Araştırma Makalesi
BibTex RIS Kaynak Göster

A Sufi Research on the Sainthood of Dede Korkut

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 1040 - 1063, 29.09.2025

Öz

Dede Korkut is one of the most well-known character among Turkish communities by means of his epics. Although different ideas have been put forward about the period in which he lived, it is accepted that Dede Korkut was an saint unquestionably. Despite this general acceptance, it has been determined that no study has been conducted in the field of sufism regarding Dede Korkut’s sainthood. However, sainthood is a notion that has found its meaning and function within the science of sufism. Therefore, the undeniable combination of Dede Korkut and the mystical tradition in Turkish-Islamic civilization has led to this study. It is stated in the introduction of his book that Dede Korkut was a saint who showed miracles and gave information about the future. After the readings and examinations, other references about his sainthood were also encountered in the epics. Since sainthood is a sufi concept, the epics were analyzed with the help of sufi literature and notions in order to reveal the spituel position which attributed to Dede Korkut. Dede Korkut, who was seen to want to perfect the Alp culture of the Oghuzs with the training of sainthood, also included the spiritual power of woman in the process with the role she assumed in the epics. Alps reaching of the consciousness of sainthood woman, who showed themselves in the role of mother or wife, were the greatest supporters of man heroes. As a result of the examination and research conducted, it was concluded that Dede Korkut was a spiritual saint much more than what was stated in the introduction of his book.

Kaynakça

  • Abdullah b. Mübarek. (ts.). Kitabu’z-Zühd. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Abülgazi Bahadır Han. (1980). Şecere-î Terâkime (Haz. M. Ergin). İstanbul: Tercüman.
  • Ali el-Münavî. (1972). Feyzül Kadir Şerhu’l-Camiis-Sağir. Beyrut: Daru’l-Ma’rifeti.
  • Alptekin, A. B. (2000). “Bamsı Beyrek Hikâyesinin Motif Yapısı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: A.K.M. Yayınları.
  • Altun, I. (2004). Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm. Kocaeli: Yayıncı Yayıncılık.
  • Arat, R. R. (1959). Kutadgu Bilig. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Âşıkpaşazâde, Â. T. (2013). Osmanlı Tarihi (1285-1502). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Aşkaroğlu, V. (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme”, Dergi Karadeniz,1(17), 120-132.
  • Ateş, S. (1962). Cüneyd-i Bağdadi: Hayatı, Eserleri ve Mektupları. İstanbul: Yeni Ufuklar.
  • Attâr, F. (2002). Tezkiretü'l-Evliyâ. (Çev. S. Uludağ). İstanbul: Mavi Yayıncılık.
  • Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk EdebiyatıTarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
  • Barkan, Ö. L. (2015). İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. İstanbul: İnsan&İnsan.
  • Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2: Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Boratav, P. N. (1995). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Bilge Su Yayıncılık.
  • Bottero, J. (2013). Gılgamış Destanı. (Çev. O. Suda). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bronislaw M. (1926). Crime and Custom in Savage Society. New York: Harcourt Brace. Bulduk, Ü. (1995). “Dede Korkut, Oğuz Elleri ve Kafkasya”, I. Milli Kafkasya Sempozyumu, Kars: Kafkas Üniversitesi.
  • Cebecioğlu, E. (2004) Tasavvuf Terimleri&Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
  • Cürcanî, S. Ş. (2014). Ta’rifat. (Ter. A. M. Tolun). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • Cüveynî, R. A. (2017). Luma’u’l-edille fî Kavâidi Akâidi ehli’s-sünneti ve’l-cemâat. (Çev. M. Serdar). Kayseri: Kimlik Yayınları.
  • Çetin, İ. (2007). “Türk Kültüründe Bab (Baba)/Ata Geleneği”, Milli Folklor, 19(76), 70-75.
  • Çift, S. (2003). “Tasavvufta Velâyet Kavramı”, Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü – 2. Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.
  • Demirbilek, S (2011). “Türk Kültüründe “Deliler” ve Bunların Dede Korkut Oğuznâmelerine Yansıması”, 8. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı, İzmir.
  • Demirli, E. (2013). İbnü’l Arabî Metafiziği. İstanbul: Sufi Kitap.
  • Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayınları.
  • Durmuş, İ. (2013). Türk Tarihinin Öncüleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Ece, H. K. (2000). İslâmın Temel Kavramları. İstanbul: Beyan Yayınları.
  • El-Herevî, A. E. (2019). Menâzilü’s Sâirîn İlelü’l Makâmât. (Ter. A. Tek). İstanbul: Nizamiye Akademi
  • Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. (Çev. L. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Ergin, M. (1971). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: M.E.B.
  • Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Eşrefoğlu R. (1971). Müzekki’n-Nufûs. İstanbul: Arslan Yay.
  • Gazzâlî, M. (1973). İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn. (Çev. A. Serdaroğlu). İstanbul: Bedir Yayınevi.
  • Gazzâlî, M. (1999). Ölüm ve Ötesi. İstanbul: Sağlam Yayınevi.
  • Gazzâlî, M. (2002). İhya-u Ulumiddin. (Çev. A. Duran). İstanbul: Hikmet Neşriyat.
  • Gazzâlî, M. (2020). İhya. (Çev. M. Çağrıcı). İzmir: DİB Yayınları.
  • Geylâni, A. (2006). Sırru’l-Esrâr. (Ter. M. Eren). İstanbul: Gelenek Yay.
  • Gökalp, Z. (1976). Yeni Hayat Doğru Yol. Ankara: Güneş Matbaacılık.
  • Gökalp, Z. (2005). Türk Ahlakı, İstanbul: Toker Yayınları.
  • Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı.
  • Gökyay, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı
  • Gökyay, O.Ş. (2007). Kitab-ı Dedem Korkut ala Lisan-ı Taife-i Oğuzan. lstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Gündoğdu, C. (1992). Tasavvufta Velâyet Kavramı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güngör, E. (1996). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Güngör, E. (2006). Türk Kültürü ve Milliyetçilik (17. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Herbert. M. (1990). Tek Boyutlu İnsan. İstanbul: İdea Yayınları.
  • Herskovits, M. J. (1948). Man and His Works. New York: Alfred A Knope.
  • Hûcvîrî (2018). Keşfu’l Mahcûb. İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Hûcvîrî. (1982). Keşfu 'l-Mahcûb-Hakikat Bilgisi. (Haz. S. Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • İbn Manzur. (ts.) Lisanu’l-Arab. Beyrut: Daru’s-Sadr.
  • İbn Arabî, M. (1999). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. (Haz. A. Şemseddîn). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • İbn Arabî, M. (1985). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. (Thk. O. Yahya). Kahire: el-Hey’etü’l-Mısrıyye.
  • İbn Arabî, M. (2006). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.3. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2008). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.7. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2008a). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.8. (Çev. E Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2012). Ahadiyyet Risâlesi. (Ter. H. Ş. Ergüneş). İstanbul: İlk Harf Yayınları.
  • İbn Arabî, M. (2013). Tedbîrât-ı İlâhiyye. (Ter. A. A. Konuk). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2014). Fusûsu’l-Hikem. (Çev. T. Meriç). İstanbul: Kırkambar.
  • İbn Arabî, M. (2015). Fütûhât-ı Mekkiyye/Hak Yolcusu ve İlahi İsimler. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015a). Fütûhât-ı Mekkiyye/Allah Adamları ve Kutuplar. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015b). Fütûhât-ı Mekkiyye/Havas ve Avam İtikadı. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015c). Fütûhât-ı Mekkiyye/Peygamberler ve Velîler. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2016). Fütûhât-ı Mekkiyye. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2017). Fütûhât-ı Mekkiyye/Mehdi Risalesi. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Kemal, Ş. A. (1970). Tevârih-i Âl-i Osman. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • İbnü’l-Cevzî (1979). Sıfatu’s Safve. (Thk. M. Fahurî, M. Kal’acî). Dâru’l-Marife.
  • İnan, A. (1987). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: T.T.K.
  • İsfahânî, Ebû Nuaym (2015). Hilyetu’l-Evliyâ. I-XII (Ter. H. Yıldız, H. Yıldız, Z. Yıldız). İstanbul: Ocak Yay.
  • Kaplan, M. (1999). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınlar.
  • Kara, M. (2016). Tasavvuf ve Tarikatlar (13. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları
  • Kaval, M. (2024). “Dede Korkut’un Boğaç Han Destanı’nda Geçen Metaforların Tasavvufî Tahlili”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 112, 181-200. https://doi.org/10.60163/ tkhcbva.1531842.
  • Kaval, M. (2024a). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Kan Turalı Destanı’nın Tasavvufi Analizi”, Ahmet Yesevi Dergisi, 2(4), 7-24. https://doi.org/10.5281/zenodo.14578364.
  • Kaval, M. (2024b). “Dede Korkut’un Uruz Bey’in Esir Olduğu Destanındaki İmtihanların Dini ve Tasavvufî Yorumu”, Sufiyye, 17, 315-342. https://orcid.org/ 0000-0001-8784-7762.
  • Kaval, M. (2025). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Dumrul’un Delilikten Velîliğe Tekâmül Yolculuğu”, Diyanet İlmî Dergi 61 (1), 235-274. https:// doi.org/10.61304/did.1576790.
  • Kaya, M. (2002). “Türk Halk Anlatılarında Kadın”. Toplumbilim, 15, 49-53.
  • Kelâbâzî. (1992). Ta’arruf- Doğuş Devrinde Tasavvuf . (Haz. S. Uludağ) (2. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Kellner, D. (2001). “Popüler Kültür ve Postmodern Kimliklerin İnşası”, (Çev. G. Seçkin). Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi 41(5), 187-219.
  • Kılıç, M. E. (2002). “İbnu’l-Arabi’nin I. İzzeddın Kevkavus’a Yazdığı Mektubun Işığında Dönemin Dinî ve Siyasî Tarihine Bakış”. I. Uluslar Arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler, Konya.
  • Kılıç, M. E. (2015). İbnü’l Arabî. İstanbul: İSAM Yayınları
  • Konevî, S. (2008). Vahdet-i Vücûd ve Esasları en-Nusûs fî Tahkîki Tavri'l-Mahsûs. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Konevî, S. (2009). Fâtiha Suresi Tefsiri İ’câzü’l-Beyân fî Te’vîli’l-Ümmi’l-Kur’ân. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Konevî S. (2009a). Tasavvuf Metafiziği Miftâhu Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Köksel, B. (2012). “Dede Korkut Kitabı'nda Dinî-Mitolojik Yardımcı Kahraman Motifi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1), 73-88.
  • Köprülü, M. F. (1976). Türk Edebiyatında ilk Mutasavvuflar. Ankara: TTK Yayınları.
  • Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Kuşeyrî, A. (2003). Kuşeyrî Risalesi. (Çev. S. Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Kübrâ, N. (1993). Fevâihu’l-Cemâl ve Fevâtihu’l-Cemâl. (Thk. Y. Zeydan). Kahire: Dârü Seâdü’s-Sabah.
  • Le Bon, G. (1976). Kalabalık: İstanbul: Yağmur Yayınevi.
  • Mardin, Ş. (1986). Din ve İdeoloji (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Maslow, A. H. (1943). “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50/4.
  • Mâtüridî, E. M. (ts). Kitâbu’t-tevhîd. (Thk. F. Huleyf). İskenderiyye: Dâru’l-Câmiatu’l Mısrıyye.
  • Mevlânâ. (1990). Mesnevi. (Çev. V. Çelebi İzbudak). Ankara: M.E.B.
  • Muhâsibî, H. (1999). er-Riâye li Hukûkillâh. (Thk. A. Abdulhamid el-Berr). Mısır: Daru’l-Yakin.
  • Nevaî, A. Ş. (2021). Nevâyimü’l-Muhabbe Min Şemâyimü’l Fütüvve. (Haz. V. Türk). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Ocak, A. Y. (1992). Menâkıbnâmeler. Ankara: TTK Yayınları.
  • Ocak, A. Y. (2007). İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Ozak, M. (2019). Ziynet-ul Kûlûb, İstanbul: Salah Bilici Kitabevi.
  • Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Öğke, A. (2007). Elmalı Erenlerinde Mana Dili. Ankara: Elmalı Belediyesi Yay.
  • Öngören, R. (2003). Osmanlılar’da Tasavvuf, Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Özdemir, H. (2003). “Dede Korkut’un Kişiliği İle İlgili Efsaneler”, T.C. 80. Yılı Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara.
  • Özkan, N. (1994). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Dinî ve Tasavvufî Unsurlar”, Milli Folklor, 22, 67-73.
  • Pala, İ. (2010), Dört Güzeller- Anâsır-ı Erba’a. İstanbul: Kapı Yayınları.
  • Reşîdü’d-Dîn F. (2010). Cami'ü't-Tevârih, İstanbul: Selenge Yayınları.
  • Rudhardt, J. ( 2006 ). “Su”. (Çev. A. Koç). Milli Folklor, 90(70), 125-135.
  • Sakaoğlu, S. (1998). Dede Korkut Kitabı İncelemeleri, Derlemeler, Aktarmalar. Konya: Selçuk Ünv. Vakfı Yayınları.
  • Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Schimmel, A. (2004a). İslam’ın Mistik Boyutları. İstanbul: Kabalcı Yayınları. es-Serrâc, Ebû Nasr. (1996). el-Lüma’ İslâm Tasavvufu: Tasavvufla İlgili Sorular ve Cevaplar. (Çev. H. Kâmil Yılmaz). İstanbul: Erkam Yayınları.
  • Sertkaya, O. F. (2006). Dede Korkut Kitabı Dresden Nüshası’nın Giriş Bölümü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Sultanzade, V. (2010). “Domrul Adının Kökeni ve Deli Domrul Boyunda Bazı Motiflerin Kaynağı Üzerine”, 7.Uluslararası Folklor Konfransı, Bakü, Azǝrbaycan Milli Elimlǝr Akademiyası, 480-483.
  • Sühreverdî, Ş. Ö. (2014). Avârifü’l-Maârif. (Çev. D. Selvi). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (1993). Zikru'n-Nisveti'l-Müteabbidâti's-Sûfiyyat. Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
  • Sülemî, A. (2016). Uyûbü’n-Nefs ve Müdâvâtühâ. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (2018). “Mukaddime”, Tabakâtu’s-sûfiyye: İlk Zâhid ve Sûfîler. (Çev. A. Tek). Bursa: Bursa Akademi Yayınları.
  • Sülemî, A. (2018a). El-Mukaddime Fi’t-Tasavvuf. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (2018b). Cevâmiu Âdâbi’s-Sufiyye. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Şeşen, R. (1981). “Klasik İslam Kaynaklarına Göre Eski Türklerin Dinî ve Şaman Kelimesinin Menşei”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10(11), 57-90.
  • Tanyu, H. (1980). İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı. Ankara: AUİFY.
  • Taşköprîzâde. (1985). eş-Şakâiku’n-nu’mâniyye fi ulemâi’d-devletti’l-Osmâniyye. nşr. Ahmed Suphi Furat. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Tatçı, M. (2005). Yûnus Emre Dîvânı İnceleme. İstanbul: MEB Yayınları.
  • Tatçı, M. (2012). İşitin Ey Yarenler-Yûnus Emre Yorumları. İstanbul: Kapı Yayınları.
  • Teftazânî, S. (2007). Şerhu’l-akāidi’n- nesefiyye. (Thk. A. A. Şennar). İstanbul: Fazilet Neşriyat.
  • Tirmizî, H. (1965). Kitâbu Hatmi’l-Evliyâ. (Thk. O. Yahya). Beyrut: Matbaatu’l-Katolikiyye.
  • Tirmizî, H. (2006). Velîliğin Sonu. (Ter. S. Çift). İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Togan, Z. V. (1972). Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Kayı Yayınları.
  • Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş (3. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
  • Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
  • Uludağ, S. (1995). Sufi Gözüyle Kadın. İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Uludağ, S. (2001). İnsan ve Tasavvuf. İstanbul: Mavi Yayınları.
  • Yazıcıoğlu, A. Selçuk-nâme/Tevârih-i Âl-i Selçuk. İstanbul: Topkapı Sarayı, Revan Bölümü, nu: 1391.

Dede Korkut’un Velîliği Üzerine Tasavvufî Bir İnceleme

Yıl 2025, Cilt: 16 Sayı: 3, 1040 - 1063, 29.09.2025

Öz

Dede Korkut, destanları aracılığıyla Türk toplulukları arasında en çok tanınan şahsiyetlerden biridir. Yaşadığı döneme dair farklı fikirler ileri sürülmesine rağmen Dede Korkut’un tartışmasız bir velî olduğu kabul edilmektedir. Bu genel kabule rağmen Dede Korkut’un velîliği ile ilgili tasavvuf alanında herhangi bir çalışmanın yapılmadığı tespit edilmiştir. Halbuki velîlik, tasavvuf ilmi içerisinde manasını ve işlevini bulmuş bir nosyondur. O nedenle Dede Korkut ve tasavvufî geleneğin Türk-İslam medeniyetindeki yadsınamaz bileşkesi bu çalışmanın yapılmasına vesile olmuştur. Dede Korkut’un kerâmet gösteren, gaipten haber veren bir velî olduğu kitabının giriş kısmında belirtilmiştir. Yapılan okuma ve incelemeler sonrasında destanlar içerisinde velîliğine dair başka referanslara da rastlanmıştır. Velîliğin, tasavvufî bir kavram olması nedeniyle destanlar, tasavvufî literâtür ve kavramlar eşliğinde analiz edilerek Dede Korkut’a atfedilen bu makam ortaya konmaya çalışılmıştır. Muhteva açısından analiz edilen destanlarda işlenen temel inanç, âmel ve ahlak esasları yeni Müslümanlaşan Oğuzların yaşadıklarıyla uyum göstermektedir. Oğuzlardaki alp kültürünü erenlik terbiyesi ile kemâle erdirmek istediği görülen Dede Korkut, destanlarda üstlendiği rolüyle kadının manevî gücünü de sürece dâhil etmiştir. Aplerin, erenlik bilincine ulaşmalarında anne veya eş rolünde kendinî gösteren kadın, erkek kahramanların en büyük destekçileri olmuştur. Yapılan inceleme ve araştırmalar sonucunda kitabının mukaddimesinde belirtiliğinden çok daha fazlasıyla Dede Korkut’un mürşit bir velî olduğu sonucuna varılmıştır.

Etik Beyan

Etik Kurul Onayına İhtiyaç yoktur

Destekleyen Kurum

yok

Kaynakça

  • Abdullah b. Mübarek. (ts.). Kitabu’z-Zühd. Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • Abülgazi Bahadır Han. (1980). Şecere-î Terâkime (Haz. M. Ergin). İstanbul: Tercüman.
  • Ali el-Münavî. (1972). Feyzül Kadir Şerhu’l-Camiis-Sağir. Beyrut: Daru’l-Ma’rifeti.
  • Alptekin, A. B. (2000). “Bamsı Beyrek Hikâyesinin Motif Yapısı”, Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni Bildirileri, Ankara: A.K.M. Yayınları.
  • Altun, I. (2004). Kandıra Türkmenlerinde Doğum, Evlenme ve Ölüm. Kocaeli: Yayıncı Yayıncılık.
  • Arat, R. R. (1959). Kutadgu Bilig. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Âşıkpaşazâde, Â. T. (2013). Osmanlı Tarihi (1285-1502). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Aşkaroğlu, V. (2013). “Dede Korkut Hikâyelerinden Dirse Han Oğlu Buğaç Han Anlatısı Üzerine Simgesel / Arketipsel Bir Çözümleme”, Dergi Karadeniz,1(17), 120-132.
  • Ateş, S. (1962). Cüneyd-i Bağdadi: Hayatı, Eserleri ve Mektupları. İstanbul: Yeni Ufuklar.
  • Attâr, F. (2002). Tezkiretü'l-Evliyâ. (Çev. S. Uludağ). İstanbul: Mavi Yayıncılık.
  • Banarlı, N. S. (1983). Resimli Türk EdebiyatıTarihi, İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
  • Barkan, Ö. L. (2015). İstila Devirlerinin Kolonizatör Türk Dervişleri ve Zaviyeler. İstanbul: İnsan&İnsan.
  • Bayat, F. (2007). Türk Mitolojik Sistemi 2: Kutsal Dişi-Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler-İyeler ve Demonoloji. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Boratav, P. N. (1999). 100 Soruda Türk Halk Edebiyatı. İstanbul: Gerçek Yayınevi.
  • Boratav, P. N. (1995). Halk Hikâyeleri ve Halk Hikâyeciliği. İstanbul: Bilge Su Yayıncılık.
  • Bottero, J. (2013). Gılgamış Destanı. (Çev. O. Suda). İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
  • Bronislaw M. (1926). Crime and Custom in Savage Society. New York: Harcourt Brace. Bulduk, Ü. (1995). “Dede Korkut, Oğuz Elleri ve Kafkasya”, I. Milli Kafkasya Sempozyumu, Kars: Kafkas Üniversitesi.
  • Cebecioğlu, E. (2004) Tasavvuf Terimleri&Deyimleri Sözlüğü. İstanbul: Anka Yayınları.
  • Cürcanî, S. Ş. (2014). Ta’rifat. (Ter. A. M. Tolun). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • Cüveynî, R. A. (2017). Luma’u’l-edille fî Kavâidi Akâidi ehli’s-sünneti ve’l-cemâat. (Çev. M. Serdar). Kayseri: Kimlik Yayınları.
  • Çetin, İ. (2007). “Türk Kültüründe Bab (Baba)/Ata Geleneği”, Milli Folklor, 19(76), 70-75.
  • Çift, S. (2003). “Tasavvufta Velâyet Kavramı”, Bursa’da Dünden Bugüne Tasavvuf Kültürü – 2. Bursa: Bursa Kültür Sanat ve Turizm Vakfı Yayınları.
  • Demirbilek, S (2011). “Türk Kültüründe “Deliler” ve Bunların Dede Korkut Oğuznâmelerine Yansıması”, 8. Milletlerarası Türk Halk Kültürü Kongresi Bildiri Kitabı, İzmir.
  • Demirli, E. (2013). İbnü’l Arabî Metafiziği. İstanbul: Sufi Kitap.
  • Doğan, M. (1996). Büyük Türkçe Sözlük. İstanbul: İz Yayınları.
  • Durmuş, İ. (2013). Türk Tarihinin Öncüleri. Ankara: Akçağ Yayınları.
  • Ece, H. K. (2000). İslâmın Temel Kavramları. İstanbul: Beyan Yayınları.
  • El-Herevî, A. E. (2019). Menâzilü’s Sâirîn İlelü’l Makâmât. (Ter. A. Tek). İstanbul: Nizamiye Akademi
  • Eliade, M. (2003). Dinler Tarihine Giriş. (Çev. L. Arslan). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Ergin, M. (1971). Dede Korkut Kitabı. İstanbul: M.E.B.
  • Ergin, M. (1994). Dede Korkut Kitabı I (3. Baskı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
  • Eşrefoğlu R. (1971). Müzekki’n-Nufûs. İstanbul: Arslan Yay.
  • Gazzâlî, M. (1973). İhyâʾü ʿulûmi’d-dîn. (Çev. A. Serdaroğlu). İstanbul: Bedir Yayınevi.
  • Gazzâlî, M. (1999). Ölüm ve Ötesi. İstanbul: Sağlam Yayınevi.
  • Gazzâlî, M. (2002). İhya-u Ulumiddin. (Çev. A. Duran). İstanbul: Hikmet Neşriyat.
  • Gazzâlî, M. (2020). İhya. (Çev. M. Çağrıcı). İzmir: DİB Yayınları.
  • Geylâni, A. (2006). Sırru’l-Esrâr. (Ter. M. Eren). İstanbul: Gelenek Yay.
  • Gökalp, Z. (1976). Yeni Hayat Doğru Yol. Ankara: Güneş Matbaacılık.
  • Gökalp, Z. (2005). Türk Ahlakı, İstanbul: Toker Yayınları.
  • Gökyay, O. Ş. (1973). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Başbakanlık Kültür Müşteşarlığı.
  • Gökyay, O. Ş. (2000). Dedem Korkudun Kitabı. İstanbul: Millî Eğitim Bakanlığı
  • Gökyay, O.Ş. (2007). Kitab-ı Dedem Korkut ala Lisan-ı Taife-i Oğuzan. lstanbul: Kabalcı Yayınevi.
  • Gündoğdu, C. (1992). Tasavvufta Velâyet Kavramı. Basılmamış Yüksek Lisans Tezi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
  • Güngör, E. (1996). Tarihte Türkler. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Güngör, E. (2006). Türk Kültürü ve Milliyetçilik (17. Baskı). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Herbert. M. (1990). Tek Boyutlu İnsan. İstanbul: İdea Yayınları.
  • Herskovits, M. J. (1948). Man and His Works. New York: Alfred A Knope.
  • Hûcvîrî (2018). Keşfu’l Mahcûb. İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Hûcvîrî. (1982). Keşfu 'l-Mahcûb-Hakikat Bilgisi. (Haz. S. Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • İbn Manzur. (ts.) Lisanu’l-Arab. Beyrut: Daru’s-Sadr.
  • İbn Arabî, M. (1999). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. (Haz. A. Şemseddîn). Beyrut: Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
  • İbn Arabî, M. (1985). el-Fütûhâtü’l-Mekkiyye. (Thk. O. Yahya). Kahire: el-Hey’etü’l-Mısrıyye.
  • İbn Arabî, M. (2006). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.3. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2008). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.7. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2008a). Fütûhât-ı Mekkiyye. C.8. (Çev. E Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2012). Ahadiyyet Risâlesi. (Ter. H. Ş. Ergüneş). İstanbul: İlk Harf Yayınları.
  • İbn Arabî, M. (2013). Tedbîrât-ı İlâhiyye. (Ter. A. A. Konuk). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2014). Fusûsu’l-Hikem. (Çev. T. Meriç). İstanbul: Kırkambar.
  • İbn Arabî, M. (2015). Fütûhât-ı Mekkiyye/Hak Yolcusu ve İlahi İsimler. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015a). Fütûhât-ı Mekkiyye/Allah Adamları ve Kutuplar. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015b). Fütûhât-ı Mekkiyye/Havas ve Avam İtikadı. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2015c). Fütûhât-ı Mekkiyye/Peygamberler ve Velîler. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2016). Fütûhât-ı Mekkiyye. (Çev. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Arabî, M. (2017). Fütûhât-ı Mekkiyye/Mehdi Risalesi. (Ter. E. Demirli). İstanbul: Litera Yayıncılık.
  • İbn Kemal, Ş. A. (1970). Tevârih-i Âl-i Osman. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
  • İbnü’l-Cevzî (1979). Sıfatu’s Safve. (Thk. M. Fahurî, M. Kal’acî). Dâru’l-Marife.
  • İnan, A. (1987). Makaleler ve İncelemeler. Ankara: T.T.K.
  • İsfahânî, Ebû Nuaym (2015). Hilyetu’l-Evliyâ. I-XII (Ter. H. Yıldız, H. Yıldız, Z. Yıldız). İstanbul: Ocak Yay.
  • Kaplan, M. (1999). Türk Edebiyatı Üzerine Araştırmalar 1. İstanbul: Dergâh Yayınlar.
  • Kara, M. (2016). Tasavvuf ve Tarikatlar (13. Baskı). İstanbul: Dergâh Yayınları
  • Kaval, M. (2024). “Dede Korkut’un Boğaç Han Destanı’nda Geçen Metaforların Tasavvufî Tahlili”, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi, 112, 181-200. https://doi.org/10.60163/ tkhcbva.1531842.
  • Kaval, M. (2024a). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Kan Turalı Destanı’nın Tasavvufi Analizi”, Ahmet Yesevi Dergisi, 2(4), 7-24. https://doi.org/10.5281/zenodo.14578364.
  • Kaval, M. (2024b). “Dede Korkut’un Uruz Bey’in Esir Olduğu Destanındaki İmtihanların Dini ve Tasavvufî Yorumu”, Sufiyye, 17, 315-342. https://orcid.org/ 0000-0001-8784-7762.
  • Kaval, M. (2025). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Dumrul’un Delilikten Velîliğe Tekâmül Yolculuğu”, Diyanet İlmî Dergi 61 (1), 235-274. https:// doi.org/10.61304/did.1576790.
  • Kaya, M. (2002). “Türk Halk Anlatılarında Kadın”. Toplumbilim, 15, 49-53.
  • Kelâbâzî. (1992). Ta’arruf- Doğuş Devrinde Tasavvuf . (Haz. S. Uludağ) (2. Baskı). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Kellner, D. (2001). “Popüler Kültür ve Postmodern Kimliklerin İnşası”, (Çev. G. Seçkin). Doğu Batı Üç Aylık Düşünce Dergisi 41(5), 187-219.
  • Kılıç, M. E. (2002). “İbnu’l-Arabi’nin I. İzzeddın Kevkavus’a Yazdığı Mektubun Işığında Dönemin Dinî ve Siyasî Tarihine Bakış”. I. Uluslar Arası Selçuklu Kültür ve Medeniyeti Kongresi Bildiriler, Konya.
  • Kılıç, M. E. (2015). İbnü’l Arabî. İstanbul: İSAM Yayınları
  • Konevî, S. (2008). Vahdet-i Vücûd ve Esasları en-Nusûs fî Tahkîki Tavri'l-Mahsûs. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Konevî, S. (2009). Fâtiha Suresi Tefsiri İ’câzü’l-Beyân fî Te’vîli’l-Ümmi’l-Kur’ân. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Konevî S. (2009a). Tasavvuf Metafiziği Miftâhu Gaybi’l-Cem ve’l-Vücûd. (Çev. E. Demirli). İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Köksel, B. (2012). “Dede Korkut Kitabı'nda Dinî-Mitolojik Yardımcı Kahraman Motifi”. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 16(1), 73-88.
  • Köprülü, M. F. (1976). Türk Edebiyatında ilk Mutasavvuflar. Ankara: TTK Yayınları.
  • Köprülü, M. F. (1980). Türk Edebiyatı Tarihi. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Kuşeyrî, A. (2003). Kuşeyrî Risalesi. (Çev. S. Uludağ). İstanbul: Dergah Yayınları.
  • Kübrâ, N. (1993). Fevâihu’l-Cemâl ve Fevâtihu’l-Cemâl. (Thk. Y. Zeydan). Kahire: Dârü Seâdü’s-Sabah.
  • Le Bon, G. (1976). Kalabalık: İstanbul: Yağmur Yayınevi.
  • Mardin, Ş. (1986). Din ve İdeoloji (3. Baskı). İstanbul: İletişim Yayınları.
  • Maslow, A. H. (1943). “A Theory of Human Motivation”, Psychological Review, 50/4.
  • Mâtüridî, E. M. (ts). Kitâbu’t-tevhîd. (Thk. F. Huleyf). İskenderiyye: Dâru’l-Câmiatu’l Mısrıyye.
  • Mevlânâ. (1990). Mesnevi. (Çev. V. Çelebi İzbudak). Ankara: M.E.B.
  • Muhâsibî, H. (1999). er-Riâye li Hukûkillâh. (Thk. A. Abdulhamid el-Berr). Mısır: Daru’l-Yakin.
  • Nevaî, A. Ş. (2021). Nevâyimü’l-Muhabbe Min Şemâyimü’l Fütüvve. (Haz. V. Türk). İstanbul: Ötüken Neşriyat.
  • Ocak, A. Y. (1992). Menâkıbnâmeler. Ankara: TTK Yayınları.
  • Ocak, A. Y. (2007). İslam-Türk İnançlarında Hızır Yahut Hızır-İlyas Kültü. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Ozak, M. (2019). Ziynet-ul Kûlûb, İstanbul: Salah Bilici Kitabevi.
  • Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Kaynakları ve Açıklamaları ile Destanlar). Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
  • Öğke, A. (2007). Elmalı Erenlerinde Mana Dili. Ankara: Elmalı Belediyesi Yay.
  • Öngören, R. (2003). Osmanlılar’da Tasavvuf, Anadolu’da Sûfîler, Devlet ve Ulemâ. İstanbul: İz Yayıncılık.
  • Özdemir, H. (2003). “Dede Korkut’un Kişiliği İle İlgili Efsaneler”, T.C. 80. Yılı Türk Dili ve Edebiyatı Sempozyumu Kongreye Sunulan Bildiriler, Ankara.
  • Özkan, N. (1994). “Dede Korkut Kitabı’ndaki Dinî ve Tasavvufî Unsurlar”, Milli Folklor, 22, 67-73.
  • Pala, İ. (2010), Dört Güzeller- Anâsır-ı Erba’a. İstanbul: Kapı Yayınları.
  • Reşîdü’d-Dîn F. (2010). Cami'ü't-Tevârih, İstanbul: Selenge Yayınları.
  • Rudhardt, J. ( 2006 ). “Su”. (Çev. A. Koç). Milli Folklor, 90(70), 125-135.
  • Sakaoğlu, S. (1998). Dede Korkut Kitabı İncelemeleri, Derlemeler, Aktarmalar. Konya: Selçuk Ünv. Vakfı Yayınları.
  • Schimmel, A. (2004). Tanrı’nın Yeryüzündeki İşaretleri. İstanbul: Kabalcı Yayınları.
  • Schimmel, A. (2004a). İslam’ın Mistik Boyutları. İstanbul: Kabalcı Yayınları. es-Serrâc, Ebû Nasr. (1996). el-Lüma’ İslâm Tasavvufu: Tasavvufla İlgili Sorular ve Cevaplar. (Çev. H. Kâmil Yılmaz). İstanbul: Erkam Yayınları.
  • Sertkaya, O. F. (2006). Dede Korkut Kitabı Dresden Nüshası’nın Giriş Bölümü. İstanbul: Ötüken Yayınları.
  • Sultanzade, V. (2010). “Domrul Adının Kökeni ve Deli Domrul Boyunda Bazı Motiflerin Kaynağı Üzerine”, 7.Uluslararası Folklor Konfransı, Bakü, Azǝrbaycan Milli Elimlǝr Akademiyası, 480-483.
  • Sühreverdî, Ş. Ö. (2014). Avârifü’l-Maârif. (Çev. D. Selvi). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (1993). Zikru'n-Nisveti'l-Müteabbidâti's-Sûfiyyat. Kahire: Mektebetü’l-Hancî.
  • Sülemî, A. (2016). Uyûbü’n-Nefs ve Müdâvâtühâ. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (2018). “Mukaddime”, Tabakâtu’s-sûfiyye: İlk Zâhid ve Sûfîler. (Çev. A. Tek). Bursa: Bursa Akademi Yayınları.
  • Sülemî, A. (2018a). El-Mukaddime Fi’t-Tasavvuf. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Sülemî, A. (2018b). Cevâmiu Âdâbi’s-Sufiyye. (Ter. A. S. Demirtaş). İstanbul: Semerkand.
  • Şeşen, R. (1981). “Klasik İslam Kaynaklarına Göre Eski Türklerin Dinî ve Şaman Kelimesinin Menşei”, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Tarih Enstitüsü Dergisi, 10(11), 57-90.
  • Tanyu, H. (1980). İslamlıktan Önce Türklerde Tek Tanrı İnancı. Ankara: AUİFY.
  • Taşköprîzâde. (1985). eş-Şakâiku’n-nu’mâniyye fi ulemâi’d-devletti’l-Osmâniyye. nşr. Ahmed Suphi Furat. İstanbul: İ.Ü. Edebiyat Fakültesi Yayınları.
  • Tatçı, M. (2005). Yûnus Emre Dîvânı İnceleme. İstanbul: MEB Yayınları.
  • Tatçı, M. (2012). İşitin Ey Yarenler-Yûnus Emre Yorumları. İstanbul: Kapı Yayınları.
  • Teftazânî, S. (2007). Şerhu’l-akāidi’n- nesefiyye. (Thk. A. A. Şennar). İstanbul: Fazilet Neşriyat.
  • Tirmizî, H. (1965). Kitâbu Hatmi’l-Evliyâ. (Thk. O. Yahya). Beyrut: Matbaatu’l-Katolikiyye.
  • Tirmizî, H. (2006). Velîliğin Sonu. (Ter. S. Çift). İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Togan, Z. V. (1972). Oğuz Destanı Reşideddin Oğuznâmesi Tercüme ve Tahlili. İstanbul: Kayı Yayınları.
  • Togan, Z. V. (1981). Umumi Türk Tarihine Giriş (3. Baskı). İstanbul: İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi.
  • Uludağ, S. (1991). Tasavvuf Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Marifet Yayınları.
  • Uludağ, S. (1995). Sufi Gözüyle Kadın. İstanbul: İnsan Yayınları.
  • Uludağ, S. (2001). İnsan ve Tasavvuf. İstanbul: Mavi Yayınları.
  • Yazıcıoğlu, A. Selçuk-nâme/Tevârih-i Âl-i Selçuk. İstanbul: Topkapı Sarayı, Revan Bölümü, nu: 1391.
Toplam 130 adet kaynakça vardır.

Ayrıntılar

Birincil Dil Türkçe
Konular Türkiye Beşeri Coğrafyası, Türk Dünyası Çalışmaları
Bölüm Makaleler
Yazarlar

Musa Kaval 0000-0001-8784-7762

Yayımlanma Tarihi 29 Eylül 2025
Gönderilme Tarihi 4 Şubat 2025
Kabul Tarihi 23 Eylül 2025
Yayımlandığı Sayı Yıl 2025 Cilt: 16 Sayı: 3

Kaynak Göster

APA Kaval, M. (2025). Dede Korkut’un Velîliği Üzerine Tasavvufî Bir İnceleme. Gümüşhane Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16(3), 1040-1063.