Bayburt ve Yöresi Ağızlarındaki Bazı Arkaik Unsurlar

Yıl 2022, Cilt: 10 Sayı: 1, 280 - 290, 28.04.2022

Mesut Kürüm

https://doi.org/10.18795/gumusmaviatlas.1088417

Cited By: 2

Öz

Sözcükler, bir dile ait maddi ve manevi değerleri bünyesinde taşıyan, bu değerlerin korunmasında önemli rol üstlenen dil ögelerindendir. Bir dilin yapısını anlayabilmek; genellikle o dilin ses, şekil ve söz varlığı ile ilgili eski özelliklerini barındıran “arkaik sözcükler”in iyi tahlil edilmesinden geçmektedir. Fransızca kökenli olan “arkaik” sözcüğünün farklı kaynaklarla farklı tanımları yapılsa da bu tanımların ortak yönü, arkaik olarak nitelendirilen sözcüklerin bugün artık ölçünlü dilde kullanımdan düşmüş olmasıdır. Bunun yanında arkaik unsurlar, gerek fonetik ve morfolojik açıdan gerekse söz varlığı açısından oldukça zengin bir görünüm sergilemekle birlikte dilin tarih boyunca geçirmiş olduğu değişim ve gelişmeleri de gözler önüne sermesi bakımından büyük önem taşır. Diğer bir ifadeyle arkaik sözcükler, dilin hem söz varlığının hem de gramer anlayışının tespitinde birçok ipucunu da bünyesinde barındırır.
Ölçünlü dilde kullanımdan kalkmış olan arkaik sözcükler, varlıklarını ağızlarda devam ettirir. Ölçünlü dilde kullanımdan düşmüş olan bu sözcüklerin varlıklarını ağızlarda devam ettiriyor olması, dil araştırmaları açısından ağız çalışmalarının kaynak olma özelliğini pekiştirmektedir. Bu bağlamda Türkiye Türkçesi ağızları, Türk dilinin tarihî gelişimi ve seyri içerisinde arkaik unsurlar yönünden oldukça zengin bir görünüm sergilemektedir. Çalışmada Türkiye Türkçesinin Doğu Grubu ağızları içinde yer alan, tarihin ilk dönemlerinden itibaren birçok medeniyet tarafından yerleşim yeri olarak kullanılan ve Çoruh Vadisi’nin önemli yerleşim yerlerinden biri sayılan Bayburt ve yöresi ağızları, arkaik unsurlar açısından değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Arkaik, Bayburt ve Yöresi Ağızları, Söz Varlığı

Some Archaic Elements in the Dialects of Bayburt and its Region

Öz

Words are language elements that carry the material and spiritual values of a language and play an important role in the preservation of these values. Being able to understand the structure of a language generally requires a good analysis of the “archaic words”, which contain the old features of that language’s sound, shape and vocabulary. Although different definitions of the word archaic, which is of French origin, are made with different sources, the common aspect of these definitions is that the words that are described as archaic have fallen out of use in the standard language today. In addition, archaic elements display a very rich appearance in terms of phonetics, morphology and vocabulary, and are extremely important in terms of revealing the changes and developments that the language has undergone throughout history. In other words, archaic words contain many clues in determining both the vocabulary and grammatical understanding of the language.
Undoubtedly, dialects are the most important language element in which archaic words, which are out of use in the standard language, continue to exist. The fact that these words, which have fallen out of use in the standard language, continue their existence in dialects has brought dialects to an important place in language studies. In this context, Turkey Turkish dialects show a very rich appearance in terms of archaic elements in the historical development and course of the Turkish language. In the study, the dialects of Bayburt and its region, which are among the Eastern Group dialects of Turkey Turkish, used as settlements by many civilizations since the first periods of history and considered as one of the important settlements of the Coruh Valley, were evaluated in terms of archaic elements.

Anahtar Kelimeler

Archaic, dialects of Bayburt and its region, vocabulary.

Kaynakça

• TOPARLI, Recep; VURAL, Hanifi; KARAATLI, Recep (2019); Kıpçak Türkçesi Sözlüğü, TDK Yay., Ankara.