Öz
ÖZ
Türkiye Cumhuriyeti’nin 19. Hükümeti olarak, görev yapan I. Menderes Hükümeti, 22 Mayıs 1950- 8 Mart 1951 tarihleri arasında yaklaşık 10 ay görevde kalmıştır. Çoğulcu-demokratik ilkeler doğrultusunda yapılan seçimlerle iktidara gelen ilk siyasal parti olması ve yaklaşık 27 yıllık tek parti yönetiminden iktidarı devralması, 1. Menderes Hükümetinin programını politik anlamda olduğu kadar akademik bağlamda da incelemeye değer kılmaktadır. Program karşısında muhalefet partilerinin sınırlı kabul edilebilecek eleştirilerinin yanında asıl büyük muhalefet ideo-politik ve sosyo-ekonomik bakımdan oldukça heteredoks yapıya sahip demokrat parti içinden gelmiştir. Demokrat Parti milletvekilleri meclis grubunda ve Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde hükümet programını en ince ayrıntısına kadar eleştirmişlerdir.
Bu çalışmayla Menderes Hükümetinin programı karşısında parti içi muhalefetin niteliği ve siyasal performansı gösterilmeye çalışılmaktadır. Çalışmada nitel araştırmalarda sıklıkla kullanılan doküman analizi yönteminden faydalanıldı. Makalede ağırlıklı olarak konunun birincil kaynakları olan Demokrat Parti Meclis Grubu Müzakere Zabıtları (DPMGMZ) ve Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD)’nin yanında dönemin basını da kullanıldı. Konuyla doğrudan ilgili modern literatüre, oldukça yetersiz olduğu için sınırlı düzeyde başvuruldu. Kaynaklar incelenerek belli konu başlıklarında milletvekillerinin eleştirileri tasnif edildi daha sonra bulgular tespit edildi. Son olarak elde edilen bulgular analiz edilerek yorumlandı ve çıkarımlara ulaşıldı.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Demokrat Parti Meclis Grubu Müzakere Zabıtları (DPMGMZ)
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD)
- Demokrat Parti Tüzük ve Programı Doğuş Matbaası, Ankara 1949.
- AYDEMİR, Ş. Süreyya, Menderesin Dramı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2014. BAYAR, Celal, Başvekilim Menderes, der. İsmet Bozdağ, Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları, İstanbul 1986.
- BORA, Tanıl, Cereyanlar (Türkiye’de Siyasi İdeolojiler), İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
- HEPER, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, Doğan Kitap, İstanbul 2011.
- KİŞİ, Erden, 1963 Yerel Seçimleri, ed. Fatih Güler, Türkiye’de Yerel Seçimler, Nobel Yayınları, Ankara 2023.
- NUTKU, Emrullah, Demokrat Parti Neden Çöktü ve Politika ’da Yitirdiğim Yıllar 1946-1948, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1979.
- ORAN, Baskın, “İç ve Dış Politika İlişkisi Açısından İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Siyasal Hayat ve Sağ- Sol Akımlar”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XXIV, S. 3, Ankara 1969, s.227-275.
- ÖZDOĞAN, G. Göksu, Turan’dan “Bozkurt’a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946), İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
- ŞEYHANLIOĞLU, Hüseyin, Türk Siyasal Sağının Kurumlaşması ve Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Ankara 2011.
Öz
ABSTRACT
The 1st Menderes Government was the 19th government of the Republic of Turkey and served for approximately ten months, from 22 May 1950 to 8 March 1951. As the first political party to come to power through elections held according to pluralist-democratic principles—and following nearly 27 years of single-party rule—the programme of the 1st Menderes Government merits examination from both political and academic perspectives. In addition to limited criticism from opposition parties, the main opposition came from within the Democratic Party itself, which had a highly heterodox ideological and socio-economic structure. Members of the Democratic Party’s parliamentary group and the Grand National Assembly of Turkey heavily criticised the government’s programme.
This study aims to demonstrate the nature and political performance of the intra-party opposition to the Menderes Government’s programme. The study employed document analysis, a method frequently used in qualitative research. It primarily used primary sources on the subject: the Democratic Party Assembly Group Negotiation Minutes (DPMGMZ) and the Turkish Grand National Assembly Minutes Journal (TBMMTD), along with periodicals. Modern literature directly related to the subject was used to a limited extent, as it was insufficient. The sources were examined, MPs’ criticisms were classified under specific headings, and the findings were identified. Finally, the findings were analysed and interpreted, and conclusions were drawn.
Anahtar Kelimeler
Kaynakça
- Demokrat Parti Meclis Grubu Müzakere Zabıtları (DPMGMZ)
- Türkiye Büyük Millet Meclisi Tutanak Dergisi (TBMMTD)
- Demokrat Parti Tüzük ve Programı Doğuş Matbaası, Ankara 1949.
- AYDEMİR, Ş. Süreyya, Menderesin Dramı, Remzi Kitabevi, İstanbul 2014. BAYAR, Celal, Başvekilim Menderes, der. İsmet Bozdağ, Tercüman Aile ve Kültür Kitaplığı Yayınları, İstanbul 1986.
- BORA, Tanıl, Cereyanlar (Türkiye’de Siyasi İdeolojiler), İletişim Yayınları, İstanbul 2018.
- HEPER, Metin, Türkiye’nin Siyasal Hayatı, Doğan Kitap, İstanbul 2011.
- KİŞİ, Erden, 1963 Yerel Seçimleri, ed. Fatih Güler, Türkiye’de Yerel Seçimler, Nobel Yayınları, Ankara 2023.
- NUTKU, Emrullah, Demokrat Parti Neden Çöktü ve Politika ’da Yitirdiğim Yıllar 1946-1948, Fakülteler Matbaası, İstanbul 1979.
- ORAN, Baskın, “İç ve Dış Politika İlişkisi Açısından İkinci Dünya Savaşı’nda Türkiye’de Siyasal Hayat ve Sağ- Sol Akımlar”, Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, C.XXIV, S. 3, Ankara 1969, s.227-275.
- ÖZDOĞAN, G. Göksu, Turan’dan “Bozkurt’a Tek Parti Döneminde Türkçülük (1931-1946), İletişim Yayınları, İstanbul 2001.
- ŞEYHANLIOĞLU, Hüseyin, Türk Siyasal Sağının Kurumlaşması ve Demokrat Parti, Kadim Yayınları, Ankara 2011.
Ayrıntılar
| Birincil Dil | Türkçe |
|---|---|
| Konular | Türkiye Cumhuriyeti Tarihi |
| Bölüm | Makaleler |
| Yazarlar | |
| Yayımlanma Tarihi | 29 Eylül 2025 |
| Gönderilme Tarihi | 12 Haziran 2025 |
| Kabul Tarihi | 24 Ağustos 2025 |
| Yayımlandığı Sayı | Yıl 2025 Cilt: 7 Sayı: 15 |
