Türk Sağı ve Türk Modernleşmesinin Sosyolojisi

Yıl 2021, , 87 - 97, 24.04.2021

Erdi Aksakal

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.837494

Öz

Modernliği üretememiş, kendi iç dinamikleri ile modern olamamış fakat söz konusu olgunun bir proje olarak anlaşıldığı Türkiye gibi toplumlarda modernliği inşa eden aydınlardır. Batı, geçmişi ve bugünü ile süreklilik halinde moderniteyi burjuvazi aracılığıyla inşa ederken bunun Türk toplumunda karşılığı değişme ve devam etme kabiliyet alanı yaratmak isteyen aydınlar olmuştur. Türk modernleşmesi, yüzyıllar boyunca diyar-ı küffar kabul edilene diyar-ı muazzama demek zorunda kalmanın ironik bilincidir. Yani, gelenek, geçmiş, süreklilik ve devam etmek refleksleri batının biricik metodolojisi olmasına rağmen özellikle Türk sağında defansif bir eylem alanını ve devam etme inancını pekiştiren toplumsal sınıflar değil bürokratik kesimler olmuştur. Osmanlı-Türk modernleşmesi sağ ve sol kesim bağlamında, devlet-toplum ve merkez- çevre ile birleştiğinde iki tür modernleşme anlayışını ortaya çıkarmaktadır. Birincisi Fransız-laik modernleşmeyi esas alan Atatürk modernleşmesi, ikincisi ise Anglo-sakson modernleşme olan muhafazakâr modernleşmedir. Osmanlı-Türk modernleşmesinde özellikle Cumhuriyet kadrolarının Fransız aydınlanmacılığını esas alan yapısı, Anglo-sakson gelenekle bütünleşen muhafazakârlık düşüncesi arasında gerilim oluşturmaktadır. Ve bu modernleşme anlayışları içerisinde pozitivizm önemli bir düşün hareketi olarak okunmalıdır. Çünkü söz konusu kavram, Osmanlı’dan Cumhuriyet’e yüzyıllar boyunca dini bilginin tesis ettiği otoritenin yerine, bilimsel hakikatler aracılığıyla milletleşmeyi yerleştirmek niyetiyle esas alınmıştır. Çalışma, Türkiye’nin ana akım modernleşmesinin içinde olan Türk sağını, toplumu dizayn etmek isteyen ideolojileri, model alarak modernleşme çabasında sıkışıp kalmış anlayışı analiz etmeyi amaçlamaktadır. Aslında amaç, toplumu kuşatan yapının devletin ihtiyacı olan modernleşme ile sınavını, değişim karşısında nesne olmadan tarihin öznesi olmayı çabalayan karmaşık zihniyet ilişkisini açığa çıkarmaktır. Neticede Türk modernleşmesi içinde kurucu bir sistematik ve bilimsel anlayışa ihtiyaç duyan zihniyetin Durkhem’cı ve ya Comte’çu anlayışa yönelmesi ve komünizme reddiye iradesi burada aranmalıdır.

Anahtar Kelimeler

Aydın, Cumhuriyet, modernleşme, Toplumsal Yapı, Türk sağı

The Turkish Right and Sociology of Turkish Modernization

Öz

Kaynakça

• AKKAŞ, Hüseyin (2001). Türk Modernleşme Tarihinde Muhafazakâr Siyasi Düşünce. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Sayı: 2, Cilt:3, 1-12.
• AKPOLAT, Yıldız (2008). Başka Bir Modernleşme Ya Da Türkiye'de Modernleşmenin Sosyolojisi Üzerine Bir Tartışma. Muhafazakâr Düşünce, Sayı: 18, 109-124.
• AKTAR, Cengiz (1993). Türkiye’nin Batılılaştırılması. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• BERKES, Niyazi (1978). Türkiye’de Çağdaşlaşma. İstanbul: Doğu Batı Yayınları.
• BORA, Tanıl (2012). Türk Sağı, Mitler, Fetişler, Düşman İmgeleri. 1. Baskı. İstanbul: İletişim Yayınları.
• CİRHİNLİOĞLU, Zafer (1999). Azgelişmişliğin Toplumsal Boyutu. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• ÇAYLAK, Adem ve Adem ÇELİK (2008). Osmanlı Modernleş(tir)Mesinden Cumhuriyet Modernleş(tir)Mesine Geçiş: Tarihsel/Teorik Bir Okuma. Muhafazakâr Düşünce, Sayı: 18, 55-70.
• ÇİĞDEM, Ahmet (2004). Bir İmkân Olarak Modernite: Weber ve Habermas. İstanbul: İletişim Yayınları
• DEMİR, Ömer ve Mustafa ACAR (1991). Sosyal Bilimler Sözlüğü. İstanbul: Ağaç Yayınları.
• DURAKBAŞA, Ayşe (2008). Türkiye’de Sosyolojinin Kuruluşu ve Comte- Durkheim Geleneği. Sosyal Bilimleri Yeniden Düşünmek. İstanbul: Metis Yayınları.
• EİSENSTADT, Shmuel N. (2014). Modernleşme, Başkaldırı ve Değişim (Ufuk Coşkun). Ankara: Doğubatı Yayınları.
• İNALCIK, Halil (2006). “Tanzimat Nedir?” Tanzimat- Değişim Sürecinde Osmanlı İmparatorluğu. ( ed. Mehmet Seyitdanlıoğu ve Halil İnalcık). 2. Baskı. Ankara: Phoenix Yayınları.
• İREM, Nazım (2008). Cumhuriyet Modernleşmesinin Sınırları Ve Bir Sınır Dili Olarak Muhafazakâr Modernite. Muhafazakâr Düşünce, Sayı: 18, 11-32.
• İREM, Nazım (1997). Kemalist Modernizm ve Türk Gelenekçi-Muhafazakârlığının Kökleri. Toplum ve Bilim Dergisi. Sayı: 74. JEANNİERRE, Abel (2011). Modernite Nedir? (Mehmet İstanbul). İstanbul: Say Yayınları.
• KARPAT, Kemal (2002). Osmanlı Modernleşmesi. Ankara: İmge Yayınları.
• KURAN, Ercüment (1997). Türk Çağdaşlaşması. Ankara: Akçağ yayınları.
• MARDİN, Şerif (1985). Türk Siyasasını Açıklayabilecek bir Anahtar: Merkez Çevre İlişkileri. Dün ve Bugün Felsefe, Bilim Felsefe Sanat. 165-197.
• MARX, Karl ve Friedrich ENGELS (2011). Komünist Parti Manifestosu. ( çev. Yılmaz Onay). İstanbul: Evrensel Basım Yayın. ORTAYLI, İlber (1983). İmparatorluğun En Uzun Yılı. İstanbul: Hil Yayınları.
• ÖZKİRAZ, Ahmet (2003). Modernleşme Teorileri ve Postmodern Durum. Ankara: Çizgi Kitabevi.
• SERÇE, Uğur (2019). Türkiye’de Muhafazakâr Modernleşme Anlayışı Ve Mümtaz Turhan. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• SİMMEL, George (2005). Metropol ve Zihinsel Yaşam. Şehir ve Cemiyet. (Ahmet Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık.
• SLATTERY, Martin (2008). Sosyolojide Temel Fikirler. (Ü.Tatlıcan-G.Demiriz). Bursa: Sentez Yayıncılık.
• SÖĞÜTLÜ, İlyas (2008). Osmanlı'dan Cumhuriyet'e Türkiye'de Modernleşme: Kırılmalar Ve Süreklilikler. Muhafazakâr Düşünce, Sayı: 18, 33-54.
• SUBAŞI, Nejdet (2014). “Cumhuriyet’ten Günümüze Dinsel Modernleşme ve Dini Yapıların Değişimi”, Türkiye’de Toplumsal Değişim. ( ed. Lütfi Sunar), Ankara: Nobel Yayıncılık.
• TÖNNİES, Ferdinand (2005). Gemeinschaft ve Gesellschaft. Şehir ve Cemiyet. ( çev. Ahmet Aydoğan). İstanbul: İz Yayıncılık.
• ÜNSALDI, Levent ve Ercan GEÇGİN (2014). Sosyoloji Tarihi Dünya’da ve Türkiye’de. Ankara: Heretik Yayıncılık.
• VERGİN, Nur (2000). Din, Toplum Ve Siyasal Sistem. İstanbul: Bağlam Yayıncılık