Osmanlı Döneminden Günümüze Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Politikaları ve Etkinliği

Yıl 2015, Sayı: 6, 35 - 59, 01.06.2015

Ersan Öz Selçuk Buyrukoğlu

Öz

Küreselleşen dünya ile birlikte, tüm ülkeler kalıcı sermayeleri kendi ülkelerine çekmek ve uzun vadede barındırmak adına sermaye yatırımcılarına bir takım kolaylıklar sağlamaktadır. Özellikle “minimum maliyet maksimum kar” felsefesi ile yatırım kararı alan girişimciler, ciddi fizibilite etüdleri yaparak yatırımlarını gerçekleştirir hale gelmiştir. Bu bağlamda da ülkeler yatırımları cazip kılan düzenlemelere yasalarında yer vererek ülke ekonomilerinin gelişimi adına adımlar atmaktadır. İlgili düzenlemeleri inceleyen yatırımcılar ise ülkelerin yatırım açısından güvenilirliğini de dikkate alarak yatırımlarını gerçekleştirmektedir. Genel olarak “yatırım teşvikleri” adını alan bu düzenlemeler doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinde önemli bir faktör haline gelmiştir. Ülkemizde de yatırım teşvik düzenlemelerine özellikle planlı ekonomiye geçiş sonrası ayrı bir önem verilmektedir. Bu çalışmada, Türkiye’de uygulanan yatırım teşvikleri tarihsel süreç çerçevesinde ele alınacaktır. Ayrıca, dönemler itibariyle uygulanan yatırım teşvik politikalarına ilişkin sonuçların değerlendirilmesine de yer verilecektir

Anahtar Kelimeler

Yatırım Teşvikleri, Türkiye, Osmanlı, Cumhuriyet, Planlı Ekonomi

Ottoman Period to the Present Day Turkey applied in Investment Promotion Policies and Activity

Öz

Globalized world, along with the permanent capital of the country to their home countries in order to attract and accommodate long-term equity investors to provide a number of conveniences. Especially the “maximum profit at minimum cost” philosophy, has decided to invest with entrepreneurs, making serious investments will perform feasibility studies has become. In this context, the countries included in the law to make investment attractive by the regulations for the development of the national economy is taking steps. Investors viewed the regulations of the country in terms of investment, taking into account the reliability invests. In general, “investment incentives” name space these arrangements in the entry of foreign direct investment has become an important factor. Regulations also encourage investment in our country, especially after the transition to a planned economy is given a different significance. In this study, investment incentives implemented in Turkey will be discussed in the framework of the historical process. In addition, the period will be included in the evaluation of results as related to the investment incentive policies

Anahtar Kelimeler

Investment Incentives, Turkey, Ottoman, Republic, Planned Economy

Kaynakça

• • Akdeve, Erdal ve Karagöl, Erdal Tanas (2013), Geçmişten Günü- müze Türkiye’de Teşvikler ve Ülke Uygulamaları, “Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi”, Sayı: 37, 329-350.
• • Ataç, Beyhan (2012), Maliye Politikası, Gözden Geçirilmiş 9. Bas- kı, Turhan Kitabevi, Ankara.
• • Altıparmak, Aytekin (2000), Güneydoğu ve Doğu Anadolu Bölge- lerinin Ekonomik Gelişmişlik Düzeyinin Belirlenmesi ve Analizi, “Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi”, Sayı : 9, 57-81.
• • Boratov, Korkut (2012), Türkiye İktisat Tarihi 1908 – 2009, 17. Baskı, İmge Kitabevi, Ankara
• • Başbakanlık Yatırım Destek ve Tanıtım Ajansı (2012), www.invest. gov.tr/tr-TR/, (15.02.2014).
• • DPT (1966), “Kalkınma Planı”, 1963-1967 Birinci Beş Yıl, 1966 Yılı Programı, Ankara.
• • DPT (1967), “Kalkınma Planı”, İkinci Beş Yıl 1968-1972, Başbakan- lık Devlet Matbaası, Ankara.
• • DPT (1971), “1971 Yılı Programı”, İkinci Beş Yıl 1968-1972, Yayın No: 1004 Başbakanlık Basımevi, Ankara.
• • DPT (1972), “Üçüncü Beş Yıllık Kalkına Planı”, Ankara.
• • DPT (1975), “1975 Yılı Programı”, Üçüncü Beş Yıl 1973-1977, Yayın No: 1397, Ankara.
• • DPT (1979), “Dördüncü Beş Yıllık Kalkınma Planı 1979-1983”, Ankara.
• • DPT (1982), “Yatırımların ve İhracat Teşviki”, V. Beş Yıllık Kalkınma Planı Özel İhtisas Komisyonu Raporu, Ankara.
• • DPT (1985), “Beşinci Beş Yıllık Kalkınma Planı 1985-1989”, Yayın No: 1974, Ankara.
• • Ekonomi Bakanlığı, www.ekonomi.gov.tr, (15.04.2014).
• • Engin, Cem ve Polat, Efdal (2010), Türk Otomotiv Sektörü ve Küre- sel Finansal Krizin Sektöre Etkileri (1996-2009), “Ekonomi Bilimle- ri Dergisi”, Cilt:2, Sayı:1, 35-43.
• • Eser, Emre (2011), Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvik Sistemle- ri ve Mevcut Sistemin Yapısına Yönelik Öneriler, (Uzmanlık Tezi). T.C. Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı, İktisadi Sektörler ve Koordinasyon Genel Müdürlüğü, Ankara.
• • Eşiyok, B. Ali (2012), Teşvikler, Kamu Sabit Yatırımları ve Bölgesel Eşitsizliklerin Çözümüne Yönelik Bir Öneri, “İktisat ve Toplum Der- gisi”, Sayı: 26, 49-60.
• • Gökmen, Selahattin (2012), Yeni Teşvik Sisteminin Sağlayacağı Destek Unsurları, “Vergi Sorunları Dergisi”, Sayı: 284, 135-144.
• • Gökmen, Selahattin ve Kartaloğlu, Emre (2012), Yeni Teşvik Siste- mi, İSMMMO Yayınları No:151, İstanbul.
• • Gülmez, Mustafa ve Noyan Yalman, İlkay (2010), Yatırım Teşvikle- rinin Bölgesel Kalkınmaya Etkileri: Sivas İli Örneği, “Atatürk Üniver- sitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi”, Cilt: 24, Sayı: 2, 235-257.
• • Gümüş, Erhan (2013), Son Değişiklikler Çerçevesinde Yeni Teşvik Sistemi, “Mali Çözüm Dergisi”, Sayı: 115, 94-95.
• • Hazine Müsteşarlığı (2013), http://www.invest.gov.tr/ , (15.03.2014).
• • Kasalak, Kadir (2012), Teşvik-i Sanayi Kanunları ve Türkiye’de Sa- nayileşmeye Etkileri, “Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebi- yat Fakültesi, Sosyal Bilimler Dergisi”, Sayı: 27, 65-79.
• • Kıldiş, Yusuf (1998), İktisadi Kalkınma Açısından Teşvik Edici Vergi Politikasının Önemi, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• • Mat, Hidayet (2007), Yatırım ve İstihdamı Artırmak Amacıyla Dev- letin Arsa, Arazi ve Diğer Teşvik Uygulamaları, Yaklaşım Yayınları, Ankara.
• • Ökçün, A. Gündüz (1972), XIX. Yüzyılın Ikinci Yarısında Imalat Sa- nayi Alanında Verilen Ruhsat ve İmtiyazların Ana Çizgileri, “SBFD”, Cilt: 27, No:1, 157-167.
• • Özçelik, Özer ve Tuncer, Güner (2007), Atatürk Dönemi Ekonomi Politikaları, “Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi”, Cilt IX, Sayı 1, 253–266.
• • Özdaş, Yasemin (2009), Türkiye’de Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Diyarbakır Bölgesinde Bir Araştırma, (Basılmamış Yüksek Li- sans Tezi), Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• • Pehlivan, Osman ve Öz, Ersan (2011). Uluslararası Vergilendirme, Celepler Matbaacılık, Trabzon.
• • Sanalan, Timuçin vd. (1973), Kalkınmada Öncelikli Yörelerin Tesbiti ve Bu Yörelerdeki Teşvik Tedbirleri, Yayın No: DPT-1304, KÖYD-4.
• • Sarıöz, Yeliz (2006), Türkiye’de 1990 Sonrası Uygulanan Yatırım Teşvikleri ve Ekonomik Etkileri, (Basılmamış Yüksek Lisans Tezi), Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• • Selen, Ufuk (2011), Maliye Politikası Aracı Olarak Teşvik Uygula- maları, Ekin Kitabevi, Bursa.
• • Seyidoğlu, Halil (2003), Uluslararası İktisat, Teori, Politika ve Uy- gulama, Geliştirilmiş 15. Baskı, Güzem Can Yayınları, İstanbul.
• • Şahin, Mehmet ve Uysal, Özge (2011), Bölgesel Kalkınma Çerçe- vesinde Yatırım Teşviklerinin Shift-Share Analizi, “Maliye Dergisi”, Sayı: 160, 111-138.
• • Şener, Sefer (2007), Osmanlı Sanayileşme Süreci ve Bu Süreçte Özel Girişimin Rolü, “Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Ens- titüsü Dergisi”, Cilt 9, Sayı: 3, 56-90.
• • T.C. Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı (2012). Otomotiv Sektörü Raporu (2012/2), Sanayi Genel Müdürlüğü, Sektörel Raporlar ve Analiz Serisi.
• • Ulusoy, Ahmet (2003), Maliye Politikası, 2. Baskı, Derya Kitabevi, Trabzon.
• • Varlık, Bülent (1976), Türkiye’de Sermayenin Teşviki, 1866-1976, ODTÜ- İFÖD Yayınları, No: 2, Ankara.
• • Yıldırım, Kemal vd. (2006), Makroekonomi, Genişletilmiş ve Göz- den Geçirilmiş 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık A.Ş., Ankara.