KOBİ’lerin İhracat Davranışı ile İhracat Yoğunluğu İlişkisi Üzerine Bir Araştırma

Yıl 2025, Cilt: 12 Sayı: 37, 3 - 30

Dilan Aça , Abdulkadir Bilen

https://doi.org/10.70490/gumrukticaretdergisi.1520937

Öz

İhracatın gelişimi ve devamlılığı için ihracat davranışları çok büyük önem taşır. Her işletme içinde bulunduğu özelliklere, yönetim birimlerinin ihracata bakışına, çevresel faktörlerin değişikliklerine göre farklı ihracat davranışları sergiler. Bu çalışma; ortaya çıkan ihracat davranışlarının işletmenin ihracat yoğunluğunu etkileyip etkilemediğini tespit etmek amacı yapılmıştır. Çalışma evrenini Diyarbakır’da bulunan ve ihracat yapan KOBİ’ler oluşturmaktadır. İhracat davranışlarını etkileyen; ürün fiyatlandırma, hammadde etkisi, yatırımın büyüklüğü, nitelikli personel, ürün farklılığı, nakliye süresi ve maliyeti, pazar büyüklüğü, devlet tarafından sağlanan teşvikler, ihracatın gerektirdiği yatırım maliyeti, ihracat bedelini tahsil edememe riski, dağıtım/pazarlama kanalları, rakiplerin durumu, yabancı dil bilen personel durumu, tüketici davranışı, çalışma sermayesi, bürokratik engeller, kur oranları ve Ar-Ge harcamaları gibi faktörlerin ihracat yoğunlukları ile ilişkisi değerlendirilmiştir. Çalışmanın örneklemini, Diyarbakır’da ihracat yapan 91 adet KOBİ oluşturmaktadır. Çalışmada veri toplama yöntemi olarak anket kullanılmış olup, kullanılan anket soruları Diyarbakır’da ihracat yapan KOBİ’lere 2024 yılında uygulanmıştır. Bulguların analizi SPSS programı ile yapılmıştır. Elde edilen analiz sonuçlarına göre; ihracat yoğunluğu ile yatırımın büyüklüğü, nitelikli personel, nakliye süresi ve maliyeti, ihracatın gerektirdiği yatırım maliyeti, çalışma sermayesi, bürokratik engeller ve kur oranları arasında anlamlı bir ilişki olduğu tespit edilmiştir. Araştırma sonuçları genel olarak literatürdeki çalışmalara paralellik göstermiş olup, ihracat davranışı gösteren KOBİ’lerin ihracat yoğunlukları konusunda elde ettikleri bilgileri işletme faaliyetlerinin her alanında kullanacakları kanaati ile, ihracat yapmayan veya herhangi bir sebeple yapamayan KOBİ’lere olumlu rol model anlayışı geliştirecekleri düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

İhracat, İhracat Yoğunluğu, İhracat Davranışı

A Study On The Relationship Between Export Behavior And Export Intensity Of SMEs

Öz

Export behaviors are of great importance for the development and continuity of exports. Each enterprise exhibits different export behaviors according to its characteristics, the view of the management units on exports, and the changes in environmental factors. This study was conducted to determine whether the export behaviors affect the export intensity of the enterprise. The study population consists of exporting SMEs in Diyarbakır. The relationship between export intensity and factors affecting export behavior such as product pricing, raw material effect, size of investment, qualified personnel, product diversity, transportation time and cost, market size, incentives provided by the government, investment cost required for export, risk of not being able to collect the export price, distribution/marketing channels, competitors, foreign language speaking personnel, consumer behavior, working capital, bureaucratic obstacles, exchange rates and R&D expenditures were evaluated.
The sample of the study consists of 91 SMEs exporting in Diyarbakır. A questionnaire was used as the data collection method in the study, the survey questions used in this study were administered to exporting SMEs in Diyarbakır in 2024. The analysis of the findings was made with the SPSS program. According to the results of the analysis; it was determined that there is a significant relationship between export intensity and the size of the investment, qualified personnel, transportation time and cost, investment cost required by exports, working capital, bureaucratic barriers and exchange rates. The results of the research are generally in line with the studies in the literature, and it is thought that SMEs that show export behavior will use the information they have obtained about the export intensity of SMEs that show export behavior in all areas of their business activities and will develop a positive role model understanding for SMEs that do not export or cannot export for any reason.

Anahtar Kelimeler

Export, Export Behavior, Export Intensity

Kaynakça

• Aksoy, B (2019). Kobilerin İhracat Davranışları: Konya Otomotiv Yan Sanayi Sektöründe Kobiler Üzerine Bir Araştırma. Konya.
• Bağcı, K. (2013). Export Behavior Of German SMEs İn The Eurozone. International Economics and Economic Policy, 10(4), 613–629. doi:10.1007/s10368-012-0227-2
• Barrios, S., Görg, H. and Strobl, E. (2003). Explaining Firms’ Export Behaviour: R&D, spillovers and the destination market. Oxford Bulletin of Economics and Statistics, 65(4), 475-496. doi:10.1111/1468-0084.t01-1-00058
• Basile, R. (2001).Export Behaviour Of Italian Manufacturing Firms Over The Nineties: The Role Of Innovation. Research Policy,30(8), 1185–1201.doi:10.1016/S0048-7333(00)00141-4
• Beşeli, N. (1997). KOBİ’lerin Dış Pazarlara Açılabilmesi İçin Alternatif Yöntemler. İGEME’den Bakış, Nisan-Haziran, 36-39.
• Bianchi, C. (2019). Investigating The Export Behavior Of Family SMEs From Chile: Environmental, Firm And İndividual-level Factors. (Edited By: W. Newburry, L. Liberman, and M. Oliveira Jr.), Contemporary Influences on International Business in Latin America. Cham: Palgrave Macmillan (155-178). doi:10.1007/978-3-319-98340-0_7
• Bilkey, W. J. (1978). An Attempted İntegration Of The Literature On The Export Behavior Of Firms. Journal of international Business studies, 9(1), 33-46.
• Bilkey, W. J., Tesar, G. (1977), “The Export Behavior Of Smaller-Sized Wisconsin Manufacturing Firms”, Journal Of International Business Studies, Spring/Summer, vol 8, (93-98).
• Bonaccorssi, Andrea (1992), “On The Relationship Between Firm Size and Export Intensity”, Journal Of International Business Studies, ıssue 4, vol 23, (605- 635).
• Calabrò, A., Mussolino, D. ve Huse, M. (2009). The Role Of Board Of Directors İn The İnternationalisation Process Of Small And Medium Sized Family Businesses. International Journal of Globalisation and Small Business, 3(4), 393-411. doi:10.1504/IJGSB.2009.032259
• Calof, J. L. (1994). The Relationship Between Firm Size and Export Behavior Revisited. Journal of International Business Studies, 25(2), 367-387.
• Chaudhry, S. S. (1996). The Export Behaviour and Assistance Requirements of UK SMEs: The Effect of Ethnicity. Doctoral thesis. De Montfort University. https://www.dora.dmu.ac.uk/bitstream/handle/2086/4121/391207.pdf?sequence=1
• Crick, D., ve Chaudhry, S. (1996). Export Behaviour of Asian and İndigenous‐Owned SMEs in the UK Clothing İndustry: a research note. International Journal of Entrepreneurial Behavior ve Research. Vol. 2 No. 1, pp. 77-84. https://doi.org/10.1108/13552559610110736.
• Çavuşgil, S. T. (1976). Organizational Determinants of the Firm's Export Behavior: An Empirical Analysis, Unpublished Ph.D. Dissertation, University of Wisconsin Madison, U.S.
• Çavuşgil, S. T. ve Nevin, J. R. (1981). Internal Determinants of Export Marketing Behavior: an Empirical İnvestigation. Journal of Marketing Research, 18(1), 114-119. http://www.jstor.org/stable/31513222
• Çelik, A. ve Akgemci, T. (1998). Girişimcilik Kültürü ve KOBİ'ler. Ankara: Nobel Kitabevi. Çetin, C. (1996). Yeniden Yapılanma, Girişimcilik, Küçük ve Orta Boy İşletmeler ve Bunların Özendirilmesi. İstanbul: Der Yayınları.
• Diyarbakır Ticaret ve Sanayi Odası https://dtso.org.tr/tr/index (Erişim tarihi: 05.05.2024).
• Elma, M. (2019). Güvenilirlik ve Geçerlilik Analizi: Teori ve Uygulama, Yüksek Lisans Tezi, İnönü Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fakih, A. ve Ghazalian P. L., (2014). Which Firms Export? An Empirical Analysis for the Manufacturing Sector in the MENA Region. Journal of Economic Studies. 41 (5): 672 - 695.
• Gourlay, A., Seaton, J. ve Suppakitjarak, J. (2005). The Determinants Of Export Behaviour in UK Service Firms. The Service Industries Journal, 25(7), 879-889.
• Günalan, M. (2003). KOBİ'lerin İhracat Davranışları: Kahramanmaraş Tekstil Sektöründeki KOBİ'lerde Amprik Bir Araştırma. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Kahramanmaraş: Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürbüz, Sait. ve Faruk Şahin. "Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri." Ankara: Seçkin Yayıncılık 271 (2018).
• İhracat Yönetmeliği (2006). T.C.Resmi Gazete, 26190, 6 Haziran 2006. Erişim Tarihi: 20.05.2023 https://www.resmigazete.gov.tr/htm
• İlter, B (1999). Firma İhracat Davranışı ve Etkileyen Faktörler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi,19-34.
• Jaffe, E. D., Nebenzahl, I. D., ve Pasternak, H. (1989). The Export Behavior Of Small and Medium-Sized Israeli Manufacturers. Journal of Global Marketing, 2(2), 27-51.
• Kahraman, A. Ü (2015, Kasım). Kobilerin İhracat Davranışını Etkileyen Faktörler: Aksaray Organize Sanayii Bölgesindeki Kobiler Üzerine Ampirik Bir Çalışma. Konya.
• Kamaşak, R., Çetin, M., Bulutlar, F. ve Ecevit, E. (2008). İhracatın Sürükleyici Gücü Olarak Tekstil Sektörü: Kahramanmaraş ili örneği. Yönetim ve Ekonomi: Celal Bayar Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 15(2), 115-132.
• Katsikeas, Constantine S. ve Robert E. Morgan., (1994), Differences in Perceptions of Exporting Problems Based on Firm Size and Export Market Experience’ Kuropean Journal of Marketing, Cilt 28, No 5.
• Kavas, A. (1983). Firma İhracat Davranışını Etkileyen Faktörler ve İhracat Pazarlaması Yönetimi (Kayseri Bölgesindeki İmalatçı - İhracatçı Firmalar Üzerinde Bir Araştırma). Erciyes Üniversitesi İktisadi Ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi(5), 139-156.
• Kaynak, E., Ghauri, P. N., ve Olofsson-Bredenlow, T. (1987). Export Behavior of Small Swedish Firms. Journal of small business management, 25(2), 26.
• Kedia, B. L., ve Chhokar, J. (1985). The İmpact of Managerial Attitudes on Export Behavior. American Journal of Small Business, 10(2), 7-17.
• Kılıç, S. (2013). Örnekleme Yöntemleri. Journal of Mood Disorders, 3(1), 44-6. https://doi.org/10.5455/jmood.20130325011730
• Kırdar, Y. (2005). Dış Pazarlara Yönelme Nedenleri ve Stratejileri Coca-Cola Örneği. Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(13), 233-245.
• Kozlu, C. (1998). Uluslararası Pazarlama (4.Baskı). Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeleri Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı [KOSGEB], (2024). Erişim Tarihi: 20 Nisan 2023, https://www.kosgeb.gov.tr/Content/Upload/Dosya/Bagimsiz/GEK.pdf
• Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmeler Yönetmeliği. (2023). T.C. Resmi Gazete, 32201, 25 Mayıs 2023. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2023/05/20230525-6.pdf (Erişim tarihi: 06.06.2023)
• Leonidou, L. C. (1995). Export Barriers: Non-Exporters Perceptions. International Marketing Review. 12 (1): 4 - 25.
• Mecek, G.(2020). Küçük ve Orta Büyüklükteki İşletmelerin (KOBİ) Uluslararası Tanımlama Ölçütleri ve Kavramlaştırılması. Ekonomi İşletme Siyaset ve Uluslararası İlişkiler Dergisi, 6 (1), s. 29-55.
• Mıhoğlu, A. B.(2019). KOBİ’lerin İhracat Davranışları: Konya Otomotiv Yan Sanayi Sektöründeki Kobiler Üzerine Bir Araştırma. Yüksek Lisans Tezi, KTO Karatay Üniversitesi, Konya.
• Moini, A. H. (1991). Export Behavior of Small Firms: The İmpact of Managerial Attitudes. The International Executive, 33(2), 14-20.
• Morgan, R. E. (1997). Export Stimuli and Export Barriers: Evidence From Empirical Research Studies. European Business Review, 97(2), 68-79. doi:10.1108/09555349710162571
• Oktav, M., Kavas, A. ve Tanyeri, M. (1992). İhracatın Geliştirilmesi ve Ortak Pazarlama Grupları. Ankara: TOBB Yayınları.
• Özeltürkay, Y. E. ve Çerçel, S. (2014). Organize Sanayi Bölgelerinde Faaliyet Gösteren Firmaların Karşılaştıkları İhracat Engelleri: Mersin Tarsus Organize Sanayi Bölgesinde Bir Uygulama. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 4(2): 271-286.
• Paeleman, I., Fuss, C. and Vanacker, T. (2017). Untangling the Multiple Effects of Slack Resources on Firms' Exporting Behavior. Journal of World Business, 52(6), 769-781. doi:10.1016/j.jwb.2017.06.007
• Phan, A. H. (2013). An Exploratory Study into The Export Behaviour of Vietnamese Small and Medium Enterprises. (Yayınlanmış Yüksek Lisans Tezi). Weelington: Weelington Victoria Üniversitesi.
• Pirtini, S. ve Melemen, M. (2004). İhracat Uygulamaları – Pazarlama Yönlü Bir Yaklaşım. İstanbul.
• Reid, S. D. (1983). Managerial and Firm İnfluences on Export Behavior. Journal of the Academy of Marketing Science, 11(3), 323-332.
• Rodil, Ó., Vence, X. and Sánchez, M. C. (2016). The Relationship Between İnnovation and Export Behaviour: the Case of Galician firms. Technological Forecasting and Social Change, 113, 248-265. doi:10.1016/j.techfore.2015.09.002
• Sarıtaş, E. (2012). Uluslararası Pazarlamada İhracat Pazarlama Stratejileri ve Denizli Tekstil Sektöründe Bir Araştırma (Yüksek Lisans Tezi). Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimleri Enstitüsü, Denizli.
• Schlegelmilch, B. B. (1986). Controlling Country‐Specific and İndustry‐Specific İnfluences on Export Behaviour. European Journal of Marketing. Vol. 20 No. 2, pp. 54-71.
• Stoian, M. C. (2010). Export Behaviour, International Marketing Strategy and Export Performance in Spanish Small and Medium Sized Enterprices. (Yayınlanmış Doktora Tezi) Barcelona: Autonomous Üniversity of Barcelona.
• Stoian, M.-C. ve Rialp-Criado, A. (2010). Analyzing Export Behavior Through Managerial Characteristics and Perceptions: a Multiple Case-Based Research. Journal of Global Marketing, 23(4), 333-348. doi:10.1080/08911762.2010.504522
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği [TOBB]. (2023). Erişim Tarihi 12.04.2023 https://www.tobb.org.tr/KobiArastirma/Sayfalar/TRninKOBIleriBulteni.php
• Türkiye İhracatçılar Meclisi [TİM]. (2023). Erişim Tarihi: 24.11.2023-03.03.2024 https://tim.org.tr/tr/ihracat-rakamlari
• Wakelin, K. (1998). Innovation and Export Behaviour at the Firm Level. Research Policy, 26(7-8), 829-841. doi:10.1016/S0048-7333(97)00051-6
• Weaver, K. M., ve Pak, J. M. (1990). Export Behaviour and Attitudes of Small-and Medium- Sized Korean Manufacturing Firms. International Small Business Journal, 8(4), 59-70.
• Qi, W. (2012). E-commerce and Export Behavior: Evidence From Jiangxi firms. 2012 International Conference on Management Science & Engineering (19th). Dallas, USA:IEEE,153-158. https://ieeexplore.ieee.org/stamp/stamp.jsp?arnumber=6414176
• Yazıcıoğlu, Y. ve Erdoğan, S. (2004). SPSS Applied Scientific Research Methods. Ankara: Detay Publishing.
• Zor, Ü. (2017). KOBİ’lerde Bütçe Uygulamaları: Belirleyici Faktörler Ve İşletme Performansına Etkisi. Doktora Tezi, İstanbul Ticaret Üniversitesi, İstanbul.