YÖNETİM YAPISI, HÜKÜMET SİSTEMİ VE EKONOMİK GELİŞME ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2023, , 61 - 83, 30.06.2023

Muhammed Ramazan Demirci , Mehmet Durkaya

https://doi.org/10.46849/guiibd.1269372

Öz

Ülkelerin yönetim yapısı, devletin ekonomik ve sosyal amaçlarını gerçekleştirebilmesi yönünden örgütlenme şeklini göstermektedir. Kamu politikalarının belirlenmesi ve uygulanması açısından etkin role sahip olan yönetim yapısı genellikle, monarşi, aristokrasi, cumhuriyet, tirani, oligarşi ve demokrasi olarak biçimlenmektedir. Devlet organının kuruluşu, işleyişi ve koordinasyonu ise hükümet sistemleri çerçevesinde değerlendirilmektedir. Bu bağlamda, başkanlık, yarı başkanlık ve parlamenter hükümet sistemleri öne çıkmaktadır. Bu çalışmada, yönetim yapısı kapsamında hükümet sistemleri ve ekonomik gelişme arasındaki ilişkiler araştırılmıştır. Öncelikle çok yüksek, yüksek, orta ve düşük insani gelişime sahip ülkeler yönünden demokrasi ve özgürlük ile ekonomik gelişme ilişkisi incelenmiştir. Ayrıca aynı gruptaki ülkelerin hükümet sistemleri ile ekonomik gelişme ilişkisi de araştırılmıştır.
Çalışmanın sonuçlarına göre, ülkelerin ekonomik gelişme düzeyindeki ilerlemeler, siyasi haklar ve bireysel özgürlükler açısından demokrasi derecelerini arttırmaktadır. Bununla birlikte gelişme düzeyinin düşük olduğu ülkelerde demokratik değerlerden uzaklaşmalar görülmektedir. Hükümet sistemleri açısından değerlendirildiğinde ise sonuçlar, parlamenter sistemin uygulandığı ülkelerde başkanlık ve yarı başkanlık modellerine göre gelişmişlik düzeyinin de yüksek olduğu yönündedir. Ayrıca, parlamenter sistemle yönetilen ülkelerin başkanlık ve yarı başkanlık hükümet sistemleri ile yönetilen ülkelere göre demokrasi düzeylerinde de artış görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hükümet Sistemi, Ekonomik Gelişme, Demokrasi, Parlamenter Sistem, Başkanlık Sistemi, Yarı Başkanlık Sistemi

THE RELATIONSHIP BETWEEN GOVERNING STRUCTURE, GOVERNMENTAL SYSTEM AND ECONOMIC DEVELOPMENT

Öz

The governing structure of the countries shows the way the state is organized in order to realize its economic and social objectives. The governing structure, which has an effective role in the determination and implementation of public policies, is usually formed as monarchy, aristocracy, republic, tyranny, oligarchy and democracy. Establishment, functioning and coordination of state bodies are evaluated within the framework of government systems. In this context, presidential, semi-presidential and parliamentary systems of government stand out. In this study, the relationships between government systems and economic development within the scope of governing structure were investigated. First of all, the relationship between democracy and freedom and economic development in terms of countries with very high, high, medium and low human development was examined. In addition, the relationship between government systems and economic development of the countries of the same group was investigated.
According to the results of the study, the progress in the level of economic development of the countries increases the degree of democracy in terms of political rights and individual freedoms. However, in countries with a low level of development, there are divergences from democratic values. When evaluated in terms of government systems, the results show that the level of development is higher in countries where the parliamentary system is implemented compared to presidential and semi-presidential models. In addition, there is an increase in the level of democracy in countries governed by a parliamentary system compared to countries governed by presidential and semi-presidential government systems.

Anahtar Kelimeler

Governmental Systems, Economic Development, Democracy, Parliamentary System, Presidential System, Semi-Presidential System

Kaynakça

• Abdullayev, N. (2009), “Demokrasi ve İstikrar Açısından Parlamenter ve Başkanlık Hükümet Şekli Karşılaştırması”, İstanbul Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 41, 251-268.
• Akcagündüz, E. (2010), “Kamu Tercihi Teorisi ve Türkiye Üzerine Olan Etkisi Üzerine Bir İnceleme”, Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2 (2), 29-35.
• Akıncı, B. (2017), “Hükümet Sistemleri ve Ülkemizde Olası Hükümet Sistemi Değişikliğinin Etkileri”, Journal of Social and Humanities Sciences Research, 4 (1), 1-21.
• Aktaş, H. E. (2016), “Hükümet Sistemlerinin Tıkanma Noktaları ve Alternatif Çözüm Yolları”, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6 (1), 209-227.
• Altın, O., Kaya, A. A. (2009), “Türkiye’de AR-GE Harcamaları ve Ekonomik Büyüme Arasındaki Nedensel İlişkinin Analizi”, Ege Akademik Bakış, 9 (1), 251-259.
• Altunöz, U. (2013), “Kamu Kesimi İç Borçlanmasının Özel Yatırım Harcamaları Üzerinde Etkisi: Türkiye Örneği”, Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32 (2), 25-53.
• Apergis, N. (2017), “Democracy and Market Crashes: Evidence from a Worldwide Panel of Countries”, Finance Research Letters, 22, 244-248.
• Arslan, R. (2009), “Parlamenter Yönetim Sisteminde Gölge Kabine’li Muhalefet”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 11 (2), 1-16.
• Ateş, H., Akpınar, A. (2017), “Hükümet Sistemleri ve Özgürlük: Karşılaştırmalı Bir İnceleme”, Strategic Public Management Journal, 3 (6), 1-22.
• Ayan Musil, P. (2013), Hükümet Sistemleri: Başkanlık Sistemi ve Parlamenter Sistem, Karşılaştırmalı Siyaset: Temel Konular ve Yaklaşımlar, Edt. Sayarı, S. ve Dikici Bilgin, H., İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları, 189-208.
• Bağce, H. E. (2016), Parlamenter Sistem mi, Başkanlık mı? Yoksulluktan Hukukun Üstünlüğüne Ülkelerin Dünyadaki Yeri, Gonca Yayınevi, İstanbul.
• Baum, M. A., Lake, D. A. (2003), “The Political Economy of Growth: Democracy and Human Capital”, American Journal of Political Science, 47 (2), 333-347.
• Bayraktaroğlu, S., Kutanis, R. Ö. (2002), “Öğrenen Kamu Örgütlerine Doğru”, Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3, 51-65.
• Barro, R. J. (1996), “Democracy and Growth”, Journal of Economic Growth, 1 (1), 1-27.
• Beceren, E, Kalağan, G. (2007), “Başkanlık ve Yarı-Başkanlık Sistemi; Türkiye’de Uygulanabilirliği Tartışmaları”, İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi,11, 163-181.
• Benyishay, A., Betancourt, R. R. (2010), “Civil Liberties and Economic Development”, Journal of Institutional Economics, 6 (3), 281-304.
• Berber, M. (2011), İktisadi Büyüme ve Kalkınma, 4. Baskı, Derya Kitabevi, Trabzon.
• Bhalla, S. S. (1997), “Freedom and Economic Growth: A Virtuous Cycle? (Edt. A. Hadenius), Democracy’s Victory and Crisis: Nobel Symposium No. 93, Cambridge University Press, 195-241.
• Bulut, N. (2003), “Demokrasiyi İdeal Anlamına Yaklaştırma Çabası Olarak Radikal Demokrasi”, AÜEHFD, 7 (1-2), 41-68.
• Burkhart, R. E., Lewis-Beck, M. S. (1994), “Comparative Democracy: The Economic Development Thesis”, American Political Science Review, 88 (4), 903-910.
• Caniklioğlu, M. D. (2010), Anayasal Devlette Meşruiyet, Yetkin Yayınları, Ankara.
• Clark, G. (2003), “Political Institutions and Economic Development in England,1600–1860”,http://faculty.econ.ucdavis.edu/faculty/gclark/ecn110a/readings/Chapter10.pdf, (Erişim Tarihi: 17.02. 2022). Çam, E. (2011), Siyaset Bilimine Giriş, Der Yayınları, İstanbul.
• Çukurçayır, M. A. (2012), Siyasal katılma ve Yerel Demokrasi, Çizgi Kitabevi, Konya.
• Dacombe, R., Parvin, P. (2021), “Participatory Democracy in an Age of Inequality”, Representation Journal of Representative Democracy, 57 (2), 145-157.
• Doğan, İ. (2007), Vatandaşlık Demokrasi ve İnsan Hakları, Pegem Yayıncılık, Ankara.
• Doucouliagos, H., Ulubaşoğlu, M. A. (2008), “Democracy and Economic Growth: A Meta-Analysis”, American Journal of Political Science, 52 (1), 61-83.
• Dube, F. (2021), “Separation of Powers and the Institutional Supremacy of the Constitutional Court Over Parliament and the Executive”, South African Journal on Human Rights, 36 (4), 293-318.
• Duverger, M. (1980), “A New Political System Model: Semi-Presidential Government”, European Journal of Political Research, (8), 165-187.
• Elgie, R. (1999), “The Politics of Semi-Presidentialism, Semi-Presidentialism in Europe”, Oxford Universty Press, 1-21.
• Engelen, B. (2007), “Thinking Things Through: The Value and Limitations of James Buchanan’s Public Choice Theory”, Review of Political Economy, 19 (2), 165-179.
• Ersungur, Ş. M. (2005), Bölgesel İktisat, Atatürk Üniversitesi İİBF Yayınları, Erzurum.
• Flinders, M., Dommett, K. (2013), “Gap Analysis: Participatory Democracy, Public Expectations and Community Assemblies in Sheffield”, Local Government Studies, 39 (4), 488-513.
• Freedom House Demokrasi Endeksi https://freedomhouse.org/countries/freedom-world/scores (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
• Gerring, J., Thacker, S. C., Moreno, C. (2009), “Are Parliamentary Systems Better?”, Comparative Political Studies, 42 (3), 327-359.
• Gözler, K. (2011), Anayasa Hukukunun Genel Teorisi Cilt-1, Ekin Basım Yayın Dağıtım, Bursa.
• Gül, C., Karagöz, K. (2007), “Çağdaş Siyasal Rejimlerde Etkin Yürütme Olgusu”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1-2), 711-752.
• Gürses, D. (2009), “İnsani Gelişme ve Türkiye”, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 12 (21), 339-350.
• Hamilton, L. (2018), “Resistance and Radical Democracy: Freedom, Power and Institutions”, History of European Ideas, 44 (4), 477-491.
• Heywood, A. (2018), Siyaset, Genişletilmiş 4. Edisyondan Çeviri, Çeviren; Fahri Bakırcı, BB101 Yayınları, 19. Basım, Ankara.
• Hilmer, J. D. (2010), “The State of Participatory Democratic Theory”, New Political Science, 32 (1), 43-63.
• Huber, E, Rueschemeyer, D., Stephens, J. D. (1993), “The Impact of Economic Development on Democracy”, Journal of Economic Prespevtives, 7 (3), 71-86.
• Human Development Raport: https://hdr.undp.org/system/files/documents/global-report-document/hdr2021-22pdf_1.pdf (Erişim Tarihi: 28.02.2023).
• Kahraman, M. (2012), “Hükümet Sistemi Tartışmaları Bağlamında Başkanlık ya da Yarı-Başkanlık Sistemlerinin Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (18), 431-457.
• Kama, Ö. (2016), “Kurumlar, Kurallar ve Büyüme İlişkisi Üzerine”, İktisat ve Toplum, 64, 20-27.
• Karatepe, Ş. (2013), “Hükümet Sistemleri ve Türkiye”, Yeni Türkiye, Sayı: 51, 223-225.
• Keser, H. (2011), “Türkiye ve Başkanlık Sistemi”, İnönü Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (1), 23-57.
• Kılınç, D. (2016), “Türkiye’de Bitmeyen Tartışma: Hükümet Sistemi Üzerine Değerlendirmeler”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 20 (1), 447-510.
• Knutsen, C. H. (2011), “Democracy, Dictatorship and Protection of Property Rights”, The Journal of Development Studies, 47 (1), 164-182.
• Kurt Topuz, S. (2016), “Hükümet Sistemleri ve Devlet Şekillerinin Ülkelerin Demokrasi Seviyeleri Üzerinde Yarattığı Farklılığın Tespiti Üzerine Bir Çalışma”, Ege Akademik Bakış, 16 (3), 461-476.
• Leblang, D. A. (1996), “Property Rights, Democracy and Economic Growth”, Political Research Quarterly, 49 (1), 5-26.
• Leonard, L. (2014), “Participatory Democracy Against Industrial Risks: Environmental Justice in Durban, South Africa”, Politikon South African Journal of Political Studies, 41 (2), 311-329.
• Linz, J. J. (1990), “The Perils of Presidentalism”, Journal of Democracy, 1 (1), 51-69.
• Linz, J. J., Valenzuela, A. (1994), “The Failure of Presidential Democracy”, The Johns Hopkins Universty Press, Baltimore and London.
• Lipset, S. M. (1959), “Some Social Requisites of Democracy: Economic Development and Political Legitimacy”, American Political Science Review, 53 (1), 69-105.
• Litte, A. (2002), “Community and Radical Democracy”, Journal of Political Ideologies, 7 (3), 369-382.
• Mainwaring, S. (1993), “Presidentialism, Multipartism, and Democracy: The Difficult Combination”, Comparative Political Studies, 26 (2), 198-228.
• McManus, R., Özkan, F. G. (2017), “Who Does Better for the Economy? Presidents Versus Parliamentary Democracies”, Discussion Papers in Economics, Department of Economics and Related Studies, University of York, Hesligton, 17 (3), 1-30.
• Menard, C., Sirley, M. M. (2008), “What is New Institutional Economics?”, Handbook of New Institutional Economics, 1-18.
• Morlino, L. (2004), “What is a “Good” Democracy?”, Democratization, 11 (5), 10-32.
• Muldoon, J. (2021), “Institutionalizing Radical Democracy: Socialist Republicanism and Democratizing the Economy”, New Political Science, 43 (2), 189-207.
• North, D. C. (1990), Institutions, Institutional Change and Economic Performance. Cambridge: Cambridge University Press.
• North, D. C. (1991), “Institutions”, The Journal of Economic Perspectives, 5(1), 97-112.
• North, D. C. (2008), “Institutions and the Performance of Economies over Time”, Handbook of New Institutional Economics, Edited by Claude Menardand Mary M. Shirley, 21-30.
• Özkan, F. G. (2017), “Presidental Regimes and the Economy”, http://ceftus.org/wp-content/uploads/2017/02/Presidents-and-the-Economy-CEFTUS_GD.pdf, Erişim Tarihi: 18.02.2022. Parasız, İ. (2008), Büyüme Teorileri, Ezgi Kitabevi, Bursa.
• Parchev, O. (2008), “The Political Agent and Radical Democracy”, The European Legacy, 13 (7), 837-850.
• Parker, S. D. (2017), “The Truth is Revolutionary: Mills and Turner as Theoreticians of Participatory Democracy”, South African Historical Journal, 69 (2), 288-303.
• Parvin, P. (2021), “The Participatory Paradox: An Egalitarian Critique of Participatory Democracy”, Representation Journal of Representative Democracy, 57 (2), 263-285.
• Piatek, D., Szarzec, K., Pilc, M. (2013), “Economic Freedom, Democracy and Economic Growth: A Causal Investigation in Transition Countries”, Post-Communist Economies, 267-288.
• Pinho, C., Madaleno, M. (2009), “Political Regimes and Economic Growth”, Revista Enfoques, 7 (11), 473-492.
• Radu, M. (2015), “The Impact of Political Determinants on Economic Growth in CEE Countries”, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 197, 1990-1996.
• Rao, V. (1984), “Democracy and Economic Development”, Studies in Comparative International Development, 19 (4), 67-81.
• Rigobon, R, Rodrik, D (2005), “Rule of Law, Democracy, Openness, and Income Estimating the Interrelationships”, Economics of Transition, 13 (3), 533-564.
• Robertson, D. (2002), A Dictionary of Modern Politics, Europa Publications, United Kingdom.
• Rodrik, D. (2000), “Institutions for High-Quality Growth: What They are and How to Acquire Them”, Studies in Comparative International Development, 35 (3), 3-31.
• Romer, P. M. (1994), “The Origins of Endogenous Growth”, Journal of Economic Perspectives, 8 (1), 3-22.
• Rutherford, M. (2001), “Instiutional Economics: Then and Now”, Journal of Economic Perspectives, 15 (3), 173-194.
• Sakal, M., Kitapçı, İ. (2009), “Siyasal Ahlak Dışı Davranışlara Farklı Bir Çözüm: Anayasal İktisat ve Ahlak Anlayışı”, Sosyoekonomi, 2, 31-48.
• Sharma, S. D. (2007), “Democracy, Good Governance and Economic Development”, Taiwan Journal of Democracy, 3 (1), 29-62.
• Shugart, M. S. (2005), “Semi-Presidential Systems: Dual Executive and Mixed Authority Patterns”, French Politics, (3), 323-351.
• Siverekli Demircan, E. (2003), “Vergilendirmenin Ekonomik Büyüme ve Kalkınmaya Etkisi”, Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21, 97-116.
• Soysal, T. (2002), “Demokrasi İdesi Üzerine Bir Retorik”, Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13, 331-341.
• Tayyar, A., Çetin, B. (2013), “Liberal İktisadi Düşüncede Devlet”, Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 14 (1), 107-120.
• Tunç, H. (2008), “Demokrasi Türleri ve Müzakereci Demokrasi Kavramı”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 12 (1-2), 1113-1132.
• Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı: https://www.mfa.gov.tr/dis-politika-genel.tr.mfa (Erişim Tarihi: 16.02.2022). Ulusoy, A. (2013), Maliye Politikası, 7. Baskı, Celepler Matbaacılık, Trabzon.
• Uluşahin, N. (2003), “Demokratik Siyasal Rejimlerin Sınıflandırılmasında Farklı Bir Yaklaşım: “Yarı-Başkanlık”tan “İki Başlı Yürütme Yapılanması”na”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 52 (2), 199-233.
• Vergin, N. (2015), Siyasetin Sosyolojisi Kavramlar, Tanımlar, Yaklaşımlar, Doğan Kitap, İstanbul.
• Vick, J. (2015), “Participatory Versus Radical Democracy in the 21st Century: Carole Pateman, Jacques Rancière, and Sheldon Wolin”, New Political Science, 37 (2), 204-223.
• worldpopulationreview.com: https://worldpopulationreview.com/countries (Erişim Tarihi: 17.02.2022).
• Yaman, A. (2014), “Başkanlık Sistemi, Uygulamaları ve Türkiye’de Uygulanabilirliği”, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 24 (1), 83-98.
• Yavuz, B. (2007), “Çeşitli Parlamenter Hükümet Sistemi Uygulamalarında ve Türkiye’de Başbakanın Göreve Gelmesi”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 11 (1-2), 1219-1243.
• Yıldız, Z. (2013), Politika Sözlüğü, Etkileşim Yayınları, İstanbul.