Toplum Sağlığı ve Güvenlik Ekseninde Başıboş Köpek Problemi: Halk Ne Diyor?

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 796 - 814, 29.09.2025

Ramazan Erdem , Elif Kaya , Selma Doğanalp Çoban , Nurcan Coşkun Us , Aliye Kübra Ünal , Meryem Koçaş , Havva Ceylan

Öz

Bu çalışma başıboş sokak köpeği sorununun halk nezdindeki yansımalarını ve yine bu sorunu birinci dereceden yaşamakta olan insanların çözüm önerilerini araştırmak üzere gerçekleştirilmiştir. Araştırma nicel ve nitel analizlerin birlikte kullanıldığı eş zamanlı karma yöntem deseni ile tasarlanmıştır. Araştırmanın evreni Türkiye’de yaşayan 18 yaş ve üzeri bireylerden oluşmaktadır. Araştırmaya kolayda örnekleme yöntemiyle Türkiye’nin yedi bölgesinden 1503 kişiye ulaşılmıştır. Veriler 2023 Ekim-2024 Ocak ayları arasında toplanmıştır. Katılımcıların %60,6'sı erkek, %78,0'i 18-25 yaş aralığında, %56,6'sı bekar, %49,9'u lisans, %24,8'i 2 çocuk, %50,2'sinin çocuğu yok, %80,2'si 0-14000 TL arası gelire sahipken, %70,9'u il merkezinde yaşamaktadır. Katılımcıların %58,9’u kendisinin, %71,3’ü bir yakının başıboş köpek saldırısına uğradığını ifade etmiştir. Açık uçlu soruların analizinden çıkan sonuçlara göre katılımcıların büyük bir kısmı sorunun varlığı ve önemi konusunda hemfikirdir. Katılımcı görüşlerine dayanarak sokak köpekleriyle ilgili yaşanan sorunlar sağlık, sokak güvenliği, trafik güvenliği ve çocukların sosyalleşmesi temaları altında toplanmıştır. Araştırma sonucunda başıboş sokak köpekleri geniş halk kesimlerini çeşitli yönleriyle etkileyen bir halk sağlığı sorunu olarak görülmekte ve insanlar bu sorunun çözülmesini beklemektedir. Soruna çözüm olarak hayvanların da refah içinde ola bileceği çeşitli önerilere yer verilmiş ve belediye ve devlet otoritesinin sorumluluğuna işaret edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Başıboş Köpekler , Sokak Köpeği , Halk Sağlığı , Türkiye.

The Problem of Stray Dogs In the Context of Public Health and Safety: What Is the Public Opinion?

Öz

This study was carried out to investigate the reflections of the stray dog problem on the public and the solution suggestions of the people who experience this problem first-hand. The study was designed with a simultaneous mixed method design in which quantitative and qualitative analyses were used together. The population of the research consists of individuals aged 18 and over living in Turkey. The study reached 1503 people from seven regions of Turkey through convenience sampling method. Data were collected between October 2023 and January 2024. 60.6% of the participants were male, 78.0% were between the ages of 18-25, 56.6% were single, 49.9% were undergraduates, 24.8% had 2 children, 50.2% had no children, 80.2% had an income between 0-14000 TL, and 70.9% lived in the city center. 58.9% of the participants stated that they themselves and 71.3% stated that a relative was attacked by a stray dog. According to the results of the analysis of the open-ended questions, most of the participants agree on the existence and importance of the problem. Based on the participant opinions, the problems related to stray dogs were grouped under the themes of health, street safety, traffic safety and socialization of children. As a result of the research, stray dogs are seen as a public health problem that affects large segments of the population in various aspects and people expect this problem to be solved. As a solution to the problem, various suggestions were made for the welfare of animals and the responsibility of municipal and state authorities was pointed out.

Anahtar Kelimeler

Stray Dogs , Street Dogs , Public Health , Turkey.

Kaynakça

• Abdulkarim, A., Khan, M. A., & Aklilu, E. (2021). Stray animal population control: Methods, public health concern, ethics, and animal welfare issues. World's Veterinary Journal, 11(3), 319-326. https://doi.org/10.54203/scil.2021.wvj44
• Abraham, S. S., Unwin, M. L., Abhilash, A., & Ramkumar, V. (2018). A cross sectional survey of zoonotic diseases in stray dogs of Kerala, a southern state of India. Scholars Journal of Agriculture and Veterinary Science, 5(4), 216-217.
• Akan Baghırlı, S. N., & Göçen, A. (2023). Sevgi ve korku denkleminde başıboş hayvanlar. In H. Karadaş (Ed.), Bütüncül açıdan okul güvenliği (pp. 87-104). Eğiten Kitap.
• Akkoyunlu, S. A. (2022). Mahalli idarelerin sokak köpeklerinin verebileceği zararlar ile ilgili yükümlülükleri ve bu yükümlülüklerin mahalli idareler arasındaki ilişkiler bakımından değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 27(46), 3-63.
• Atkins, P. (2012). Animal cities: Beastly urban histories. Ashgate.
• Aydeniz, A., & Adıyaman, M. A. (2021). Anti-hümanizme karşı ekolojik hümanizm: Murray Bookchin'in toplumsal ekolojisi (çağdaş anti-hümanist izleklerin bir eleştirisi). Vankulu Sosyal Araştırmalar Dergisi, (8), 107-132.
• Aydoğdu, M., & Meral, O. (2019). Sahipsiz köpeklerin popülasyonunun kontrol altına alınması ve buna ilişkin hukuki altyapının oluşturulması. Dokuz Eylül Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 21(Özel Sayı), 2129-2159.
• Baskıcı, M. (1998). Evcilleştirme tarihine kısa bir bakış. Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 53(1), 73-94. https://doi.org/10.1501/SBFder_0000001944
• Berry, B. J. L. (1990). Urbanization. In B. L. Turner II, W. C. Clark, R. W. Kates, J. F. Richards, J. T. Mathews, & W. B. Meyer (Eds.), The earth as transformed by human action (pp. 103-119). Cambridge University Press.
• Bilgili, A. (2021). Sahipsiz hayvanların şehir, çevre ve halk sağlığı, hayvan sağlığı ve hayvan refahı yönünden kontrolünde bakanlıklar arası işbirliğinde karşılaşılan aksaklıklar ve çözüm önerileri. Icontech International Journal, 5(4), 33-43. https://doi.org/10.46291/ICONTECHvol5iss4pp33-43
• Boyko, A. R., Boyko, R. H., Boyko, C. M., Parker, H. G., Castelhano, M., Corey, L., Degenhart, J. D., Auton, A., Hedimbi, M., Kityo, R., Ostrander, E. A., Schoenebeck, J., Todhunter, R. J., Jones, P., & Bustamante, C. D. (2009). Complex population structure in African village dogs and its implications for inferring dog domestication history. Proceedings of the National Academy of Sciences of the United States of America, 106(33), 13903-13908. https://doi.org/10.1073/pnas.0902129106
• Bulut, G. (2023). Sahipsiz Köpeklerin Demografisi. Y. Şahin (Ed.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Canal, D., Martín, B., & Ferrer, M. (2018). Dogs are the main species involved in animal-vehicle collisions in southern Spain: Daily, seasonal and spatial analyses of collisions. PLoS ONE, 13(9), 1-14. https://doi.org/10.1371/journal.pone.0203693
• Derrida, J., & Wills, D. (2002). The animal that therefore I am (more to follow). Critical Inquiry, 28(2), 369-418. https://doi.org/10.1086/449046
• Eraslan, Y. (2022). Türkiye'de sahipsiz sokak köpek saldırılarında idarenin hukuki sorumluluğu. Türk İdare Dergisi, 94(495), 89-112.
• Eray Sarıtaş, Ş. (2020). Hiyerarşi olgusu ekseninde toplumsal ekoloji. Nevşehir Hacı Bektaş Veli Üniversitesi SBE Dergisi, 10(2), 715-729. https://doi.org/10.30783/nevsosbilen.835467
• Gündoğdu, C. (2018). The state and the stray dogs in late Ottoman Istanbul: From unruly subjects to servile friends. Middle Eastern Studies, 54(4), 1-20. https://doi.org/10.1080/00263206.2018.1432482
• Høgåsen, H. R., Er, C., Di Nardo, A., & Dalla Villa, P. (2013). Free-roaming dog populations: A cost-benefit model for different management options, applied to Abruzzo, Italy. Preventive Veterinary Medicine, 112(3-4), 401-413. https://doi.org/10.1016/j.prevetmed.2013.07.010
• Isaac, E. (1970). Geography of domestication. Prentice-Hall. İnal, O. (2020). Şehir ve hayvan. [Kitap incelemesi: Şehir ve hayvan A. Alkan]. Annual of Istanbul Studies, 2, 214-215. https://doi.org/10.53979/yillik.2020.22
• Kırışık, F., & Öztürk, K. (2021). Şiddet haberlerinden hayvan haklarına, sahipsiz köpek sorunu. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (69), 360-388. https://doi.org/10.51290/dpusbe.946017
• Kızılaslan, S. (2023). Sokak hayvanları için yeni umut: Taktiksel kentleşme. İnönü Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, (27), 85-100. https://doi.org/10.16950/iujad.1306441
• Kirman, R., Akyüz, M., Balkaya, İ., & Güven, E. (2023). Erzurum ilindeki başıboş köpeklerde gastrointestinal helmintler: Yaygınlığı ve halk sağlığı açısından riskleri. Ankara Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 70(3), 345-348. https://doi.org/10.33988/auvfd.1082999
• Koçel, T. (2020). İşletme yöneticiliği (18. baskı). Beta Basım Yayım A.Ş. Kung, U. P., & Brodbelt, D. (2023). A review of human dog-bite injuries in Kitui South subcounty, Kenya (2017-2021). Veterinary Record Open, 10(2), 1-9. https://doi.org/10.1002/vro2.72
• Leney, J., & Remfry, J. (2000). Dog population management. In C. N. L. Macpherson, F. X. Meslin, & A. I. Wandeler (Eds.), Dogs, zoonoses and public health (pp. 299-331). CABI Publishing. https://doi.org/10.1079/9780851994369.0299
• Lyu, P. (2015). Proposal on solutions to stray dog problem in American cities. Journal of Political Sciences & Public Affairs, 3(3). https://doi.org/10.4172/2332-0761.1000175
• Mennonna, G., Murino, C., Micieli, F., Costagliola, A., D'Angelo, D., Paciello, O., Fatone, G., Lamagna, F., Navas, L., Pompameo, M., & Meomartino, L. (2018). Geographical information system analysis on road accidents involving wandering dogs in the urban area of Naples. Geospatial Health, 13(2). https://doi.org/10.4081/gh.2018.628
• Mohanty, C. R., Radhakrishnan, R. V., Jain, M., Sasmal, P. K., Hansda, U., Vuppala, S. K., & Doki, S. K. (2021). A study of the pattern of injuries sustained from road traffic accidents caused by impact with stray animals. Journal of Emergencies, Trauma, and Shock, 14(1), 23-27. https://doi.org/10.4103/JETS.JETS_29_20
• Oğrak, Y. Z., & Alıcı, Ş. (2022). Investigation of stray dogs problem in Sivas province animal shelter example. Turkish Journal of Agriculture-Food Science and Technology, 10(sp1), 2725-2729. https://doi.org/10.24925/turjaf.v10isp1.2725-2729.5688
• Özentürk, U. (2020). Türkiye’de sokak hayvanları. In G. Yıldız (Ed.), Veteriner hekimlikte güncel yaklaşımlar (pp. 25-32). Akademisyen Yayınevi.
• Özgüner, H., & Şahin, C. (2009). Isparta kent merkezindeki çocuk oyun alanlarının mevcut durumu ve çocukların bu alanlara karşı davranış biçimleri. Turkish Journal of Forestry, 10(1), 129-143.
• Özmen, C. Ö. (2020). ABD'li seyyahların gözünden 19. yüzyıl Osmanlı şehirlerinde insan-hayvan karşılaşmaları. In A. Alkan (Ed.), Şehir ve hayvan (pp. 61-96). Patika Kitap.
• Pearson, C. (2017). Stray dogs and the making of modern Paris. Past & Present, 234(1), 137-172. https://doi.org/10.1093/pastj/gtw050
• Sürsal Şimşek, N. (2023). Halk sağlığı açısından sahipsiz köpekler. Y. Şahin (Dü.) içinde, Sahipsiz Köpekler. Bursa: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• 5199 Sayılı Hayvanları Koruma Kanunu