Mega Proje Süreçlerinin İşleyişinde Bağımsız Yargının Rolü: Filyos Vadisi Projesi Örneği

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 924 - 936, 29.09.2025

Rabia Büyükpınar , Özcan Sezer

Öz

Günümüz dünyasında ekonomik ve teknolojik gelişmelere bağlı olarak mega projelerin hem niceliksel hem de niteliksel açıdan artış gösterdiğine şahit olunmaktadır. Ülkeler küresel ölçekte artan rekabet ortamında yer edinebilmek ve ekonomik kalkınmalarını geliştirmek amacıyla yaygın olarak mega projeleri hayata geçirmektedir. Türkiye’de de benzer bir gelişime sahip olan bu süreç hız kazanmıştır. Yapımı ve faaliyete geçmesine yönelik temel karar vericinin yürütmenin olduğu projeler, aynı zamanda özel sektör ve sivil aktörlerinde dahil olduğu çok yönlü bir süreçte ilerlemektedir. Ancak bu durum içerisinde çeşitli riskleri barındırmaktadır. Proje sürecinde farklı aktörlerin bulunması söz konusu aktörler arasında uyuşmazlıkların çıkma ve sürecin yavaşlama veya durma riskini beraberinde getirmektedir. Bu noktada önemli bir aktör olarak sürece dahil olan yargı, bağımsız ve tarafsız denetim yetkisini kullanarak uyuşmazlıkları karara bağlamakta ve proje sürecine yön vermektedir. Bu çalışmanın esas inceleme noktasını oluşturan Filyos Vadisi Projesi, bu konuda önemli bir örnek olarak karşımızda durmaktadır. Kamu-özel iş birliğinin yanında sivil aktörlerin dahil olduğu proje süreci, çeşitli gerekçelerle yargıya taşınarak dava konusu olmaktadır. Bu çalışma ile Filyos Vadisi Projesi, proje sürecinde bağımsız yargının rolü, projeye yönelik açılan davalar, davaların aktörleri, dava açılma nedenleri ve yargı kararları merkezinde incelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Mega Projeler , Bağımsız Yargı , Filyos Vadisi Projesi

The Role of Independent Judiciary in the Operation of Mega Project Processes: The Filyos Valley Project Example

Öz

In today's world, it is witnessed that mega projects have increased both quantitatively and qualitatively due to economic and technological developments. Countries are widely implementing mega projects to gain a place in the increasingly competitive environment on a global scale and to improve their economic development. This process, which has a similar development in Turkey, has gained momentum. In these projects, the executive branch is the main decision maker regarding their construction and commissioning, progressing through a multi-faceted process along with the private sector and civil actors. However, this situation involves various risks. The presence of different actors in the project process brings with it the risk of conflicts arising between the actors and the process slowing down or stopping. At this point, the judiciary, which is involved in the process as an important actor, decides on disputes and directs the project process by using its independent and impartial control authority. The Filyos Valley Project, which constitutes the focus of this study, stands as an important example here. The project process, which involves public-private cooperation as well as civil actors, is brought to court and subject to litigation for various reasons. In this study, the role of the independent judiciary in the Filyos Valley Project process will be examined in the center of the lawsuits filed against the project, the actors of the lawsuits, the reasons for filing lawsuits, and judicial decisions.

Anahtar Kelimeler

Mega Projects , Independent Judiciary , Filyos Valley Project

Kaynakça

• Akyılmaz, B., Sezginer, M., & Kaya, C. (2020). Türk idari yargılama hukuku. Ankara: Savaş Yayınevi.
• Altshuler, A. A., & Luberoff, D. (2004). Mega-projects the changing politics of urban public ınvestment. Washington, D.C.: The Brookings Institution.
• Anayasa Mahkemesi, 4.06.2014 gün ve E.2013/82, K. 2014/100 sayılı kararı.
• Barak, A. (2006). The judge in a democracy. United Kingdom: Princeton University Press.
• Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı. (t.y.). Filyos Vadisi Projesi. [Çevrim-içi: https://www.kalkinmakutuphanesi.gov.tr/assets/upload/dosyalar/filyos-kitapcik-haritali.pdf], Erişim tarihi: 01.12.2024.
• Batı Karadeniz Kalkınma Ajansı. [BAKKA]. (2020). Filyos lojistik merkezi araştırma ve ön fizibilite raporu. Zonguldak: Kalkınma Ajansı Yayınları.
• Dağ, R., & Büyükpınar, R. (2024). Examination of the Filyos Valley Project from the governance approach. Turkish Studies, 25(2), 331-351.
• Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu, E. 2021/1415 ve K. 2022/802.
• Danıştay Kanunu. (1982). T.C. Resmî Gazete (Sayı 17580). [Çevrim-içi https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2575&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5], Erişim tarihi: 16.07.2025.
• Danıştay 4. Daire, E. 2023/12014 ve K. 2023/5406.
• Danıştay 4. Daire, E. 2023/12024 ve K. 2023/5144.
• Danıştay 6. Daire, E. 2010/2807 ve K. 2014/3056.
• Danıştay 6. Daire, E. 2012/7445 ve K. 2017/11743.
• Danıştay 6. Daire, E. 2017/6600 ve K. 2021/10176.
• Danıştay 6. Daire, E. 2017/691 ve K. 2021/10175.
• Danıştay 10. Daire, E. 2012/8481 ve K. 2015/5350.
• Danıştay 10. Daire, E. 2015/2735 ve K. 2020/6375.
• Ekins, R. (2024). Human rights and the rule of law. London: Policy Exchange.
• Erdoğan, M. (2020). Hukukun üstünlüğü elkitabı. Ankara: Özgürlük Araştırmaları Derneği. Filyos Vadisi. (2019). Proje hakkında. [Çevrim-içi: https://www.filyosvadisi.com/proje-hakkinda], Erişim tarihi: 04.12.2024.
• Flyvbjerg, B. (2017). Introduction: The iron law of megaproject management. In B. Flyvbjerg (Eds.), The Oxford handbook of megaproject management (pp. 1–18). UK: Oxford University Press,
• Flyvbjerg, B., & Ehrenfeucht, R. (2004). Megaprojects and risk: A conversation with Bent Flyvbjerg. Critical Planning, 11, 51-63.
• Flyvbjerg, B., Bruzelius, N., & Rothengatter, W. (2003). Megaprojects and risk: An anatomy of ambition. United Kingdom: Cambridge University Press.
• Giritli, İ., Bilgen, P., & Akgüner, T. (2001). İdare Hukuku. İstanbul: DER Yayınları.
• Gözler, K., & Kaplan, G. (2021). İdare hukuku dersleri. Bursa: Ekin Basın Yayın.
• Gözübüyük, Ş. (1995). Yönetim hukuku. Ankara: Turhan Kitabevi İdari Yargılama Usulü Kanunu. (1982). Resmî Gazete (Sayı 17580). [Çevrim-içi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=2577&MevzuatTur=1&MevzuatTertip=5], Erişim Tarihi: 30.11.2024.
• Kamulaştırma Kanunu. (1983). Resmî Gazete (Sayı 18215). [Çevrim-içi: https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2942.pdf], Erişim Tarihi: 30.11.2024.
• Kaplan, G. (2016). İdari yargılama hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Kaplan, G. (2020). İdari yargılama hukuku. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Karayalçın, Y. (1992). Hukukun Üstünlüğü (Kavram-Bazı Problemler). Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 47(03), 193- 214.
• Kavanagh, A. (2016). The Constitutional separation of powers. In D. Dyzenhaus, M. Thorburn (Ed.), Philosophical Foundations of Constitutional Law (pp. 221- 239). United Kingdom: Oxford University Press.
• Muçaj, F., & Gruda, P. (2016). Judicial control of administrative activity and advantages of reorganization of the juridical system in the Republic of Kosovo. Academicus International Scientific Journal, (13), 66-88.
• Nacak, O. (2015). Yeni kamu yönetimi ve Türkiye’de kamu politikalarının oluşturulması: Aktörler temelli bir analiz. Doktora tezi. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Nohutçu, A., & Ziyrek, A. (2021). Cumhurbaşkanlığı hükümet sisteminde yargı. E. Akman (Ed.), Farklı boyutlarıyla Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi içinde (s. 101-135). Ankara: Nobel Yayınları.
• Özkan, G. (1995). Hukuk devleti ve yargı denetimi. Ankara: Master Basım.
• Schmitt, C. (2008). Liberal hukuk devletinin ilkeleri ve hukuk devletinde kanun kavramı. A. Çoban, B. Canatan & A. Küçük (Ed.), Hukuk devleti hukukî bir ilke siyasî bir ideal içinde (s. 119-145). Ankara: Adres Yayınları.
• Sigh, B., & Sharma, M. (2021). Public policy making & policy analysis. Paper I-IV, 405, Directorate of Distance Education, University of Jammu.
• Snyman, C.R. (2008) Criminal law. Durban: Lexis Nexis.
• Soysal, M. (1986). 100 soruda anayasanın anlamı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
• Strateji ve Bütçe Başkanlığı (2024). 2024 yılı yatırım programı. [Çevrim-içi: https://www.sbb.gov.tr/wp-content/uploads/2024/01/2024-Yili-Yatirim-Programi-26012024.pdf], Erişim tarihi: 24.12.2024.
• Ünlüçay, M. (2004). İdarenin yargısal denetimi ve hukukun üstünlüğü. Danıştay Dergisi, 107, 1-7.
• U.S. Department of Transportation Federal Highway Administration (2023). Major projects. [Çevrim-içi: https://www.fhwa.dot.gov/majorprojects/], Erişim tarihi: 25.12.2024.
• Zhai, L., Xin, Y., & Cheng, C. (2009). Understanding the value of project management from a stakeholder's perspective: Case study of mega-project management. Project Management Journal, 40(1), 99-109.
• Zonguldak İdare Mahkemesi, E. 2022/749 ve K. 2023/487. 1982 Anayasası. (1982). T.C. Resmî Gazete (Sayı 17863). [Çevrim-içi https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.2709.pdf], Erişim tarihi: 15.12.2024.