THE PLACE AND IMPORTANCE OF F-86 PLANES IN THE HISTORICAL PROCESS

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 13, 153 - 178, 31.01.2025

Ercan Kostak

https://doi.org/10.53718/gttad.1596576

Öz

In this article, which I believe will fill a gap in the field of history, the F-86 high-altitude anti-hunting aircraft, which participated in many wars during the Cold War, especially the Korean War, achieved success in air combat and had the most superior features and performance of the period and was included in the inventory of the Turkish Air Force, is discussed. taken. In the study, it is mentioned that this aircraft was produced by North American Aviation and then delivered to the US Air Force and appeared on the world stage in 1949. Afterwards, it was revealed that countries such as Italy, Canada and Japan, as well as the USA, had a say in the world military aviation industry by producing more advanced D, E, F and K models of F-86s. In this context, the serially produced F-86E Mk.2, Mk.4, Mk.5 and Mk.6 models, which are more advanced models of the F-86E, were announced. In the following period, these aircraft entered the inventory of the Turkish Air Force with military aid in 1954, becoming our first jet fighter interceptor aircraft, and the 141st Fleet Command, 142nd and 143rd Fleet Commands established during this period were equipped with these aircraft, and in the period between 1954 and 1968. As a result of the entry of 107 aircraft into our inventory, the strengthening of the Turkish Air Force in its region was examined. Then, with this research, it was explained that the mentioned aircraft came to the fore as acroteam aircraft of the Turkish Air Force and gained success thanks to domestic and international flights. In this regard, the "Flying Swans" acroteum, which performed demonstration flights between 1955 and 1964, was examined. This acroteam, which performed demonstrations with four aircraft until 1963, performed with nine aircraft during the visit of the German Minister of Defense to Akıncı Square in 1964 and became the first acroteam with nine aircraft. The "Bats" acroteam made demonstration flights in 1964-1965; He performed aerobatic shows in groups of five, nine and finally twelve in Ankara as part of the 55th anniversary events of the Air Forces Command. This acrobatics team, which performed with twelve aircraft, went down in history as the team that performed aerobatic demonstrations with the most aircraft in the Turkish Air Force. Subsequently, the Korean War, which left deep traces in history and witnessed the fight between the US-made F-86 war plane and the Russian-made MiG-15 war plane, was described. It was mentioned how the F-86s, which joined this war later, changed the course of the war and gained superiority in terms of performance against the MiG-15s. Later, the 1964 Cyprus Air Operation was included. Within the scope of this operation, the successes achieved by F-86 aircraft in providing deterrence through air defense and patrol missions were explained. It was stated that as a result of the operation, the blockade was lifted by putting the Air Force Command elements into the highest state of readiness. At the same time, the superiority provided by F-86 aircraft over other aircraft in air combats in the wars in which they participated was examined. These aircraft were used by many countries around the world and were replaced by F-15 aircraft in the US Air Force. F-86s were removed from the Turkish Air Force inventory in 1968 and were last removed from the Bolivian Air Force inventory in 1994.

Anahtar Kelimeler

United States, Cyprus, Korean War, MİG-15, Turkish Air Force

F-86 UÇAKLARININ TARİHSEL SÜREÇTEKİ YERİ VE ÖNEMİ

Öz

Tarih alanında bir boşluğu dolduracağına inandığım bu makalede, Soğuk Savaş döneminde özellikle Kore Savaşı olmak üzere çok sayıda savaşa katılarak hava muharebelerinde başarılar elde eden ve dönemin en üstün özelliklerine ve performansına sahip, Türk Hava Kuvvetlerinin de envanterine giren yüksek irtifa av önleme uçağı F-86 ele alınmıştır. Çalışmada, bu uçağın Nort American Aviation tarafından üretilmesi ve ardından ABD Hava Kuvvetlerine teslim edilerek 1949 yılında dünya sahnesine çıkmasına yer verilmiştir. Sonrasında ABD’nin yanı sıra İtalya, Kanada ve Japonya gibi ülkelerin F-86’ların daha gelişmiş D, E, F, K modellerini üreterek dünyada askerî havacılık sektöründe söz sahibi olması ortaya konmuştur. Bu kapsamda F-86E’nin daha gelişmiş modellerinden seri üretimi yapılan F-86E Mk.2, Mk.4, Mk.5 ve Mk.6 modelleri açıklanmıştır. Bu uçakların ilerleyen süreçte 1954 yılında askerî yardım ile Türk Hava Kuvvetlerinin envanterine girerek ilk jet av önleme uçağımız olması, bu dönemde kurulan 141’inci Filo Komutanlığı, 142’nci ve 143’üncü Filo Komutanlıklarının bu uçaklar ile donatılması, 1954-1968 yılları arası dönemde 107 adet uçağın envanterimize girmesi sonucunda Türk Hava Kuvvetlerinin bölgesinde güçlenmesi incelenmiştir. Ardından bu araştırma ile, bahse konu uçakların Türk Hava Kuvvetlerinin akrotim uçağı olarak öne plana çıkması, yurt içi ve yurt dışı uçuşlar sayesinde başarılar kazanması açıklanmıştır. Bu doğrultuda 1955-1964 yılları arasında gösteri uçuşları gerçekleştiren “Uçan Kuğular” akrotimi incelenmiştir. 1963 yılına kadar dört uçakla gösteriler yapan bu akrotim, 1964 yılında Almanya Savunma Bakanı’nın Akıncı Meydanı’nı ziyareti esnasında dokuz uçakla gösteri yapmış ve ilk dokuzlu akrotim olmuştur. 1964-1965 yıllarında gösteri uçuşları yapan “Yarasalar” akrotimi ise; beşli, dokuzlu ve son olarak Hava Kuvvetleri Komutanlığının 55’inci kuruluş yıldönümü etkinlikleri kapsamında Ankara’da on ikili düzende akrobasi gösterileri yapmıştır. On iki uçakla gösteri yapan bu akrotim, Türk Hava Kuvvetlerinin en fazla uçakla akrobasi gösterisi yapan timi olarak tarihe geçmiştir. Müteakiben tarihte derin izler bırakan ve ABD yapımı F-86 savaş uçağı ile Rus yapımı MİG-15 savaş uçağının mücadelesine sahne olan Kore Savaşı anlatılmıştır. Bu savaşa sonradan dâhil olan F-86’ların savaşın gidişatını değiştirerek MİG-15’lere karşı performans bakımından nasıl üstünlük sağladığından bahsedilmiştir. Daha sonra 1964 Kıbrıs Hava Harekâtı’na yer verilmiştir. Bu harekât kapsamında F-86 uçaklarının icra ettiği hava savunma ve devriye görevleri ile caydırıcılık sağlayarak elde ettiği başarılar açıklanmıştır. Harekâtın neticesinde Hava Kuvvetleri Komutanlığı unsurlarının en yüksek hazırlık durumuna geçirilmesi ile ablukanın kaldırıldığı belirtilmiştir. Aynı zamanda F-86 uçaklarının katıldığı savaşlarda yaşanan hava muharebelerinde diğer uçaklara sağladığı üstünlük incelenmiştir. Bu uçaklar, dünyada birçok ülke tarafından kullanılmış, ABD Hava Kuvvetlerinde F-15 uçakları ile yer değiştirmiştir. 1968 yılında Türk Hava Kuvvetleri envanterinden çıkarılan F-86’lar, son olarak 1994 yılında Bolivya Hava Kuvvetlerinin envanterinden çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Amerika Birleşik Devletleri, Kıbrıs, Kore Savaşı, MİG-15, Türk Hava Kuvvetleri

Kaynakça

• AKŞİN, Sina, Kısa Türkiye Tarihi, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, İstanbul 2016.
• ARMAOĞLU, Fahir, 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1980), 2. Baskı, Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları, Ankara 1984.
• ARTAN, Necati, Kanatlarımdaki Cesaret, Havacılık Tarihinden Notlar, Küçükçekmece Belediyesi Kültür Yayınları, 1. Baskı, İstanbul 2021.
• BAĞCI, Hüseyin, Demokrat Parti Dönemi Dış Politikası, İmge Kitabevi, Ankara 1990.
• BİLGE, Suat, “Kıbrıs Uyuşmazlığı ve Türkiye Sovyetler Birliği Münasebetleri”, Olaylarla Türk Dış Politikası (1919-1995), 10. Baskı, Siyasal Kitabevi, Ankara Eylül 2024, ss. 337-428.
• Cumhuriyet’in 100. Yılında Millî Savunma Bakanlığı, Arşiv ve Askerî Tarih Daire Başkanlığı Yayınları, Ankara 2023.
• Cumhuriyetimizin 75. Yılında Türk Silahlı Kuvvetleri, Yay. Haz. Cemalettin Taşkıran, Genelkurmay Başkanlığı Yayınları, Ankara 1998.
• DANACI, Fatih, Türk Yıldızları Bir Yıldızın Doğuşu, Bilgi Yayınevi, Ankara Ağustos 2017.
• DENKTAŞ, Rauf, The Cyprus Triangle, George Allen & Unwin Publications, Londra 1988.
• ERHAN, Çağrı, “ABD ve NATO’yla İlişkiler”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1919-1980, Ed. Baskın Oran, C. 1, 23. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2019, ss. 522-575.
• EVCİL, Cumhur, Kıbrıs’ta Zafer ve 40 Yıl, Kastaş Yayınevi, İstanbul 2014.
• FIRAT, Melek, “Yunanistan’la İlişkiler”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1919-1980, Ed. Baskın Oran, C. 1, 23. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2019, ss. 716-768.
• Hava Kuvvetleri Komutanlığı Filo Tarihçeleri, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, C. 5, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• ISMAY, Lord, NATO-İlk Beş Sene (1949-1954), çev. Suat Bilge, Türk Tarih Kurumu Yayınları, Ankara 1956.
• İLHAN, Suat, Türklerin Jeopolitiği ve Avrasyacılık, Bir Millet Uyanıyor, 3. Baskı, Bilgi Yayınevi, Ankara 2007.
• KANSU, Yavuz, ŞENSÖZ, SERMET, Öztuna, Yılmaz, Havacılık Tarihinde Türkler 1, Hava Kuvvetleri Basım ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 1971.
• KAYMAKLI, Hulusi, Havacılık Tarihinde Türkler (1946 Yılından 1960 Yılına Kadar), C. 4, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2006.
• KLİNE, Stuart, Türk Havacılık Kronolojisi, 1. bs., Dönence Basım ve Yayın Hizmetleri, Aralık 2002.
• KNAACK, Marcelle Size, ‘‘II. Dünya Savaşı Sonrası Savaş Uçakları, 1945-1973’’, ABD Hava Kuvvetleri Uçak ve Füze Sistemleri Ansiklopedisi, C. 1, Hava Kuvvetleri Tarihi Ofisi, Washington, DC 1978, ss. 53-81.
• KONYAR, Hürriyet, Ulus Gazetesi CHP ve Kemalist İlkeler, Bağlam Yayınları, İstanbul 1999.
• KORKMAZ, Erdal, “1964 Kıbrıs Hava Harekâtı”, Kıbrıs’ta Türk Varlığı, Ed. Dr. Adem Çalışkan, İdeal Kültür Yayıncılık, İstanbul 2022, ss. 293-322.
• KOSTAK, Ercan, Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’nin Askerî Teknoloji Kaynakları (1946-1990), Paradigma Akademi Yayınları, Çanakkale 2023.
• KURT, Deniz, PEHLİVAN, Yavuz, KORKMAZ, Erdal, Türk Hava Kuvvetleri, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Hava Basımevi ve Neşriyat Komutanlığı, Ankara 2022.
• KURT, Deniz, PEHLİVAN, Yavuz, KORKMAZ, Erdal, Kuruluşundan Günümüze Türk Hava Kuvvetleri, (Harekât ve Teşkilatlanma Tarihi 1952-2020), C. III, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Ankara 2020.
• KURT, Emin, Kıbrıs Şehidi Hv.Plt.Yzb. Cengiz Topel ve 1964 Kıbrıs Hava Harekatı, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• MCGHEE, George, ABD-Türkiye-NATO-Ortadoğu, çev. Belkıs Çorakçı, Bilgi Yayınevi, İstanbul 1992. NİKOLAJSEN, Ole, Turkish Military Aircraft Since 1912, The Netherlands 2005.
• LAPTALI, Hüseyin, Erenköy Sürüngeni, C. II, Ufuk Matbaası, İstanbul 2005. ORAN, Baskın, Türk Dış Politikası, İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
• ORAN, Baskın, “Batı Bloku Ekseninde Türkiye-1:1945-1960”, Türk Dış Politikası: Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar, 1919-1980, Ed. Baskın Oran, C. 1, 23. Baskı, İletişim Yayınları, İstanbul 2019, ss. 477-498.
• ÖZEL, Mehmet, Türk Ordusu, Türkiye Cumhuriyeti Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara 1999.
• PEKSARI, Derya Gonca, NATO’nun Değişen Konsepti, Asil Yayınları, Ankara 2007.
• SARINAY, Yusuf, Türkiye’nin Batı İttifakına Yönelişi ve NATO’ya Girişi, Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, Ankara 1988.
• Türk Hava Kuvvetleri Uçak Aileleri, “F-86”, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• Türk Hava Kuvvetleri Uçak Aileleri, “F-104 Star Fighter”, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• Türk Hava Kuvvetleri Uçak Aileleri, “F-5 Freedom Fighter”, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• Türk Hava Kuvvetleri Uçak Aileleri, “F-102 Delta Dagger”, Hava Kuvvetleri Komutanlığı Yayını, Hava Basımevi ve Neşriyat Müdürlüğü, Ankara 2009.
• UÇAROL, Rifat, Siyasi Tarih (1789-1994), Dördüncü Baskı, Filiz Kitabevi, İstanbul 1995. UÇAROL, Rifat, Büyük Türk Havacılarından Enver Akoğlu, Hava Harp Okulu Basımevi, İstanbul 1990.
• Makaleler ve Tezler
• BAYRAK, Rıfat, “Kıbrıs Hava Harekâtı (1964-1974)”, Uçantürk Dergisi, S. 436, Eylül 1998, ss. 34-46.
• ÇELİK, Sinem, “Tarihsel Süreç İçerisinde Türkiye’de NATO Şüpheciliği”, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Dergisi, C. 13, S. 25, Haziran 2023, ss. 95-115.
• EFE, İsmail, “NATO’ya Üyelik Sürecinde Türkiye-ABD İlişkileri ve Türk Kamuoyundaki Akisleri”, History Studies Dergisi, C. 2, S. 11, Nisan 2019, ss. 601-619.
• Hava Kuvvetleri Dergisi, “Yeniden Yapılanma Dönemi (1952-1983)”, Hava Kuvvetleri’nin 90. Altın Yılı Özel Sayısı, S. 338, Haziran 2001, ss. 62-87.
• Hava Kuvvetleri Dergisi, “Türk Hava Kuvvetlerinin İkinci Akrotimi Uçan Kuğular”, Hava Kuvvetleri’nin 90. Altın Yılı Özel Sayısı, S. 338, Haziran 2001, ss. 62-87.
• Hava Kuvvetleri Dergisi, “Türk Hava Kuvvetlerinin Dördüncü Akrotimi Yarasalar”, Hava Kuvvetleri’nin 90. Altın Yılı Özel Sayısı, S. 338, Haziran 2001, ss. 62-87.
• KOSTAK, Ercan, Soğuk Savaş Döneminde Türkiye’nin Askerî Teknoloji Kaynakları (1946-1990), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayımlanmamış Doktora Tezi), Ankara 2023.
• KOSTAK, Ercan, “Soğuk Savaş Döneminde Savunma İttifakı Olarak NATO’nun Kurulması ve Türkiye’nin Üyeliğine Giden Yol”, History Studies Dergisi, C. 16, S. 2, 2024, ss. 201-223.
• KURT, Emin, Türkiye’de Ana Jet Üslerinin Kuruluşu ve Gelişimi (1951-2010), Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara 2011.
• Türk Hava Kuvvetleri Dergisi, “Türk Hava Kuvvetlerinin Kronolojik Tarihi”, Türk Hava Kuvvetleri 100’üncü Yıl Özel Sayısı, S. 367, 2011, ss. 52-75.
• ÜLMAN, Haluk, “NATO ve Türkiye”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C. 22, S. 4, 1967, ss. 143-167.
• YAVUZ, İsmet, “Türk Semalarının Yeni Kartalları”, Hava Dergisi, C. 45, S. 175, Ekim 1954, ss. 40-52.
• Elektronik Kaynaklar
• Defense Here, “F-86 Sabre”, https://www.defensehere.com/tr/. Erişim Tarihi: 25.09.2024 sa. 15:00.
• TürkçeBilgi, “F-86”, https://www.instagram.com/herkesicinhavacilik/p/CJquUyfBJZd/?img_index=1. Erişim Tarihi: 25.09.2024 sa. 15:40.
• Havacıyız, “Kuruluşundan Bugüne Türk Hava Kuvvetleri ve İlk Akrobasi Çalışmaları”, https://www.havaciyiz.com/AkrotimE.htm. Erişim Tarihi: 26.09.2024 sa. 12:30.
• Britannica, “F-86”, https://www.britannica.com/technology/F-86. Erişim Tarihi: 28.09.2024 sa. 16:00.
• Aircrew Interviev, “MIG-15 ve F-86”, https://www.aircrewinterview.tv/magazine/mig-15-vs-f-86. Erişim Tarihi: 10.01.2025 sa. 13.35.