GENEL HATLARIYLA OSMANLI DEVLETİ’NDE ORHAN GAZİ VE ÇELEBİ (I.) MEHMET DÖNEMLERİNDE MERKEZ-ÇEVRE İLİŞKİLERİ

Yıl 2013, Cilt: 2 Sayı: 4, 68 - 79, 15.02.2014

Kadir Caner Doğan , Hakan İnankul

Öz

Osmanlı Devleti, kuruluşundan başlayarak merkeziyetçi ve mutlak bir idare ile yönetilmeye çalışılan, egemenlik yetkisinin en üstte yer aldığı ve halkın tebaa olarak görüldüğü bir toplumsal yapı üzerine inşa edilmiştir. Nitekim Osmanlı Devleti’nde egemenlik hakkı, emirleri kanun yerine geçen Padişah’ta toplanmıştır. Ancak Osmanlı Devleti’nde Padişah’lar, ülkeyi istediği (keyfi) biçimde değil; kanunlara, töreye ve İslami (hukuk) kurallara göre yönetmişlerdir. Bunun yanı sıra Padişah’lar, önemli konularda devlet adamlarına da danışmayı ihmal etmemişlerdir. Buna karşın son sözü söyleme yetkisi yine Padişah’a ait olmuştur. Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselme dönemlerinde toplum yapısı, Padişah’ın başında yer aldığı yöneten (merkez) ve emir, kurallara uyan yönetilen (çevre) şeklinde iki ana kısma ayrılmıştır. Bu sayede Padişah, merkezde olmanın vermiş olduğu güç ile çevre üzerinde hâkim ve belirleyici olmuş, çevre ise ikincil konumuna bağlı olarak kurallara ve düzene riayet göstermiştir. Bu bağlamda ele alınan bu makalenin amacı, Osmanlı Devleti’nin kuruluş ve yükselme çağlarında merkez-çevre ilişkilerini ana hatlarıyla ele almaktır.

 

Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, Padişah, Halk, Merkez, Çevre.

Jel Kodu: B-15, D-73, Z-13.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Padişah, Halk, Merkez, Çevre.

CENTER-PERIPHERY RELATIONS AT ORHAN GAZI AND CELEBI (I) MEHMET’S STAGES FOR GENERAL OUTLINE OF THE OTTOMAN STATE

Öz

The Ottoman State has been built on, the sovereign power at the top and people is seen as a vassal of a social structure, centralized and tried to be ruled an absolute government since the of foundation. Indeed, the right of sovereignty orders of the Sultan were collected in lieu of the law in the Ottoman State. But Sultans governed country by the rules of the ceremony and the Islamic law, not to wants (pleasure) in the Ottoman State. In addition, Sultans did not neglect to consult on important matters of men in state. However, again, the Sultan’s authority has the final say. The social structure of the Ottoman State was in charge of managing the Sultan (center), and orders, law-abiding managed (environment) is divided into two main sections at during the establishment and promotion. In this way, the Sultan had given the power of being in the center on the environment became dominant and decisive, depending on the environment is secondary demonstrated adherence to rules and regulations. So that the aim of this article, the establishment and promotion of the Ottoman State outlines ages is center-periphery relations.

Anahtar Kelimeler

The Ottoman State, Sultan, Public, Center, Periphery.

Kaynakça

• Acar, İsmail (2001), “Osmanlı Kanunnameleri ve İslam Ceza Hukuku”, Dokuz Eylül Üniversitesi İlahiyat
• Fakültesi Dergisi, XIII-XIV, 53-68. Acun, Fatma (1999), “Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne: Değişme ve Süreklilik”, Hacettepe Üniversitesi
• Edebiyat Fakültesi Dergisi, 1999, [Erişim Adresi: http://www.edebiyatdergisi.hacettepe.edu.tr/700ozelFatmaAcun.pdf, Erişim Tarihi: 25.04.2013].
• Acun, Fatma (2002), Klasik Dönem Eyalet İdare Tarzı Olarak Timar Sistemi ve Uygulaması, Türkler, 9, Yeni Türkiye Yayınları, 899-908.
• Acun, Fatma (2007), “Osmanlı’nın Torunları Cumhuriyet’in Çocukları: Osmanlıdan Cumhuriyet’e Değişme ve Süreklilik”, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15, 39-64.
• Akgündüz, Murat (2103), “Osmanlı Devleti’nde Şeyhülislamlık Müessesesi”, Yeni Ümit Dergisi, [Erişim
• Adresi: http://www.yeniumit.com.tr/konular/detay/osmanli-devleti-nde-seyhulislamlik müessesesi, Erişim Tarihi: 27.12.2013].
• Akkaya, Ömer (2007), “Feodalizm ve Tımar Sistemi ve Bu İki Sistemin Karşılaştırılması”, Civilacademy
• Sosyal Bilimler Dergisi, 5(3), 63-77. Akyılmaz, Gül (2004), “Osmanlı Devleti’nde Yönetici Sınıf-Reaya Ayrımı”, Gazi Üniversitesi Hukuk
• Fakültesi Dergisi, 8(1-2), [Erişim Adresi: http://webftp.gazi.edu.tr/hukuk/dergi/8_tam.pdf, Erişim Tarihi: 002012].
• Altan, Yakup (1998), Osmanlı İmparatorluğu’nda Tanzimat Dönemi Reformları Çabaları ve Osmanlı Kamu
• Yönetimi Anlayışı, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta. Aytaç, Ahmet Murat (2006), “1960 Sonrası Düşünüşte Siyaset ve Toplum İlişkileri: Berkes, Küçükömer ve Mardin Üzerine Bir Deneme”, Toplum ve Bilim, 106, 7-42.
• Bayraktar, Batuhan (2012), Osmanlı’da Bürokrasi, Proje Raporu, [Erişim Adresi: http://batuhanbayraktar.files.wordpress.com/2010/01/osmanlidaburokrasi.pdf, Erişim Tarihi: 12.10.2012].
• Berkes, Niyazi (2012), Türkiye’de Çağdaşlaşma, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Beyazıt, Yasemin (2010), “Osmanlı İlmiyye Bürokrasisinde Merkez-Çevre İletişimine Dair Sorunlar (XVI. Yüzyıl)”, Tarih Araştırmaları Dergisi, 29(47), 157-176.
• Cemaloğlu, Necati (2005), “Osmanlı Devleti’nde Yapılan Tanzimat Reformlarının Eğitim Sistemine Etkileri, Uygulamaları ve Sonuçları (1839-1876)”, Manas Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 14, 153-165.
• Cihan, Ahmet ve Doğan, İlyas (2007), Osmanlı Toplum Yapısı ve Sivil Toplum, İstanbul: 3F Yayınları.
• Cin, Halil (1985), Osmanlı Toprak Düzeni ve Bu Düzenin Bozulması, İstanbul: Boğaziçi Yayınları.
• Çaha, Ömer (1994), “Osmanlı’da Sivil Toplum”, Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 49(3-4), 79-99.
• Çaylak, Adem (2005), Osmanlı’da Yöneten ve Yönetilen: Bir Şerif Mardin Çözümlemesi, Ankara: Kadim Yayınları.
• Çaylak, Adem (2011), “Osmanlı’da Yöneten-Yönetilen İlişkisi Kavramsallaştırma ve Tarihsel Analiz”, Kamu Yönetimi Üzerine İncelemeler, iç. Nagehan Talat Arslan (Ed.), Alfa Aktüel, Bursa, 77-126.
• Deniz, Ömer (2010), Osmanlı Devleti’nin Kuruluşunda Siyasi, Sosyal ve Dini Zemin (1261-1389), Erciyes
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Konya. Duyar, Utku (2012), Yönetim ve Türkiye, [Erişim Adresi: www.utkuduyar.com/yazilari/makaleleri/yonetim_ve_turkiye.pdf, Erişim Tarihi: 24.09.2012].
• Ekici, İlker (2013), “Türk Siyasetinde Merkez-Çevre ilişkileri ve Merkezsiz Çevre Dönemi”, Politika
• Dergisi, [Erişim Adresi: http://www.politikadergisi.com/makale/turk-siyasetinde-merkez-cevre-iliskileri-vemerkezsiz-cevre-donemi, Erişim Tarihi: 27.12.2103].
• Emecen, Feridun M. (2011), Osmanlı Klasik Çağında Hanedan Devlet ve Toplum, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Ertürk, M. Fatih (tarihe ulaşılamamıştır), Osmanlı İmparatorluğu Tarihi, İstanbul: Kalipso Yayıncılık. Göküş, Mehmet (2010), “Osmanlı İmparatorluğu’ndan Modern Türkiye’ye Yöneten-Yönetilen İlişkilerinin
• Gelişimi”, Süleyman Demirel Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 15(3), 227-249. Gülener, Serdar (2007), Türk Siyaseti’nde Merkez-Çevre İlişkilerinin Seyri ve 27 Mayıs 1960 Darbesi, Bilgi, 1(14), 36-66.
• Günay, Ünver (2003), XV. Yüzyıl Osmanlı Toplumunda Sosyo-Kültürel Yapı, Din ve Değişme, Erciyes
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1, 21-48. Gürcan, Yılmaz (2003), Türk Tarihi ve Kültürü, Bursa: Alfa Aktüel.
• Heper, Metin (1980), “Center and Periphery in the Ottoman Empire with Special Referece to the Nineteenth Century”, International Political Science Review, 1(1), 81-105.
• Heper, Metin (2010), Türkiye’de Devlet Geleneği, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Kılıçbay, M. Ali (2010), Feodalite ve Klasik Dönem Osmanlı Üretim Tarzı, Ankara: Efil Yayınevi.
• Koçu, Reşad Ekrem (2003), Osmanlı Padişahları, İstanbul: Doğan Kitapçılık.
• Kodaman, Bayram (2007), “Osmanlı Devleti’nin Yükseliş ve Çöküş Sebeplerine Genel Bakış”, Süleyman
• Demirel Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 16, 1-24. Kongar, Emre (1995), İmparatorluktan Günümüze Türkiye’nin Toplumsal Yapısı, Cilt 1-2, Ankara: Remzi Kitabevi.
• Mardin, Şerif (1991), “Türk Siyasasını Açıklayabilecek Bir Anahtar: Merkez-Çevre İlişkileri”, Türkiye’de
• Toplum ve Siyaset, Makaleler 1, Ed. Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları. Mardin, Şerif (1993), “Türkiye’de Din ve Laiklik”, Türkiye’de Din ve Siyaset, Makaleler 3, Ed. Mümtaz’er
• Türköne, Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları. Mardin, Şerif (2007), “Türkiye: Bir Ekonomik Kodun Dönüşümü, Türk Modernleşmesi, Makaleler 4, Ed.
• Mümtaz’er Türköne, Tuncay Önder, İstanbul: İletişim Yayınları. Işık, Hayriye (2009), “Bir Kamu Hizmeti Birimi Olarak Vakıfların Osmanlı Toplum Yaşamındaki Rolü”, Akademik Bakış Dergisi, 16, 1-10.
• İnalcık, Halil (2009), Osmanlı İmparatorluğu: Toplum ve Ekonomi, İstanbul: Eren Yayıncılık.
• İnalcık, Halil (2010), Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300-1600), Çev. Ruşen Sezer, İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• İpşirli, Mehmet (1999), Osmanlı Devlet Teşkilatı, Osmanlı Devleti Tarihi, 1. Cilt, Ed. E. İhsanoğlu, Zaman, İstanbul.
• Ortaylı, İlber (2008), Türkiye Teşkilat ve İdare Tarihi, Ankara: Cedit Neşriyat.
• Osmanlı Padişahları, 1. Mehmed, [Erişim Adresi: http://www.osmanlipadisahlari.gen.tr/1.-mehmed.html, Erişim Tarihi: 27.12.2013].
• Osmanlı Padişahları, Fetret Devri, [Erişim Adresi: http://www.osmanlipadisahlari.gen.tr/fetret-devri.html, Erişim Tarihi: 27.12.2013].
• Öztürk, Necdet (2008), Çadırdan Saraya 14.-15. Yüzyıl Osmanlı Devlet Düzeni, İstanbul: Yitik Hazine Yayınları.
• Pamir, Aybars (2004), “Osmanlı Egemenlik Anlayışında Sened-i İttifak’ın Yeri”, Ankara Üniversitesi Hukuk
• Fakültesi Dergisi, 53(2), 61-82. Sarpaşan, Cemal (2008), Devletin Sivil Topluma Yaklaşımı Çerçevesinden Devlet-Sivil Toplum İlişkisi, İçişleri Bakanlığı Dernekler Dairesi Başkanlığı Yeterlilik Tezi, Ankara.
• Sencer, Muzaffer (1984), “Tanzimat’a Kadar Osmanlı Yönetim Sistemi”, Amme İdaresi Dergisi, 17(2), 21
• Sencer, Muzaffer (1986), Türkiye’nin Yönetim Yapısı, İstanbul: Alan Yayıncılık.
• Sevinç, Necdet (1985), Osmanlı Sosyal ve Ekonomik Düzeni, İstanbul: Üçdal Neşriyat.
• Şen, M. Emin, Türkmenoğlu, M. Ali (2012), “Avrupa Feodalitesi İle Osmanlı Tımar Sistemi Üzerine Bir
• Mukayese”, The Journal of Academic Social Science Studies, 5(4), 189-204 Timur, Taner (1979), “Kuruluş ve Yükseliş Döneminde Osmanlı Toplumsal Düzeni”, Ankara: Ankara
• Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayını, No: 428. Tuncel, Gökhan, Gündoğmuş, Bekir (2012), “Türk Siyasetinde Merkez-Çevrenin Dönüşümü ve Geleneksel
• Merkezin Konumlanma Sorunu”, Gazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 3(14), 13715
• Ünsal, Tahir (2007), Türk Siyasi Tarihi, Ankara: Berikan Yayınları.
• VIKIPEDI, Osmanlı İmparatorluğu, [Erişim Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/Osmanl%C4%B1_%C4%B0mparatorlu%C4%9Fu#Fetret_Devri_ve_yeniden_bir li.C9Fin_sa.C4.9Flanmas.C4.B1, Erişim Tarihi: 15.03.2011].
• VIKIPEDI, I. Mehmet, [Erişim Adresi: http://tr.wikipedia.org/wiki/I._Mehmet, Erişim Tarihi: 23.03.2011].
• Yayla, Yasemin (2001), Kanuni Sultan Süleyman Devri Osmanlı Devleti’nde Bürokratik Yapı (1520-1566), Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Isparta.
• Yılmaz, İlkay (2012), “Osmanlı-Türk Tarih Yazımındaki Temel Eğilimler ve Eleştiriler Çerçevesinde
• Bürokrasiye Yaklaşım Biçimleri”, Yakın Dönem Türkiye Araştırmaları, 11(21), 119-147. Yurtseven, Yılmaz (2006), Osmanlı Devleti’nde Siyasal İktidarın Meşruluk Temelleri, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Yayınlanmamış Doktora Tezi, Konya.