Letters of Exile by Akif Pasha

Yıl 2019, , 338 - 346, 25.10.2019

M. Yasin Taşkesenlioğlu

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.627112

Öz

This study focuses on the letters written by
Akif Pasha- one of the most significant statesmen in the 19th century Ottoman
history - after being exiled to Edirne and Bursa. Akif Pasha, who took his
place in history as the first minister of the Ministry of Foreign Affairs and
Internal Affairs established in accordance with the arrangements made by Sultan
Mahmud II. in the central organization, lost this prestigious position after a
while. As a matter of fact, during the reign of Sultan Abdülmecid, Pasha was
exiled to Edirne in 1840. After completing his sentence of approximately two
years, he was forced to reside in Bursa. Akif Pasha, who carried out a series
of activities before the Palace and Sublime Porte in order to be forgiven,
continued his relations with his relatives by correspondence. Seven of the
letters were sent to his son and one of the letters were sent to his wife with
the titles of mahdumuna and halilesine respectively, along with some
written to other relatives. Most of these were published by Ebuzziya Tevfik in Muharrerât-ı
Husûsiye-i Akif Paşa and some by
his grandson Akif Bey in Eser-i Akif Paşa. The most notable point in the
letters is that the Pasha had skillfully expressed his state of mind. In the
letters, which include some familial information, there is information about
how Pasha passed from Edirne to Bursa and the time he spent there. 

Anahtar Kelimeler

Akif Pasha, Tanzimat, Letters of Exile

Akif Paşa’nın Sürgün Mektupları

Öz

Bu çalışma, XIX. yüzyıl Osmanlı
tarihinin önemli devlet adamlarından olan Akif Paşa’nın Edirne ve Bursa’ya
sürgün edildikten sonra kaleme almış olduğu mektuplarını konu edinmektedir.
Sultan II. Mahmud’un merkez teşkilatında yaptığı düzenlemeler doğrultusunda
kurulan Hariciye ve Dahiliye Nezaretleri’nin ilk nazırı olarak tarihteki yerini
alan Akif Paşa, bir süre sonra bu itibarlı konumunu kaybetmiştir. Nitekim
Sultan Abdülmecid döneminde, 1840 yılında, Edirne’ye sürgün edilen Paşa,
yaklaşık iki yıl süren cezasını tamamladıktan sonra ise İstanbul’a dönemeyerek
Bursa’da ikamet etmek zorunda bırakılmıştır. Affedilmesi için Saray ve Bâbıâlî
nezdinde bir dizi faaliyetlerde bulunan Akif Paşa, mektuplaşmak suretiyle
yakınlarıyla münasebetlerini devam ettirmiştir. Yedisi mahdûmuna (oğluna), biri halîlesine
(eşine) başlığıyla yayımlanan mektupların bir kısmı ise diğer yakınlarına
yazılmıştır. Bunların büyük bir kısmı Ebuzziya Tevfik tarafından Muharrerât-ı
Husûsiye-i Akif Paşa, birkaçı da torunu Akif Bey tarafından Eser-i Akif
Paşa adlı eserlerde yayımlanmıştır. Mektuplarda dikkati çeken en önemli
husus Paşa’nın halet-i ruhiyesini maharetle ifade etmiş olmasıdır. Bazı ailevi
bilgilerin de yer aldığı mektuplarda Paşa’nın Edirne’den Bursa’ya nasıl geçtiği
ve buralarda geçirdiği vakit ile ilgili bilgiler mevcuttur. 

Anahtar Kelimeler

Akif Paşa, Tanzimat, Sürgün Mektupları

Kaynakça

• Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı Devlet Arşivleri Başkanlığı (BOA): Hatt-ı Hümâyûn (HAT), 470/23003; Dâhiliye (DH), 14/669.
• BUDAK, Ali (2016). Akif Paşa’nın Gurur ve İsyan Çığlığı Tabsıra, İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Eser-i Âkif Paşa (1290). hz. Akif, İstanbul.
• İbnülemin Mahmut Kemal (1930). Son Asır Türk Şairleri, İstanbul: Orhaniye Matbaası.
• İPEK, Nedim (1995). “Churchill Vak'ası (1836)”, Belleten, LIX (226): 661-713.
• KARACA, Taha Niyazi (2004). Türk-İngiliz İlişkileri ve Mehmet Akif Paşa’nın Anıları (İbret), İstanbul: IQ Yayınları.
• KAVAZ, İbrahim (2005). Âkif Paşa Hayatı ve Eserleri, Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• KOLCU, Ali İhsan (2002). Türk Şiirinde Yokluk Fikri ve Âkif Paşa’nın Adem Kasidesi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Muharrerât-ı Husûsiye-i Âkif Paşa (1301). Kostantiniyye: Matbaa-i Ebuzziya.
• UÇMAN, Abdullah (1989). “Âkif Paşa”, TDVİA, (2): 261-262.