Kaman (Kırşehir-Türkiye) floritlerinin mineralojik ve gemolojik özellikleri

Yıl 2022, Cilt: 12 Sayı: 4, 1012 - 1023, 15.10.2022

İlkay Kaydu Akbudak , Doğanay Elif Ketenci , Meltem Gürbüz

https://doi.org/10.17714/gumusfenbil.1005565

Cited By: 1

Öz

Floritler Kaman (Kırşehir) ilçesine bağlı Hamit, Karakütük, Bayındır ve Yeniyapan köyleri arasında kalan bölgede bulunmaktadır. Floritler, Üst Kretase yaşlı Orta Anadolu Granitoyidleri içindeki gri- pembe renkli K-feldispat, plajiyoklaz ve kuvars ile amfibol ve biyotit türü mafik mineralleri içeren kuvars siyenitler içerisindeki faylara bağlı altere seviyelerde yer almaktadır. Floritler, birkaç santimetreden iki metreye kadar ulaşan damarlar halinde mor ve yer yer yeşil, pembe, sarı, beyaz renklerde gözlenmektedir.
X Işınları Kırınım (XRD) analiz sonuçlarına göre kuvars siyenitler kuvars, feldispat ve kil minerali birlikteliğinden; floritler ise florit ve kuvars minerali birlikteliğinden oluşmaktadır. Dalga Boyu Dağılımlı X-Işını Floresansı (WDXRF) analiz sonuçlarına göre mor floritlerde F miktarının %39.8, CaO miktarının %51.2, SiO2 miktarının %8.68 olduğu, yeşil floritlerde F miktarının %46.7, CaO miktarının %51.5, SiO2 miktarının %1.15 olduğu gözlenmektedir. Katodolüminesans (CL) analizi sonucunda floritler içerisinde nadir toprak elementlerinden (NTE) terbiyum (Tb), erbiyum (Er), disprozyum (Dy) ve samaryum (Sm) elementlerinin varlığı gözlenmiştir
Bölgedeki floritlerin süstaşı olarak kullanılabilmesi için; renk çeşitliliği, dokusu ve kolay işlenebilirliği olumlu özellikler olarak ortaya açığa çıkarken düşük sertliğe sahip olmaları, atmosferik koşullardaki dayanımlarının düşüklüğü ve iri kristallerin dilinimli yapıları gibi özellikleri ise olumsuz özellikler olarak belirlenmiştir. Bu nedenle bölgedeki floritlerin süstaşı olarak kullanılabilir olduğu ancak iyileştirme yöntemlerinden (epoksi ile doyurma) geçirilmeleri gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Florit, Kaman-Kırşehir, Mineraloji, Petrografi, Süstaşı

Mineralogical and gemological characteristics of Kaman (Kırşehir-Türkiye) fluorites

Öz

Fluorites are found in the region between Hamit, Karakütük, Bayındır and Yeniyapan villages of the Kaman District (Kırşehir-Türkiye). Fluorites are located in altered levels due to faults in quartz syenites containing gray-pink colored K-feldspar, plagioclase and quartz, amphibole and biotite type mafic minerals in the Upper Cretaceous aged. Central Anatolian Granitoids, Fluorites observed in purple and green in places, pink, yellow, white colors as veins reaching from a few centimeters to two meters, purple and green in places, pink, yellow, white colors.
According to X-Ray diffraction (XRD) analysis results, quartz syenites are composed of quartz, feldspar and clay minerals; fluorites are composed of fluorite and quartz mineral combination. According to Wavelength Dispersive XRF (WDXRF) analysis results, it is observed that the amount of F in purple fluorites is 39.8%, the amount of CaO is 51.2%, the amount of SiO2 is 8.68%, the amount of F in green fluorites is 46.7%, the amount of CaO is 51.5%, and the amount of SiO2 is 1.15%. As a result of cathodoluminescence analysis, the presence of rare earth elements (REE) terbium (Tb), erbium (Er), dysprosium (Dy) and samarium (Sm) elements were observed in fluorites.
In order for the fluorites in the region to be used as a gemstone; while features color variety, texture, and easy workability are revealed as positive features, features such as low hardness, low strength in atmospheric conditions, and cleaved structure in coarse crystals are determined as negative features. For this reason, the fluorites in the region can be used as gemstones, however it is important that they undergo improvement methods (saturation with epoxy).

Anahtar Kelimeler

Fluorite, Kaman-Kırşehir, Mineralogy, Petrography, Gemstone

Kaynakça

• Altuncu, S. (2009). Türkiye florit yataklarının oluşumlarının karşılaştırmalı incelenmesi. [Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Anthony, J. W., Bideaux, R. A., Bladh, K. W., & Nichols, M. C. (1997). Handbook of mineralogy. Vol. 3: Halides, hydroxides, oxides. Tucson, AZ: Mineral Data Publishing.
• Atakul, A., Küçükuysal, C., Sayı, K., & Süer, S. (2007). ‘‘Süs Taşları’’, ODTÜ Yayıncılık, Ankara.
• Aydin, S., Zühre, N., Bektur, F. & Çelebioğlu, N., (1998). MTA tabiat tarihi müzesinde sergilenen mineraller. Yayınlarından/Maden Tetkik ve Arama Enstitüsü, Ankara Baybörü, R., Kayabalı, I., Bakkaloğlu, A., Irkeç, T., & Ender, I. (1983). Eskişehir-Sivrihisar-Kızılcaören köyü fluoritli baritli komleks cevher sahasın ait ara rapor. MTA Rapor No: 7507 (yayımlanmamış).
• Başıbüyük, Z., Ekincioğlu, G., Ekdur, E., Balli, F., Kanbir, E. S., & Kiliç, E. (2015). Baranadağ magmatiklerindeki dokusal ve mineralojik farklılaşmanın yüzey kaplama taşı olarak kullanabilirlikteki fiziko-mekanik özelliklerine etkisi. Proje No: AEÜ-BE-11-18, 57 s, Kırşehir.
• Boztuğ, D., Güney, Ö., Heizler, M., Jonckheer, R. J., Tichomirowa, M., & Otlu, N. (2009). 207Pb-206Pb, 40Ar-39Ar and fission-track geothermochronology quantifying cooling and exhumation history of the kaman-kırşehir region ıntrusions, Central Anatolia, Turkey. Turkish Journal of Earth Sciences, 18(1), 85-108. https://doi.org//10.3906/yer-0806-3
• Cairncross, B., Windisch, W., Smit, H., Fraser, A., & Gutzmer, J. (2008). The Vergenoeg: Gauteng Province, South Africa Fluorite Mine. Rocks & Minerals, 83(5), 410-421.
• Chang, L. L. Y., Howie, R. A., & Zussman, J. (1996). Rock-forming minerals. Vol. 5B: Non-silicates: Sulphates, carbonates, phosphates and halides. London, England: The Geological Society.
• Coşanay, P. (2017). İç Anadolu florit yataklarının izotop (Sr-O-C-S) jeokimyası. [Yüksek lisans Tezi, Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü].
• Dill, H. G., Luna, L. I., Nolte, N., & Hansen, B. T. (2016). Chemical, isotopic and mineralogical characteristics of volcanogenic epithermal fluorite deposits on the Permo-Mesozoic foreland of the Andean volcanic arc in Patagonia (Argentina). Geochemistry, 76(2), 275-297. https://doi.org/10.1016/j.chemer.2016.03.002
• Erler, A., Akıman, O., Unan, C., Dalkılıç, B., Geven, A., & Önen, P. (1991), Kaman (Kırşehir) ve Yozgat yörelerinde Kırşehir Masifi magmatik kayaçlarının petrolojisi ve jeokimyası: Doğa Tr. Journal of Engineering and Environmental Sciences, 15, 76-100.
• Fisher, J. (2013). The Weardale Giant: A large fluorite specimen recovered from the Rogerley Mine, Weardale Northern England, Rocks & Minerals, 88(1), 12-19.
• Fisher, J. (2020). Fluorite from the North Pennines Orefield England. Rocks & Minerals, 95(4), 306-347.
• Floyd, P. A., Göncüoğlu, M. C., Winchester, J. A., & Yaliniz, M. K. (2000). Geochemical character and tectonic environment of Neotethyan ophiolitic fragments and metabasites in the Central Anatolian Crystalline Complex, Turkey. Geological Society, London, Special Publications, 173(1), 183-202. https://doi.org/10.1144/GSL.SP.2000.173.01.09
• Francis, C. A. (2020). Fluorite Specialist Jim Gebel. Rocks & Minerals, 95(4), 348-356.
• Göncüoğlu, M.C., & Türeli, T.K. (1993), Petrology and geodynamic interpretation of plagiogranites from Central Anatolian Ophiolites (Aksaray-Turkey). Doğa-Türk Yer Bilimleri Dergisi, 2, 195-203.
• Jacobson, M. I. (2013). Fluorite in granitic pegmatites. Rocks & Minerals, 88(2), 134-147.
• Kara, H., & Dönmez, M. (1990), 1/100000 ölçekli açınsama nitelikli Türkiye Jeoloji Haritaları Serisi Kırsehir-G17 paftası: M.T.A. Enst., Jeoloji Etüdleri Dairesi, Ankara, s.17.
• Karakurt, Ü. (2008). Orta Anadolu fluorit provensi (OAFP) fluorit yataklarının sııflandırılması ve cevherleşme potansiyeli (Doctoral dissertation, DEÜ Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Ketin, İ., (1963), 1/500.000 ölçekli Türkiye jeoloji haritası Kayseri paftası, MTA yayınları, 83
• Lasmanis, R. (2001). Green Fluorite from the Kettle Mine, Ferry County, Washington. Rocks & Minerals, 76(4), 218-221.
• Lünel, A., T. (1985). An Approach to the naming, origin and age of Baranadağ Monzonite of Kırşehir Intrusive Suite, METU J1. Pure Appl.Sc.,18-3; 385-404.
• Malkani, M. S., & Mahmood, Z. (2017). Fluorite from Loralai-Mekhtar and Celestite from Barkhan, Dera Bugti, Kohlu, Loralai and Musakhel districts (Sulaiman Foldbelt) and Karkh area of Khuzdar district (Kirthar Range): a glimpse on Tectonic and Sedimentary Mineral Resources of Indus Basin (Pakistan). Geological Survey of Pakistan, Information Release, 981, 1-16.
• Mao, M., Simandl, G. J., Spence, J., Neetz, M., & Marshall, D. (2016). Trace element composition of fluorite and its potential use as an indicator in mineral exploration. Geological Fieldwork, British Columbia Geol. Surv. Pap, (2016-1), 181-206.
• Mauthner, M. (2020). Faceted Fluorite. Rocks & Minerals, 95(4), 357-361.
• Megaw, P. K. M. (2013) Mexican Fluorite, Rocks & Minerals, 88(2), 120-133
• Miller, M., (2013). Fluorspar. Minerals Yearbook 2012, 26. 2-26.11
• Muntyan, B. L. (2017) Fluorite in Arizona, Rocks & Minerals, 92(3), 270-283.
• Otlu, N. (1998). Kortundağ-Baranadağ arası (D Kaman, KIRŞEHİR) plütonik kayaçlarının petrolojik incelenmesi, Cumhuriyet Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Otlu, N., & Boztuğ, D. (1998), İç Anadolu alkali plütonizmasındaki Kortundağ ve Baranadağ plütonlarında (Dkaman, KB Kırşehir) silisçe aşırı doygun (Alkos) ve slisçe tüketilmiş (Alkus) alkali kayaç birlikteliği. Geosound Yer Bilimleri, 30
• Palache, C., Berman, H., Frondel, C., & Dana, E. S. (1951). The system of mineralogy of James Dwight Dana and Edward Salisbury Dana, Yale University, 1837-1892: Halides, nitrates, borates, carbonates, sulfates, phosphates, arsenates, tungstates, molybdates, etc. J. Wiley and Sons.
• Pohwat, P. W. (2013). Connoisseur's Choice: Fluorite Elmwood Mine, Carthage, Smith County, Tennessee. Rocks & Minerals, 88(1), 72-86.
• Scovil, J. A. (2013). The Robert Brandstetter Fluorite Collection: Warth, Austria. Rocks & Minerals, 88(1), 60-65.
• Seymen, İ. (1981), Kaman (Kırşehir) dolayısında Kırşehir Masifinin stratigrafisi ve metamorfizması. TJK Bülteni, C.24, 7-14.
• Seymen, İ. (1982), Kaman dolayında Kırşehir Masifi’nin jeolojisi, Doktora Tezi, İTÜ Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul. Simmons, P. (2020) New Mexico Fluorite: A Statewide Survey, Rocks & Minerals, 95:5, 400-431.
• Tenekecioğlu, G. (2005), Kırşehir yöresinde bölgesel metamorfik kayaçlardaki ‘granat-biyotit’ jeotermometresi kullanılarak metamorfizma sıcaklığının belirlenmesi. [Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü]
• Tolluoğlu, A. Ü. (1987), Orta Anadolu masifi metamorfitlerinin (Kırşehir kuzeybatısı) petrografik özellikleri, Doğa Bilim Dergisi, Müh. ve Çevre, 11(3), 344-361.
• Uras, Y. (2007). Pöhrenk (Kırşehir) florit yataklarının kökensel incelenmesi. [Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü]