Isparta kentinin doğal ve kültürel kimlik değerlerinin korunmasına yönelik irdeleme

Yıl 2024, , 402 - 423, 15.06.2024

Çağla Aydemir , Büşra Cesur Durmaz

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.1385681

Öz

Kentler toplumların yaşam biçimlerine ve bulundukları doğal çevre koşullara göre gelişen, geçmişten günümüze tarihin izlerini sürdüren, doğal ve kültürel kimlik değerlerine sahip mekanlardır. Ancak günümüzde küreselleşme, endüstrileşme ve hızla gelişen teknoloji ile sürekli değişime uğrayan kentler, kimlik değerlerini kaybederek birbirine benzeyen mekanlar haline gelmektedir. Bu nedenle kentlerin doğal ve kültürel tüm kimlik bileşeni unsurlarının ortaya konulması, kimlik değerlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması açısından büyük önem arz etmektedir. Isparta kent merkezi de pek çok kent gibi hızlı büyüme eğiliminde olduğu için içinde barındırdığı doğal ve kültürel değerleri tahrip olmakta ve yoksunlaşarak kaybolmaya yüz tutmaktadır. Bu çalışmada, Isparta kentinin kimlik değerlerinin sürdürülebilirliği açısından doğal ve kültürel envanter verileri çıkartılmış ve sayısal haritalar üzerinde bu değerler gösterilerek korunmasına yönelik mekânsal eylem önerileri geliştirilmiştir. Bu doğrultuda ArcGıs 10.6 yazılımı kullanılarak doğal ve kültürel kimlik değerlerinin sayısal veri altlığı oluşturulmuş ve günümüzdeki mevcut durum tespit edilmiştir. Isparta kentinin doğal ve kültürel kimlik değerlerinin korunmasına yönelik literatür değerlendirmeleri araştırılarak tartışmaya açılmıştır. Böylece, Isparta kent merkezinde bulunan doğal ve kültürel kimlik değerlerinin sürdürülebilirliğinin sağlanması için koruma kullanma dengesine yönelik mekânsal eylem önerileri çıkartılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Kent kimliği, Kimlik bileşenleri, Koruma kullanma dengesi, Sürdürülebilirlik

An investigation into the protection of the Isparta urban's natural and cultural identity values

Öz

Urbans are places that develop according to the lifestyles of societies and natural environmental conditions, that continues the traces of history from the past to the present, and have natural and cultural identity values. However, today, constantly changing urbans with globalization, industrialization, and rapid technological development, become places that resemble each other by losing their identity values. For this reason, revealing all natural and cultural identity component elements is of great importance in terms of ensuring sustainability. The rapid growth tendency of the city of Isparta also causes the destruction or deprivation of identity values. In this study, natural and cultural inventory data were extracted in terms of the sustainability of the identity values of Isparta city and spatial action proposals were developed for the protection of these values by showing these values on digital maps. In this regard, a digital data base of natural and cultural identity values was created using ArcGIS 10.6 software and the current situation was determined. The evaluations of the literature on the protection of the natural and cultural identity values of the city of Isparta were investigated and discussed. In the conclusion section, spatial action suggestions have been developed for conservation-use balance in order to ensure the sustainability of the natural and cultural identity values in the city center of Isparta.

Anahtar Kelimeler

Isparta, Urban identity, Identity components, Conservation use balance, Sustainability

Kaynakça

• Aliağaoğlu, A., & Mirioğlu, G. (2020). Balıkesir kent kimliği. International Journal of Geography and Geography Education, (42), 374-399. https://doi.org/10.32003/igge.736051
• Altuğ, T. İ. (2010). Kentsel tasarımda fiziksel kent kimliği kodlarının oluşturulması: İzmir Konak ilçesi [Doktora Tezi, Ege Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Arabulan, S. (2015). Kentsel dönüşüm kapsamında kimliğin yeniden kazanımı: Edirne- Karaağaç örneği [Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Bal, H., Aygül, H. H., Oğuz, Z. N., & Uysal, M. T. (2012). Göçle gelenlerin toplumsal sorunları (Isparta örneği). Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 2012(27), 191-210.
• Birlik, S. (2006). Tarihi çevrelerde kentsel kimlik – değişimin eşik analizi: Trabzon’da Bir Deneme [Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Birol, G. (2007). Bir kentin kimliği ve kervansaray oteli üzerine bir değerlendirme. Arkitekt Dergisi, 514(1), 46-54.
• Böcüzade, S. S. (1983). Kuruluşundan bugüne kadar Isparta tarihi. Serenler Yayını.
• Bulut, Y., & Atabeyoğlu, Ö. (2010). Kent planlamasında peyzaj mimarlarının yeri ve önemi. III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi (ss. 1494-1503), Artvin.
• Ceylan, S., & Demirkaya, H. (2009). Kış turizmine bağlı olarak gelişen bir kırsal yerleşme: Çobanisa Köyü (Isparta). Doğu Coğrafya Dergisi, 14(21), 79-94.
• Çelik, E., & Türk, A. (2021). Kentsel koruma politikaları kapsamında Isparta tarihi kent merkezi kimliğinin sürdürülebilirliği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, (27), 676-685. https://doi.org/10.31590/ejosat.906611
• Çeliker, D., & Genç, M. (2019). Isparta evlenme adetleri. Art-e Sanat Dergisi, 12, 172-185.
• Çetin, S. (2007). Cumhuriyet dönemi yapılarının korunma sorunları: Isparta’dan üç örnek yapı. Tarihi Eserlerin Güçlendirilmesi ve Geleceğe Güvenle Devredilmesi Sempozyumu (ss. 147-158), Hatay.
• Çetin, S. (2011). Dönüşüm sürecinin tarihi kent merkezleri üzerine etkileri: Isparta örneğinde bir inceleme. Erciyes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 27(2), 185-199.
• Çöl, Ş. (1998). Kentlerimizde kimlik sorunu ve günümüz kentlerinin kimlik derecesini ölçmek için bir yöntem denemesi [Doktora Tezi, Mimar Sinan Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Demir, C. (2006). Kent kimliği geliştirme sürecinde mekânsal model tasarımı ve kent plancılarının rolü. Planlama Dergisi, 3, 117-122.
• Durgun, A. (2007). Isparta turizminin SWOT analizi. Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(5), 93-109.
• Ertürk, T. (1996). Şehir kimliği: Amasya örneği [Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Genç, M., & Güner, Ş.T. (2000). Isparta’da yeni saptanan doğal bir anıt kestane (Castanea sativa Mill.) meşçeresi. Turkish Journal of Agriculture and Forestry, (24), 37-44.
• Göde, H. A., & Tatlıcan, N. (2016). Geleneksel Isparta ekmeği etrafında şekillenen somut olmayan kültürel mirasın turistik, eğitimsel ve ekonomik işlevlerinin yaratılmasına yönelik yaklaşımlar. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, (38), 125-143.
• Gül, A. (2000). Peyzaj-insan ilişkisi ve peyzaj mimarlığı. Turkish Journal of Forestry, 1(1), 97-114.
• Gül, A., & Küçük, V. (2009). Kentsel açık-yeşil alanlar ve Isparta kenti örneğinde irdelenmesi. Turkish Journal of Forestry, 2(1), 27-48.
• Gül, A., Dinç, G., & Aydemir, Ç. (2023). Evaluatıon Of Open Green Areas Wıthın The Scope Of Urban Qualıty Of Lıfe: The Case Of Isparte Cıty Center. TeMA - Journal of Land Use, Mobility and Environment.
• Gül, A., Keleş, E., Uzun, Ö. F., & Türker, H. B. (2016). Davraz kayak merkezi’nin Isparta kentine çok yönlü etkileri. International Winter Cities Symposium (IWCS) (pp. 1216-1231), Erzurum.
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.1). Isparta. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-71016/isparta.html
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.2). Jeolojik yapı. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-71017/jeolojik-yapi.html
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.3). Toprak yapısı ve nitelikleri. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-71023/toprak-yapisi-ve-nitelikleri.html
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.4). Davraz Dağı kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgesi. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-165310/davraz-kayak-merkezi.html
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.5). Prof. Dr. Turan Yazgan halı ve kilim müzesi. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-162907/prof-dr-turan-yazgan-hali-ve-kilim-muzesi.html
• Isparta İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (t.y.6). Ekonomik yapı. https://isparta.ktb.gov.tr/TR-71027/ekonomik-yapi.html
• Isparta Valiliği (t.y.). Isparta merkez. http://isparta.gov.tr/merkez-ilce
• Isparta Valiliği İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü (2009). Isparta kültür envanteri. Bahçıvanlar Basım Sanayi.
• Kabataş, E., & Kiper, T. (2021). Kırsal yerleşimlerin doğal ve sosyo-kültürel peyzaj değerlerinin belirlenmesi: Kırklareli Kocayazı ve Kula Köyü örneği. Journal of the Institute of Science and Technology, 11(3), 2328-2341. https://doi.org/10.21597/jist.887921
• Kancıoğlu, M. (2005). Çevresel imaj, kimlik ve anlam kapsamında turizm binalarına ilişkin kullanıcı değerlendirmeleri. Uludağ Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 10(2), 49-62.
• Karakaya Aytin, B., Ertin, D.G., & Özyavuz, M. (2016). Kent Kimliğinin Edirne Kaleiçi Yerleşim Alanı Özelinde Değerlendirilmesi. 4. Uluslararası Kentsel ve Çevresel Sorunlar ve Politikalar Kongresi (INTERCONURBEN) (ss. 81-102), İstanbul.
• Kaypak, Ş. (2010). Antakya'nın kent kimliği açısından irdelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 7(14), 373-392.
• Köse, D. (2018). Isparta Tarihi Kent Merkezi İçin Sağlıklılaştırma Önerisi. Süleyman Demirel Üniversitesi Kurumsal İletişim Araştırma ve Uygulama Merkezi, Tümü, ISBN: (ULUSAL).
• Köylü, P., & Kiper, T. (2007). Kent Kimliğini Oluşturan Değerler ve Kimliksizleşme Üzerine Örneklemeler. Peyzaj Mimarlığı, 3, 42-49.
• Lynch, K. (1960). The Image of the City. London: The M.I. T. Press.
• Mısırlı, N., Kiper, T., & Korkut, A. (2019). Doğal ve kültürel kent kimliklerinin belirlenmesi: Edirne ili Karaağaç Mahallesi örneği. Bartın Orman Fakültesi Dergisi, 21(1), 52-65. https://doi.org/10.24011/barofd.460577
• Ocakçı, M. (1995). Şehir Kimliği ve Çevre İlişkileri, Kent ve Çevre Planlamaya Ekolojik Yaklaşım. 17. Dünya Şehircilik Günü Kolokyumu, 163, 170.
• Ocakçı, M., & Türk, M.A. (2012). Kentsel kimlik. M. Ersoy (Ed.), Kentsel Planlama, Ansiklopedik Sözlük İçinde, (s. 226-228). İstanbul: Ninova
• Oğurlu, I. (2014). Çevre-kent imajı-kent kimliği-kent kültürü etkileşimlerine bir bakış. İstanbul Ticaret Üniversitesi Fen Bilimleri Dergisi, 13(26), 275.
• Onay, B., Topay, M., Şahin, C.K. & Mirza, E. (2019). Isparta’da Yaşayan Üniversite Öğrencilerinin “Kent İmajı” Algısının Değerlendirilmesi. Mimarlık, Planlama ve Tasarım, 73.
• Özkartal, Z. (2015). Bir kültürel mirasımız “Isparta Yılankırkan Çeşmesi”. Akdeniz Sanat, 8(15), 26-36.
• Özkök, M.K. (2016). Planlama Öğrencileri Gözünden Kent Kavramına Yönelik Bir Değerlendirme. 8 Kasım Dünya Şehircilik Günü 8. Türkiye Şehircilik Kongresi, Ankara
• Sağlık, E., & Kelkit, A. (2019). Kentsel kimlik bileşenlerinin kent kullanıcıları tarafından belirlenmesi: örnek kent Çanakkale. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(1), 63-79.
• Sargın, S. (2005). Isparta’da kentsel koruma. Doğu Coğrafya Dergisi, 10(14), 251-281.
• Sezik, M. (2016). Kent kimliğinin korunması ve kentsel gelişimin sağlanması bağlamında yerel yönetimin önemi: Adıyaman örneği. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 6(2), 43-56.
• Solak, S.G. (2014). Mekân-kimlik etkileşimi ve kentsel mekandaki tezahürleri [Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü].
• Sökmen, S. (2015). Isparta Gönen Yöresi Evlenme Âdetlerinde Geleneksel Tekstiller. Journal of International Social Research, 8(36).
• Şahin, E., Dostoğlu, N., 2007. Kentsel Mekân Tasarımında Doğal Verilerin Kullanımı. Uludağ Üniversitesi, Mühendislik Mimarlık Fakültesi, 12(1), 29-40
• Tolunay, A., Alkan, H., & Korkmaz, M. (2004). Isparta tarihi Ayazmana Mesireliği’nin açıkhava rekreasyonu açısından kullanıcı özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 8(1), 59-70.
• Turgut, H., Yavuz Özalp, A., & Erdoğan, A. (2012). Artvin ilinde doğal çevrenin kent kimliğine etkileri. Turkish Journal of Forestry, 13(2), 172-180. https://doi.org/10.18182/tjf.56769
• Türk Dil Kurumu (2011). Türkçe sözlük (11. Baskı). Türk Dil Kurumu.
• Türk, A. (2009). Isparta kent merkezinde bulunan tescilli konutların özellikleri, koruma sorunları ve değerlendirme önerileri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 10(2), 274-283.
• Türk, A., & Öçal, H. (2009). Isparta kenti konut dışı sivil mimari yapıları ve özellikleri. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(1), 38-47.
• Türkiye Nüfusu İl İlçe Mahalle Köy Nüfusları (2022). Isparta Merkez Nüfusu. Erişim adresi: https://www.nufusune.com/merkez-ilce-nufusu-isparta
• Yazıcı, N., Dönmez, Ş., & Kuş Şahin, C. (2014). Isparta kenti peyzaj düzenlemelerinde kullanılan bazı bitkilerin kurakçıl peyzaj tasarımı açısından değerlendirilmesi. Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 14(2), 199-208.