REFLECTIONS OF THE ECONOMICS-MANAGEMENT RELATIONSHIP IN THE TANZIMAT PERIOD ON ADMINISTRATIVE REFORM POLICY: AN ASSESSMENT IN THE FRAMEWORK OF LAW, FINANCE AND PROPERTY RELATIONS

Yıl 2022, Cilt: 8 Sayı: 2, 175 - 193, 31.12.2022

Sinan Sunar

https://doi.org/10.46849/guiibd.1176544

Öz

The reform process, which accelerated from the second quarter of the 19th century, reached an important dimension with the Tanzimat Period. First and foremost, with the change in the idea of administration, the state, which was formed on the basis of an integrated understanding of legitimacy with the sultan in the Classical Period, and the social relations that emerged with the statuses bestowed upon him, were replaced by the legitimacy and social relations formed within the scope of the efficiency of the central bureaucracy and the laws and regulations enacted by them. Thus, in a sense, the central bureaucracy undertook the role of the sultan in the Classical Period and tried to provide social welfare and justice. While the bureaucracy was creating this new order, it acted with the aim of economic development, seizing taxes as a center and developing resources, creating an administrative structure in harmony with the outside world, and tried to implement the reforms within this framework. The aim of the study is to reveal the effects of the administrative reform policy of the Tanzimat Period on the transformation of the law, finance and the land regime which is the basis of the Ottoman administrative structure. As a result of the study using the literature review method, it has been seen that the most important issues affecting the process are the administrative and financial system compatible with the economic system to be created based on a new production and property relations, and their coordination with the world economic system. In this context, administrative reforms were carried out within the framework of a new land regime, which was tried to be formed based on legal and financial regulations in a centralized structure and private property relations, which is arguably the most determining element of them.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Period, Administrative Reform, Law, Finance, Property

TANZİMAT DÖNEMİ İKTİSAT-YÖNETİM İLİŞKİSİNİN İDARİ REFORM SİYASETİNE YANSIMALARI: HUKUK, MALİYE VE MÜLKİYET İLİŞKİLERİ ÇERÇEVESİNDE BİR DEĞERLENDİRME

Öz

19. yüzyılın ikinci çeyreğinden itibaren hızlanan reform süreci Tanzimat Dönemi’yle birlikte önemli bir boyuta ulaşmıştır. Öncelikle yönetim düşüncesindeki değişimle birlikte Klasik Dönem’de padişahın şahsıyla bütünleşik bir meşruiyet anlayışı temelinde oluşturulan devlet ve onun bahşettiği statülerle meydana gelen toplumsal ilişkiler yerini merkezî bürokrasinin etkinliği ve onların çıkardığı kanun ve nizamnâmeler ölçüsünde oluşan meşruiyet ve toplumsal ilişkilere bırakmıştır. Böylelikle Klasik Dönem’de padişahın üstlendiği rolü bir anlamda merkezî bürokrasi üstlenmiş ve toplumsal refah ve adaleti sağlamaya çalışmıştır. Bürokrasi bu yeni düzeni meydana getirirken iktisadi gelişme, vergilere merkez olarak el koyma ve kaynakları geliştirme, dış dünyayla uyumlu bir idari yapı oluşturma amaçlarıyla hareket etmiş, reformları da bu çerçevede hayata geçirme uğraşı vermiştir. Çalışmanın amacı Tanzimat Dönemi idari reform siyasetinin hukuk ve maliye ile Osmanlı idari yapılanmasının temelini oluşturan toprak rejiminin dönüşümüne etkilerini ortaya koymaktır. Literatür taraması yönteminden yararlanılan çalışma sonucunda süreci etkileyen en önemli konuların yeni bir üretim ve mülkiyet ilişkileri temelinde oluşturulacak iktisadi sistemle uyumlu idari ve mali sistem ve bunların dünya iktisadi sistemiyle olan eşgüdümünün sağlanması olduğu görülmüştür. Bu bağlamda idari reformlar merkeziyetçi bir yapı içerisinde hukuki, mali düzenlemelerle bunların belki de en belirleyici unsuru olan özel mülkiyet ilişkileri temelinde oluşturulmaya çalışılan yeni bir toprak rejimi çerçevesinde gerçekleştirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tanzimat Dönemi, İdari Reform, Hukuk, Maliye, Mülkiyet

Kaynakça

• Arıcanlı, T. (1998). 19. Yüzyılda Anadolu’da Mülkiyet, Toprak ve Emek. Osmanlı’da Toprak Mülkiyeti ve Ticari Tarım. Ç. Keyder, F. Tabak (Ed.), (ss. 128-138), İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Aydın, M. A. (1991). Arazi Kanunnamesi Maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 3. Cilt, (ss. 346-347), İstanbul: TDV. Aydın, M. A. (2020). Osmanlı Devleti’nde Hukuk ve Adalet. (3. Bas.), İstanbul: Klasik.
• Aytekin, E. A. (2009). Agrarian Relations, Property and Law: An Analysis of the Land Code of 1858 in the Ottoman Empire. Middle Eastern Studies, 45(6), 935-951.
• Barkan, Ö. L. (1940). Türk Toprak Hukuku Tarihinde Tanzimat ve 1274 (1858) Tarihli Arazi Kanunnamesi. Tanzimat I, (ss. 321-421), İstanbul: Maarif Matbaası.
• Bozkurt, G. (1996). Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Cezar, Y. (1986). Osmanlı Maliyesinde Bunalım ve Değişim Dönemi (XVIII. yydan Tanzimat’a mali tarih). İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Cin, H. (1978). Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Çakır, C. (2001). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. İstanbul: Küre.
• Davison, R. (2021). Osmanlı İmparatorluğu’nda Reform, 1856-1876. (O. Akınhay, Çev.), İstanbul: Dergah. Ekinci, E. B. (2004). Tanzimat ve sonrası Osmanlı mahkemeleri. İstanbul: Arı Sanat.
• Gayretli, M. (2008). Tanzimat Sonrasından Cumhuriyet’e Kadar Olan Dönemde Kanunlaştırma Çalışmaları. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi. İstanbul.
• Gökbilgin, T. (1967). Tanzimat Hareketinin Osmanlı Müesseselerine ve Teşkilatına Etkileri. Belleten, XXXI(124), 93-111. Gülsoy, U. (1999). Islahat Fermanı maddesi. TDV İslam Ansiklopedisi, 19. Cilt, (ss. 185-190).
• Güran, T. (1998). Tanzimat Dönemi Osmanlı Maliyesi. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 49, 79-95.
• İslamoğlu, H. (2000). Property as a Contested Domain: A Revaluation of the Ottoman Land Code of 1858. New Perspectives on Property and Land in the Middle East, R. Owen (Ed.), (pp. 3-61), London: Harvard University Press.
• İslamoğlu, H. (2009). Modernities Compared: State Transformations and Constitutions of Property in the Qing and Ottoman Empires. Shared Histories of Modernity: China, India & the Ottoman Empire, H. İslamoğlu, P. C. Perdue (Ed.), (pp. 109-146). London and New York: Routledge.
• İslamoğlu, H. (2021). Dünya Tarihi ve Siyaset. İstanbul: İletişim.
• Kenanoğlu, M. M. (2006). 1858 Arazi Kanunnamesi ve Uygulanması. Türk Hukuk Tarihi Araştırmaları Dergisi, 1, 107-138.
• Ortaylı, İ. (2017). Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi. (6. Bas.), Ankara: Cedit.
• Özbek, N. (2015). İmparatorluğun Bedeli: Osmanlı’da Vergi, Siyaset ve Toplumsal Adalet. İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Quataert, D. (2004). 1858 Arazi Kanunnamesi. Osmanlı İmparatorluğu’nun Ekonomik ve Sosyal Tarihi, Cilt 2 1600-1914, H. İnalcık, D. Quataert (Ed.), A. Berktay, S. Andıç, S. Alper (Çev.), (ss. 974-978), İstanbul: Eren.
• Sencer, O. (1962). Türkiye’nin Toprak Sorunlarına Tarihsel Açıdan Bir Bakış. İstanbul Üniversitesi Sosyoloji Dergisi, 2(17-18), 133-170.
• Shaw, S. J. (1975). The Nineteenth-century Ottoman Tax Reforms and Revenue System. International Journal of Middle East Studies, 6, 421-459.
• Şener, A. (1990). Tanzimat Dönemi Osmanlı vergi sistemi. İstanbul: İşaret.
• Tabakoğlu, A. (2016). Osmanlı mali tarihi. İstanbul: Dergâh.
• Tahiroğlu, B. (1985). Tanzimat’tan sonra kanunlaştırma hareketleri. Tanzimat’tan Cumhuriyet’e Türkiye Ansiklopedisi, 3. Cilt, (ss. 588-601), İstanbul: İletişim.
• Tanör, B. (2020). Osmanlı-Türk anayasal gelişmeleri. (33. Bas.), İstanbul: Yapı Kredi.
• Veldet, H. (1940). Kanunlaştırma hareketleri ve Tanzimat. Tanzimat I, (ss.139-209), İstanbul: Maarif Matbaası.