DEĞİŞEN KARADENİZ JEOPOLİTİĞİNDE: AMERİKAN FAKTÖRÜ

Yıl 2015, Cilt: 1 Sayı: 2, 45 - 64, 01.12.2015

Gökhan Eşel

Öz

Amerika Birleşik Devletleri ABD ’nin Karadeniz coğrafyasına ilgisi özellikle Soğuk Savaş Dönemi’nin ardından artarak belirginleşmiştir. PostSovyet dönemde bağımsızlıklarını kazanan bölge devletlerinin çağdaşlaşma ve demokratikleşme süreçlerini yakından izleyen ABD öncelikle NATO aracılığıyla bölgede söz sahibi olma yolunu seçmiştir. Günümüzde birçoğu AB üyesi ya da üye adayı durumda ve aynı zamanda bir kısmı NATO üyesi konumuna gelen bölge ülkeleri üzerinde, ABD’nin gittikçe belirginleşen politik hegemonyasına karşı nihayet Rusya sessizliğini bozarak Ukrayna’nın elinde bulunan ve jeo-stratejik açıdan oldukça önemli olan Karadeniz limanlarını ilhak ettiğini tüm dünyaya duyurmuştur. NATO ve dolayısıyla ABD için önemli enerji kaynak ve koridorlarının bulunduğu coğrafyanın yeniden Rus tehdidi altına girmesi anlamına gelen bu gelişmeler ışığında ABD’nin yeni stratejisinin ne olacağı noktasında ABD’nin Ankara Büyükelçi Vekili Ross Wilson’un sözleri anlamlıdır: “Amerikan perspektifine göre NATO şu an olduğu gibi gelecekte de, Karadeniz coğrafyasını da içeren Avrupa-Atlantik coğrafyasının temel ve üstün nitelikli güvenlik kaynağı olmaya devam edecektir. Amerikan yaklaşımı, bölgeye doğrudan müdahale yerine müttefikler ve dost ülkeler aracılığıyla ve bu ülkelerin rahat hareket edebilecekleri çerçeveler dâhilinde güvenlik hususunda işbirliği ve eşgüdümü güçlendirme esasında harekete dayanmaktadır. ABD Karadeniz’de fiziki olarak varlığını tesis etmek peşinde değildir. Ancak ABD bölgede müttefikleri ve dost ülkeler aracılığıyla güvenlik ve işbirliğini güçlendirmeyi ve kalıcı kılmayı kendi ödevi bilmektedir.”

Anahtar Kelimeler

Karadeniz, Jeopolitik, NATO, ABD, Rusya

U.S. FACTOR UPON the GEOPOLITICAL CHANGE of the BLACK SEA

Öz

After the Cold War Era the interest of the United States for the Black Sea region has been apparently increased. United States closely follows the modernization and democratization process of the regional states after they gained their independence in the post-Soviet era and United States primarly prefer to work with NATO for to be effective in the region. Today, many of these regional states are EU member or candidate members and also some of them are joined NATO. By the way, the political hegemony of the United States getting more and more clear in the region. But finally, Russia broke the silence about U.S. hegemony and announced to the whole World that they have annexation the geostrategicly important ports of Ukraine at the Black Sea. This region has also important energy sources and corridors for NATO and for U.S. By the meanings of the new events, this region again comes under threat of Russia. What would be the new strategy of the United States after these events? The United States Ambassador to Ankara Ross Wilson’s speech on this issue is meaningful: “From the U.S. point of view, NATO is and will remain the premier provider of security for the Euro-Atlantic region, which includes the Black Sea. NATO is already playing a role through dialogue mechanisms with non-member littoral states. Far from seeking to charge into the region, the U.S. approach is to work with its Allies and friends, and within the frameworks they find comfortable, to strengthen cooperation and collaboration on security. The U.S. is not seeking to establish a permanent naval presence in the Black Sea, but it is committed to engaging with its allies and friends to enhance security and cooperation throughout the region.”

Anahtar Kelimeler

Black Sea, Geopolitics, NATO, USA, Russia

Kaynakça

• Alkan, A. (2006), 21. Yüzyılın İlk Çeyreğinde Karadeniz Güvenliği, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Armaoğlu, F. (2000), 20. Yüzyıl Siyasi Tarihi (1914-1995), Cilt: I, İstanbul: Alkım Yayınevi.
• Gerger, H. (1980), Soğuk Savaştan Yumuşamaya, Ankara: Işık Yayıncılık.
• Gürün, K. (1983), Dış ilişkiler ve Türk Politikası, Ankara: S.B.F. Basın ve Yayın Yüksek Okulu.
• Hook, W.S. ve Spainer, J. (2014), Amerikan Dış Politikası, İstanbul: İnkılâp Kitabevi.
• Kalaitzidis, A. ve Streich, W.G. (2011), U.S. Foreign Policy, California: ABC-CLIO Pres.
• Kandemir, E. (2008), Karadeniz’in Değişen Jeopolitiği, İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Karaman, O. (2006), Karadeniz’de Güvenlik Sorunu, Basılmamış Yüksek Lisans Tezi, Kocaeli Üniversitesi: Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Nation, R.C. (Kasım 2007), “U.S. Interests in the New Eurasia”, Strategic Studies Institute.-Ed. Alexander Star, (2011), Open Secrets: WikiLeaks, War and American Diplomacy, New York: the New York Times Pres.
• Tarakçı, N. (2010), Amerikan İmparatorluğu Gölgesindeki Türkiye, İstanbul: Truva Yayınları.
• Tukin, C. (1999), Boğazlar Meselesi, İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yel, S. (2009), Değişen Dünya Şartlarında Karadeniz ve Boğazlar Meselesi (1923-2008), Ankara: Atatürk Araştırma Merkezi.
• Yılmaz, S. (2007), “Karadeniz’de Değişen Dengeler ve Türkiye”, Karadeniz Araştırmaları Dergisi, Cilt: 4, Sayı: 15, 45-66.
• Yeşilmen, Nezir: http://www.egedebugun-gazetesi.com/yazar/obama- doktrini-yurtta-susmak-cihanda-susmak-978.html
• Wilner, Michael: http://www.jpost.com/International/Obama-outlines- doctrine-of-multilateralism-in-foreign-policy-speech-354647
• Wilson, Ross: http://www.esiweb.org/pdf/esi_turkey_tpq_id_58.pdf
• http://www.ari.org.tr/TR/wp- content/uploads/2013/11/9_guvenlik_konferansi_programi.pdf
• http://www.pressmedya.com/avrupa/18538/rusyaya-savas-gemisi- satisi-durduruldu.html