Eleştirel Düşünme Kapsamında Yayınlanan Makalelerin Bazı Değişkenlere Göre Değerlendirmesi

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: Özel Sayı - Prof. Dr. Hikmet Yıldırım CELKAN Özel Sayısı, 96 - 110, 25.04.2022

Sefa Sarıkoç Remzi Y. Kıncal

Öz

Eleştirel düşünme kavramı, akademik çalışmalarda düşünme kavramına ilişkin olarak yapılan ilk tanımlamalardan güncel problem çözümlerinde esas alınan temellere kadar birçok alanda kullanılmaktadır. Eleştirel düşünme ile ilgili olarak makalelerin içerik analizinin yapılması amaçlanan bu araştırmada, “eleştirel düşünme” anahtar sözcüğü temele alınarak taranan, ULAKBİM, ERIC ve Google Akademik veri tabanlarında 2015-2019 yılları ve arasında yayınlanmış, araştırmanın amacına uygun ve tam metin olarak ulaşılabilen toplam 60 makale incelenmiştir. Araştırmada bütünleştirici araştırma (integrative research) deseni kullanılmıştır. Ele alınan makalelerin yayınlanma yılları, konu alanları, yöntemleri, ölçme araçları, örneklem veya çalışma grupları kapsanacak şekilde incelenmiştir. Elde edilen veriler betimsel olarak yorumlanıp tablolaştırılarak sunulmuştur. Araştırma sonucunda incelenen “eleştirel düşünme” araştırmalarının incelendiği yayınlanma yılı, konu alanı, yöntemi, ölçme aracı ve örneklem veya çalışma gurubu değişkenlerinin diğer araştırmaların değişkenleriyle aralarında ilişki olduğu görülmektedir. Bu araştırmanın eleştirel düşünmenin araştırmaya konu edildiği makalelerin alanyazında yer bulmasına ve ele alınan çalışmaların betimlenmesi açısından ileride yapılacak araştırmalara katkı sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

içerik analizi, eleştirel düşünme, eleştirel düşünme becerileri

A Review of Critical Thinking Studies in According to Some Variables

Öz

The concept of critical thinking is used in many areas from the first definitions of the concept of thinking in academic studies to the fundamentals of current problem solving. In this study, which aims to analyze the content of the articles related to critical thinking, 60 articles in total were scanned on the basis of the keyword "critical thinking", published in ULAKBİM, ERIC and Google Academic databases in Turkey between 2015-2019, suitable for the purpose of the research and can be accessed as a full text, were reviewed. The integrative research design was used in the research. The years, subject areas, methods, data collection tools, sample or study groups of the articles were examined in a way to cover them. The obtained data were interpreted descriptively and presented in categorized form. As a result of the research, it is seen that the variables of the year, subject area, method, data collection tool and sample or study group dimension of the "critical thinking" studies are related to other studies. It is thought that this research will contribute to the articles in which critical thinking is the subject of the research to be included in the literature and to contribute to the future studies in terms of describing the studied studies.

Anahtar Kelimeler

Critical thinking, Content analysis, Critical thinking skills

Kaynakça

• Açışlı, S. (2016). Sınıf öğretmeni adaylarının öğrenme stilleri ile eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi. Elementary Education Online, 15(1).
• Akınoğlu, O. (2001). Eleştirel düşünme becerilerini temel alan fen bilgisi öğretiminin öğrenme ürünlerine etkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Hacettepe Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baltacı, A. (2019). Nitel araştırma süreci: Nitel bir araştırma nasıl yapılır?. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(2), 368-388.
• Baş, T. (2006). Anket nasıl hazırlanır uygulanır değerlendirilir, Seçkin Yayınları, 4. Baskı.
• Batur, Z., & Özcan, H. Z. (2020).Eleştirel düşünme üzerine yazılan lisansüstü tezlerin bibliyometrik analizi. Uluslararası Türkçe Edebiyat Kültür Eğitim (TEKE) Dergisi, 9(2), 834-854.
• Creswell, J. W. (2019). Eğitim araştırmaları: nicel ve nitel araştırmanın planlanması, yürütülmesi ve değerlendirilmesi. (Cev. Edit. H. Eksi) Edam.
• CRITHINKEDU O2. 2018. A European Review on Critical Thinking Educational Practices in Higher Education Institutions. Vila Real: UTAD. ISBN: 978-989-704-258-4.
• Çıtak, E. A., & Uysal, G. (2012). Kavram analizi: eleştirel düşünme. Hemşirelikte Eğitim ve Araştırma Dergisi, 9(3), 3-9.
• Dewey, J. (1910). How we think. D.C. Health & Company.
• Dewey, J. (1916). Democracy and education. http://www.jstor.org/stable/992653
• Doğanay, A., Taş, M. A., & Erden, Ş. (2007). Üniversite öğrencilerinin bir güncel tartışmalı konu bağlamında eleştirel düşünme becerilerinin değerlendirilmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi Dergisi, 13(4), 511-546.
• Duran, V. (2019). Öğretmen adaylarının akıl yürütme stilleri, bilişsel çarpıtmaları ve eleştirel düşünme eğilimlerinin incelenmesi (Ondokuz Mayıs Üniversitesi örneği). (Yayımlanmış Doktora tezi). Gazi Üniversitesi.
• Dutoğlu, G., & Tuncel, M. (2008). Aday öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilimleri ile duygusal zekâ düzeyleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi.
• Eğitimde Reform Girişimi (2005). Öğretmen politikalarında mevcut durum ve zorluklar. https://www.egitimreformugirisimi.org/yayin/ogretmen-politikalarinda-mevcut-durum-ve-zorluklar/
• Ennis R. H., & Weir E. (1985). The Ennis–Weir critical thinking essay test. Pacifc Grove (CA): Midwest Publications.
• Erdamar, G. K., & Alpan, G. B. (2017). Eleştirel düşünme algısı: lise öğretmenleri üzerine bir araştırma. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 16(62), 787-800.
• Facione P. A. (1990). The California Critical Thinking Skills Test. Millbrae (CA): California Academic Press.
• Facione N. C., Facione P. A., & Sanchez C. A. (1994). Critical thinking disposition as a measure of competent clinical judgment. The development of the California Critical Thinking Disposition Inventory. Journal of Nursing Education, 33(8), pp. 345-350.
• Fraenkel, J. R. & Wallen, N. E. (2003). How to design and evaluate research in education. McGraw-Hill,Boston, MA.
• Gelder, T.V. (2005). Teaching critical thinking, some lessons from cognitive science. College Teaching, 53(1), 41-46.
• Göktas, Y., Küçük, S., Aydemir, M., Telli, E., Arpacık, O., Yıldırım, G., & Reisoğlu, I. (2012). Türkiye’de eğitim teknolojisi araştırma eğilimleri: 2000-2009 yılının içerik analizi. Eğitim bilimleri: Kuram ve Uygulama 12(1), 191-199.
• Halpern D. F. (2007). Halpern critical thinking assessment using everyday situations. Background and scoring standards. Claremont (CA): Claremont McKenna College.
• İncirkuş, F. A., & Beyreli, L. (2019). Öyküleyici metinler aracılığıyla eleştirel düşünme becerilerini değerlendirmeye yönelik bir rubrik. Ana Dili Eğitimi Dergisi, 7(3), 597-629.
• İşlek, D., & Hürsen, Ç. (2014). Evaluation of critical thinking studies in terms of content analysis. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 131(2006), 290-299.
• Karaçam, Z. (2013). Sistematik derleme metodolojisi: Sistematik derleme hazırlamak için bir rehber. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 6(1), 26-33.
• Karademir, Ç. A. (2013). Öğretmen adaylarının sorgulama ve eleştirel düşünme becerilerinin öğretmen öz yeterlik düzeyine etkisi.
• Kaya, H. (1997). Üniversite öğrencilerinde eleştirel akıl yürütme gücü. (Yayımlanmamış Doktora tezi). İstanbul Üniversitesi.
• Kiremitçi, O. (2012). Problem çözme yöntemiyle düzenlenmiş beden eğitimi derslerinin problem çözme becerilerine etkisi ve üstbilişsel farkındalık düzeyleriyle ilişkisi. (Yayınlanmamış Doktora Tezi). Ege Üniversitesi. Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Korkmaz, Ö. (2009). Öğretmenlerin eleştirel düşünme eğilim ve düzeyleri. Eğitim Fakültesi Dergisi, 10(1).
• Ku K. Y. (2009). Assessing students’ critical thinking performance. Urging for measurements using multi-response format. Thinking skills and creativity, 4(1), pp. 70-76.
• Liu O. L., Frankel L., & Roohr K. C. (2014). Assessing critical thinking in higher education. Current state and directions for next-generation assessment. ETS Research Report Series, 2014(1), pp. 1-23.
• Lorencová, H., Jarošová, E., Avgitidou, S., & Dimitriadou, C. (2019). Critical thinking practices in teacher education programmes: a systematic review. Studies in Higher Education, 44(5), 844-859.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2015). PISA 2012 Ulusal raporu. MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2016). PISA 2015 Ulusal raporu. MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2017). Öğretmen strateji belgesi (2017-2023). Öğretmen Yetiştirme ve Geliştirme Genel Müdürlüğü.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2018). 2023 Eğitim vizyonu belgesi. MEB Basımevi.
• Milli Eğitim Bakanlığı (2019). PISA 2018 Ulusal raporu. MEB Basımevi.
• Moon, J. (2007). Critical thinking: An exploration of theory and practice. Routledge.
• Morgan, G. A., Leech, N. L., Gloeckner, G. W., & Barrett, K. C. (2006). SPSS for introductory statistics: Use and interpretation, New York: Laurence Erlbaum.
• Nosich, G. M. (2015). Eleştirel düşünme ve disiplinlerarası eleştirel düşünme rehberi (B. Aybek Trans.). Anı Yayıncılık.
• OECD Publishing. (2020). PISA 2018 Results (Volume I): What students know and can do. Organisation for Economic Co-operation and Development OECD.
• Önal, İ., & Erişen, Y. (2019). Öğretmen yetiştirme programlarında eleştirel düşünme becerilerinin kazandırılması ihtiyacı. Akdeniz Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 2(1), 62-78.
• Pithers, R. T., and R. Soden. 2000. “Critical Thinking in Education: A Review.”j Educational Research 42 (3): 237–49.
• Polat, M. (2017). Sınıf öğretmenlerinin eleştirel düşünme eğilimleri ile yaratıcılık düzeylerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). Adıyaman Üniversitesi.
• Selçuk, Z., Palancı, M., Kandemir, M., & Dündar, H. (2014). Eğitim ve bilim dergisinde yayınlanan araştırmaların eğilimleri: İçerik analizi. Eğitim ve Bilim, 39(173).
• Semerci, N., Semerci, Ç., Ünal, F., Yılmaz, E., & Yılmaz, Ö. (2019). Eleştirel düşünme engelleri (elden) ölçeği: geçerlik ve güvenirlik çalışmaları 1. Cumhuriyet uluslararası Eğitim Dergisi, 8(1), 281-299.
• Spencer, B. (1995). Correlations, sample size, and practical significance: a comparison of selected psychological and medical investigations. The Journal of Psychology, 129 (4), 469-475.
• Şimşek, H., & Yıldırım, A. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Seçkin Yayıncılık.
• Ultay, E., Durnacı, U., & Ultay, N. (2019). Sınıf öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen çalışmalara ait içerik analizi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 29(101).
• Ültay, E., Durnacı, U., & Ültay, N. (2019). Sınıf öğretmen adaylarının eleştirel düşünme eğilimlerini inceleyen çalışmalara ait içerik analizi. Akdeniz Eğitim Araştırmaları Dergisi, 13(29), 99-120.
• Wade, C. (1995). Using writing to develop and assess critical thinking. Teaching of psychology, 22(1), 24-28.
• Walsh, D. & Paul, R. W. (1986). The goal of critical thinking: from educational ideal to educational reality. American Federation of Teachers.
• Warren, L. (2006). Information literacy in community colleges: focused on learning. reference & user services quarterly, 45(4), 297–303.
• Watson G., & Glaser E. M. (1980). Watson–Glaser critical thinking appraisal. Cleveland (OH): Psychological Corporation.
• Yalçın, S. (2018). 21. Yüzyıl becerileri ve bu becerilerin ölçülmesinde kullanılan araçlar ve yaklaşımlar. Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 51(1).
• YÖK Dersleri Platformu, (2020a). https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans-Programlari/Felsefe_Grubu_Ogretmenligi_Lisans_Programi.pdf
• YÖK Dersleri Platformu, (2020b). https://www.yok.gov.tr/Documents/Kurumsal/egitim_ogretim_dairesi/Yeni-Ogretmen-Yetistirme-Lisans Programlari/Rehberlik_ve_Psikolojik_Danismanlik_Lisans_Programi.pdf