuğrul

https://doi.org/10.53718/gttad.1596424

Öz

This study focuses on the organization of mevlid ceremonies, which are an indication of the Muslim Turks’ reverence and affection for the Prophet Muhammad, the Prophet of İslam, through the waqfs in Rodosçuk during the Ottoman period. Therefore, the aim of the article is to reveal the manner in which mevlid ceremonies were celebrated in Ottoman Rodosçuk and what role the cash waqfs played in the organization of these ceremonies. There are very few studies in the literature on the role of cash waqfs in the organization of mevlid-i şerif ceremonies both in the Ottoman geography in general and in Rodosçuk in particular. This study aims to fill this gap. Within the scope of the study, the waqf documents in the Archives of the General Directorate of Waqfs and the National Library were examined and the waqf documents belonging to Rodosçuk were identified and included in the study. The documents containing cash waqfs were carefully selected, transcribed and analyzed. Within the framework of the analysis, tables and graphs were created and the role of the cash waqfs in the mevlid-i şerif ceremonies organized in Rodosçuk was clarified. Based on the archival documents analyzed within the scope of the study, it was found that cash waqfs played an active role in the organization and financing of mevlid-i şerif ceremonies and in the traditionalization of these ceremonies to the present day. As a matter of fact, the documents provide important findings on where and how the ceremonies would be held, which works or verses would be recited during the ceremonies, and what would be served to the guests. This study aims to set an example for future studies while examining the reflections of the mevlid ceremonies in the cities, which enabled the society to coalesce and live in harmony during the Ottoman period and carried this effect to the present day.

Anahtar Kelimeler

Ottoman, Rumelia, Waqf, Cash Waqf, Mevlid, Rodosçuk

OSMANLI DÖNEMİ RODOSÇUK PARA VAKIFLARINDA MEVLİD-İ NEBÎ MERASİMLERİNE DAİR TAHSİSATLAR

Öz

Bu çalışma, Müslüman Türklerin, İslam Peygamberi Hz. Muhammed’e olan hürmet ve muhabbetinin göstergesi olan mevlid merasimlerinin Osmanlı dönemi boyunca Rodosçuk’ta vakıflar vesilesiyle tertibini konu edinmektedir. Dolayısıyla makalenin amacı Osmanlı Rodosçuk’unda mevlid-i şerif merasimlerinin hangi usul üzere kutlandığını, para vakıflarının bu merasimlerin tertibinde nasıl bir rol üstlendiğini ortaya koymaktır. Literatürde hem genel manada Osmanlı coğrafyasında hem de Rodosçuk özelinde para vakıflarının mevlid-i şerif merasimlerinin düzenlenmesindeki rolüne dair çalışmalar yok denecek kadar azdır. Bu çalışma, mevzu bahis boşluğu doldurmayı amaçlamaktadır. Çalışma kapsamında Vakıflar Genel Müdürlüğü ve Milli Kütüphane Arşivi’nde bulunan vakıf belgeleri incelenmiş ve Rodosçuk’a ait vakıf belgeleri tespit edilerek araştırmaya dahil edilmiştir. Tespit edilen belgelerden para vakfı ihtiva edenleri özenle seçilip transkript edilerek analize tabi tutulmuştur. Yapılan analiz çerçevesinde tablo ve grafikler oluşturulmuş ve para vakıflarının Rodosçuk’ta tertip edilen mevlid-i şerif merasimlerindeki rolü belirginleştirilmiştir. Çalışma kapsamında analize tabi tutulan arşiv belgelerinden hareketle mevlid-i şerif merasimlerinin organizasyonu ve finansmanı noktasında ve bu merasimlerin geleneksel hale gelerek günümüze ulaşmasında para vakıflarının etkin rol üstlendiği bulgularına ulaşılmıştır. Bu çalışma, Osmanlı döneminde toplumun kaynaşmasını ve bir ahenk içerisinde yaşamasını sağlayan ve bu etkiyi günümüze taşıyan mevlid merasimlerinin şehirlerdeki yansımalarını incelerken aynı zamanda gelecek çalışmalara örnek teşkil etmeyi amaçlamaktadır. Nitekim belgelerde merasimin nerelerde, hangi usul üzere yapılacağı, merasim esansında hangi eserlerin ya da ayetlerin kimler tarafından okunacağı ve misafirlere ne ikram edileceğine dair önemli bulgular edinilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı, Rumeli, Vakıf, Para Vakfı, Mevlid, Rodosçuk

Kaynakça

• Araştırma Eserler
• AKGÜNDÜZ, Ahmed, İslam Hukukunda ve Osmanlı Tatbikatında Vakıf Müessesesi, OSAV, İstanbul 1996.
• AKSOY, Hasan, “Mevlid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul 2004, ss. 482-484.
• ATEŞ, Hacer, “Tekirdağ”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 40, İstanbul 2011, ss. 359-362.
• BRYMAN, Alan, Social Research Methods, Oxford University Press, 2012.
• BULUT, Mehmet ve diğerleri, Osmanlı Dönemi Rumeli Para Vakıfları (Takdim), İZÜ Yayınları, İstanbul 2019.
• BULUT, Mehmet and KORKUT, Cem, “The Impact of the Elite (Ulema) Class on the Ottoman Economy: The Case Study of the Cash Waqfs”, International Journal of Economics, Management and Accounting, S.30 (1): ss. 27-54. https://doi.org/10.31436/ijema.v30i1.879.
• CRESWELL, John W., Research Design: Qualitative, Quantitative, and Mixed Methods Approaches (3. Baskı), Sage Publications, Los Angeles 2009.
• DARKOT, Besim, “Tekirdağ”, İslam Ansiklopedisi, C. 12, İstanbul 1979, ss. 133-135.
• ESAT EFENDİ, Osmanlılarda Töre ve Törenler, Tercüman Gazetesi, İstanbul 1979.
• FLICK, Uwe, An Introduction to Qualitative Research (4. Baskı), Sage, London 2009.
• GÜNAY, Hacı Mehmet, “Vakıf”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 42, İstanbul 2012, ss. 475-479.
• İNALCIK, Halil, “Rumeli”, İslam Ansiklopedisi, C. 9, İstanbul 1964, ss. 766-773.
• İNALCIK, Halil, “Rumeli”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 35, İstanbul 2008, ss. 232-235.
• KORKUT, Cem ve BULUT, Mehmet, “XV. ve XIX. Yüzyıllar Arasında Osmanlı Para Vakıfları ve Modern Finans Kurumlarının Karşılaştırılması”, ADAM Akademi Sosyal Bilimler Dergisi, C. 7, S. 2, 2017, ss. 167-194.
• MASON, Jennifer, Qualitative Researching (2. Baskı), Sage, London 2003.
• NEUMAN, William L., Toplumsal Araştırma Yöntemleri: Nitel ve Nicel Yaklaşımlar Cilt I-II, Yayın Odası, İstanbul 2006.
• ÖZCAN, Tahsin, Osmanlı Para Vakıfları: Kanuni Dönemi Üsküdar Örneği, TTK, Ankara 2003.
• ÖZEL, Ahmet, “Mevlid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul 2004, ss. 475-479.
• PEKOLCAY, A. Necla, “Mevlid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul 2004, ss. 485-486.
• SILVERMAN, David, Doing Qualitative Research: A Practical Handbook (3. Baskı), Sage, London 2010. ŞEKER, Mehmet, “Mevlid”, Diyanet İslam Ansiklopedisi, C. 28, İstanbul 2004, ss. 479-480.
• ŞİMŞEK, Mehmet, “Osmanlı Cemiyetinde Para Vakıfları Üzerine Münakaşalar”, Ankara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C. 27, 1986, ss. 207-220.
• TUĞRUL, Mehmet, “Osmanlı Dönemi Rumeli Para Vakıflarında Mevlid-i Nebî Kutlamalarına Dair Tahsisatlar”, Vefatının 600. Yılında Süleyman Çelebi ve Mevlid Kültürü içinde, haz. Bekir Kemikli, Türkiye Bilimler Akademisi Yayınları, Ankara 2023, ss. 107-132.
• TUĞRUL, Mehmet ve AYDINBAŞ, Yunus Emre, “Osmanlı’da Şehir Ekonomisi ile Vakıf İlişkisi: Rodosçuk’ta 1763 Tarihili Mehmed Ağa bin İbrahim Ağa Vakfı”, İnsan, Tarih ve Şehir içinde, haz. Mustafa Kemal Arıcan, Mehmet Tuğrul, Yunus Emre Aydınbaş, Türkiye Yazarlar Birliği Yayınları, Ankara 2020, ss. 139-161.