Ebeveynlerin Yeme Davranışları, Çocuk Besleme Tarzları ve İlişkili Faktörler

Yıl 2022, Cilt: 11 Sayı: 2, 710 - 722, 30.06.2022

Hasibe Ulusoy

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.974557

Cited By: 2

Öz

Bu araştırmanın amacı, ebeveynlerin yeme davranışlarını ve çocuklarını besleme tarzlarının incelenmesi ve ilişkili faktörlerin belirlenmesidir. Araştırma, Aralık 2019-Şubat 2020 tarihleri arasında, Konya'da yaşayan, 274 ebeveyn ve 3-6 yaş arasındaki çocukları üzerinde yürütülmüştür. Ebeveynlerin yeme davranışları, Revize Edilmiş Üç Faktörlü Yeme Ölçeği-21 ile; çocuklarını besleme tarzları ise Ebeveyn Besleme Tarzı Anketi ile değerlendirilmiştir. Veriler, SPSS 20.0 paket programıyla analiz edilmiştir.
Araştırmanın sonucuna göre, annelerin bilişsel kısıtlama yeme davranışı puanları babalara kıyasla daha yüksektir. Üniversite/lisansüstü mezunu ebeveynlerin kontrolsüz yeme ve duygusal yeme puanları daha yüksektir. Ebeveynlerin beden kütle indeksleri arttıkça kontrolsüz yeme ve duygusal yeme puanları artmaktadır. Ebeveynlerin öğrenim düzeyleri arttıkça, çocuklarını duygusal besleme, yardımcı beslenme, toleranslı kontrollü besleme ölçek puanları azalmakta, cesaretlendirici besleme puanları artmaktadır. Tek çocuğu olan ebeveynlerin kontrollü besleme puanları daha yüksektir.
Ebeveynlerin kontrolsüz yeme davranışı ile; toleranslı kontrollü besleme puanları arasında negatif yönde ve düşük düzeyde, duygusal besleme ve yardımcı besleme puanları arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde korelasyon saptanmıştır. Ebeveynlerin duygusal yeme davranışları ile; duygusal besleme puanları arasında pozitif yönde ve düşük düzeyde korelasyon saptanmıştır.
Çalışmanın sonucunda, ebeveynlerin yeme davranışları ile çocuklarını besleme tarzlarının ilişkili olduğu ve ebeveynlerin davranışlarının sosyo demografik özelliklere göre değiştiği belirlenmiştir. Konuya ilişkin, geniş örneklemli ve ölçüme dayalı daha fazla çalışma yapılmasının yararlı olacağı düşünülmektedir.
Ebeveynlerin çocuklarını beslerken, en fazla cesaretlendirici besleme, en az yardımcı besleme davranışları gösterdikleri saptanmıştır. Ebeveynlerin yaşı arttıkça ölçek puanları azalmaktadır (p>0,05). Öğrenim düzeyleri arttıkça, duygusal besleme, yardımcı beslenme, toleranslı kontrollü besleme puanları azalmakta, cesaretlendirici besleme (p<0,05) ve sıkı kontrollü besleme(p˃0,05) puanları artmaktadır. Ebeveynlerin BKİ’leri arttıkça duygusal besleme ve yardımcı besleme puanları da artmakta; cesaretlendirici besleme, toleranslı kontrollü besleme puanları azalmaktadır (p>0,05). Çocukların cinsiyeti, BKİ’leri ile ebeveynlerin besleme tarzı arasında anlamlı bir ilişki yoktur(p>0,05). Tek çocuğu olan ebeveynlerin kontrollü besleme puanları daha yüksektir (p<0,05).
Ebeveynlerin kontrolsüz yeme davranışı ile; toleranslı kontrollü besleme puanları arasında negatif yönde (r=-0,126, p<0,05), duygusal besleme (r=0,226, p<0,01) ve yardımcı besleme (r=0,169, p<0,01) puanları arasında pozitif yönde korelasyon saptanmıştır. Ebeveynlerin duygusal yeme davranışları ile; duygusal besleme (r=0,194, p<0,01) puanları arasında pozitif yönde korelasyon saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Besleme tarzı, Çocuk, Ebeveyn, Yeme davranışı

Parental Eating Behaviors, Feeding Styles and Related Factors

Öz

The aim of this research is to examine the eating behaviors of parents and the ways in which they feed their children and to determine the related factors. The research was conducted on 274 parents and their children aged 3-6 years living in Konya between December 2019 and February 2020. Parents' eating behaviors were assessed with the Three Factor Eating Questionnaire Revised-21 (TFEQ-Tr21) scale, thestyle of feeding their children, were asseses with the Parent’s Feeding Style Questionnaire (PFSQ) scale. The data was analyzed using the SPSS 20.0 packageprogram.
According the research results, mothers had higher scores of cognitive restriction with respect to fathers. Parents with university/graduate had higher uncontrolled eating, and emotional eatingscores. As parents' body mass index increased, their uncontrolled eating and emotional eating scores increased.As educational level increased, emotional feeding, instrumental feeding, tolerant controlled feeding scores decreased, encouraging feeding scores increased. Controlled feeding scores of parents with an only child were higher.
A negative and low correlation was found between parents' uncontrolled eating behavior and tolerance-controlled feeding scores. A positive and low correlation was found between the scores of emotional feeding and instrumental feeding. A positive and low correlation was found between the emotional eating behaviors and the emotional feeding scores of the parents.
As a result of the study, it was determined that the eating behaviors of the parents and the feeding styles of their children were related and the behaviors of the parents changed according to the socio-demographic characteristics. It is thought that it would be beneficial to conduct more studies on the subject, with large samples and based on measurement.

Anahtar Kelimeler

Feeding Style, Child, Parent, Eating behavior

Kaynakça

• 1. Sağlık Bakanlığı (2016). "Türkiye Beslenme Rehberi TÜBER 2015". Erişim adresi: https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/ 10915,tuber-turkiye-beslenme- rehberipdf.pdf (Erişim tarihi:28.11.2020).
• 2. Deleş, B. (2019). "Çocukluk Çağı Obezitesi". Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6 (1), 17-31.
• 3. Kutluay-Merdol, T. (2008). "Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Beslenmesi". Erişim adresi: https://sbu.saglik.gov.tr/Ekutuphane/kitaplar/A%2010.pdf (Erişim tarihi:25.11.2020).
• 4. Baysal, A. (2012). Beslenme. Ankara: Alp Ofset Matbaacılık.
• 5. Köksal, G. ve Gökmen, H. (2015). Çocuk Hastalıklarında Beslenme Tedavisi. Ankara: Alp Ofset Matbaacılık.
• 6. Öztürk, N. ve Türker, P.F. (2021). "Okul Öncesi Dönemde Çocuklardaki Farklı Yeme Davranışları ve Ebeveyn Faktörlerinin Bu Davranışlara Etkisi". Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 6 (1), 1-14.
• 7. Emilien, C. and Hollis, James, H. (2017). "A Brief Review of Salient Factors Influencing Adult Eating Behaviour". Nutrition Research Reviews, 30 (2), 233-246.
• 8. Gürün, H. (2017). Ebeveynlerde Yeme Davranışı İle Ebeveyn Besleme Tarzı Arasındaki İlişki Ve Erken Çocukluk Çağı Obezitesi Üzerine Etkisi. Uzmanlık Tezi, Marmara Üniversitesi Tıp Fakültesi, İstanbul.
• 9. Faul, F, Erdfelder, E, Lang, Albert G. and Buchner, A. (2007). "G*Power 3: A Flexible Statistical Power Analysis Program for the Social, Behavioral, and Biomedical Sciences". Behavior Research Methods, 39 (2), 175–191. doi:10.3758/bf03193146
• 10. Güldalı-Dereli, S. (2019). 48-72 Aylık Çocuğa Sahip Annelerin Ebeveynlik Yetkinliği İle Çocuklarını Besleme Tarzı Arasındaki İlişki. Yüksek Lisans Tezi, Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• 11. Karayağız-Muslu, G, Beytut, D, Kahraman, A, Yardımcı, F. ve Başbakkal, Z. (2014). "Ebeveyn Besleme Tarzı ve Etkileyen Etmenlerin İncelenmesi". Türk Pediatri Arşivi, 49 (3), 224-230.
• 12. Okur, N. (2017). Kamu Kurumlarına Bağlı Dört Gündüz Bakımevine Devam Eden Çocuklarda Yeme Davranışı Ve Ebeveyn Besleme Tarzının Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Ankara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 13. Stunkard, Albert J. and Messick, S. (1985). "The Three-Factor Eating Questionnaire to Measure Dietary Restraint, Disinhibition and Hunger". Journal of Psychosometic Research, 29 (1), 71-83.
• 14. Şeren-Karakuş, S, Yıldırım, H. ve Büyüköztürk, Ş. (2016). "Üç Faktörlü Yeme Ölçeğinin Türk Kültürüne Uyarlanması: Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması". TAF Preventive Medicine Bulletin, 15 (3), 229-237. doi: 10.5455/pmb.1-1446540396
• 15. Wardle, J, Sanderson, S, Guthrie, Carol A, Rapoport, L. and Plomin, R. (2002). "Parental Feeding Style and the Inter-Generational Transmission of Obesity Risk". Obesity Research, 10 (6), 453-462.
• 16. Özçetin, M, Yılmaz, R, Erkorkmaz, Ü. ve Esmeray, H. (2010). "Ebeveyn Besleme Tarzı Anketi Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması". Türk Pediatri Arşivi, 45 (2), 124-131.
• 17. World Health Organization (WHO). (2020). "Body Mass Index- BMI". Erişim adresi: http://www.euro.who.int/en/health- topics/disease-prevention/nutrition/a-healthy lifestyle/body-mass- index-bmi (Erişim tarihi:21.01.2020).
• 18. World Health Organization (WHO). (2019). "Child Growth Standards". Erişim adresi: https://www.who.int/toolkits/child-growth- standards (Erişim Tarihi:18.01.2021).
• 19. Genç, C. (2019). Yetişkin Bireylerde Dürtüselliğin Kontrolsüz Yeme Davranışı ve Obezite ile İlişkisi. Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 20. Demir, H. (2019). Üniversite Öğrencilerinin Duygusal Yeme Davranışı ile Antropometrik Ölçümler Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hasan Kalyoncu Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Gaziantep.
• 21. Verzijl, Christina L, Ahlich, E, Schlauch, Robert C. AndRancourt,D. (2018). "The Role of Craving in Emotional and Uncontrolled Eating". Appetite, 123, 146-151.
• 22. Seven, H. (2013). Yetişkinlerde Duygusal Yeme Davranışının Beslenme Durumuna Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Haliç Üniversites, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• 23. Canetti, L, Bachar, E, Berry, Elliot M. (2002). "Food and Emotion. Behavioural Processes, 60: 157-164.
• 24. Yıldız, B, Demir, V. and Ünübol H. (2019). "Examination of the Relation of Eating Habits with Emotional Schemes According to Gender". International Journal of Social Sciences and Education Research, 5 (4), 405-417. doi:10.24289/ijsser.617684
• 25. Keski-Rahkonen, A. and Mustelin, L. (2016). "Epidemiology of Eating Disorders in Europe: Prevalence, Incidence, Comorbidity, Course, Consequences, and Risk Factors". Curr Opin Psychiatry, 29 (6), 340-345.
• 26. Kazkondu, İ. (2020). Türkiye'de Yeme İçme Alışkanlıklarının Kuşaklara Göre Değişimi. Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• 27. Escoto, Kamisha H, Laska, Melissa N, Larson, N, Neumark- Sztainer, D. and Hannan, Peter J. (2012). "Work Hours and Perceived Time Barriers to Healthful Eating Among Young Adults". American Journal of Health Behavior, 36 (6), 786-796.
• 28. Welch, N, McNaughton, Sarah A, Hunter, W, Hume, C. and Crawford, D. (2009). "Is the Perception of Time Pressure a Barrier to Healthy Eating and Physical Activity Among Women ?". Public Health Nutrition, 12(7), 888-895.
• 29. Devine, Carol M, Farrell, Tracy J, Blake, Christine E, Jastran, M, Wethington, E. and Bisogni, Carole A. (2009). "Work Conditions and the Food Choice Coping Strategies of Employed Parents". Journal of Nutrition Education and Behavior, 41 (5), 365-370.
• 30. Gök, T, İsakova, D. ve İnce, C. (2020). "Aile Yemekleri, Yeme Davranışları ve Fast-Food Tüketim Sıklığı İlişkisi: KTMV Örneği". Journal of Hospitality and Tourism Issues, 2 (2), 216-232.
• 31. Banna, Jinan C, Panizza, Chloe E, Boushey, Carol J, Delp, Edward J. and Lim, E. (2010). "Association Between Cognitive Restraint, Uncontrolled Eating, Emotional Eating and BMI and the Amount of Food Wasted in Early Adolescent Girls". Nutrients, 10 (9), 1-10.
• 32. Hootman, Katie, C, Guertin, Kristin, A. and Cassano, Patricia, A. (2018). "Stress and Psychological Constructs Related to Eating Behavior Are Associated with Anthropometry and Body Composition in Young Adults". Appetite, 125, 287-294.
• 33. Erkorkmaz, Ü, Yılmaz, R, Demir, O, Sanisoğlu, Yavuz, S, Etikan, İ. ve Özçetin, M. (2013). "Çocuklarda Yeme Davranışı İle Ebeveyn Besleme Tarzı Arasındaki İlişkinin Kanonik Korelasyon Analizi İle İncelenmesi". Turkiye Klinikleri Journal of Medical Sciences, 33 (1), 138-148.
• 34. Özdemir, M. (2018). Ebeveynin Çocuğu Besleme Tarzının Çocuğun Yeme Davranışlarına Etkisinin Değerlendirilmesi. Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• 35. Gültekin-Kurt, K. (2019). Yedi-On Yaş Arası Çocuklarda Yeme Davranışı Ve Ebeveyn Besleme Tarzını Etkileyen Etmenler. Yüksek Lisans Tezi, Erciyes Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Kayseri.
• 36. Saxton, J, Carnell, S, Van Jaarsveld, Cornelia, H.M. and Wardle, J. (2009). "Maternal Education is Associated With Feeding Style". Journal of the American Dietetic Association, 109 (5), 894-898.
• 37. World Health Organization (WHO). (2021). "Obesity And Overweight". Erişim adresi: https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/obesity-and-overweight (Erişim tarihi: 28.11.2020).
• 38. Demir, D. (2016). İlkokul Öğrencilerinin Yeme Davranışlarının Ve Ebeveynlerin Besleme Tarzlarının Çocukluk Çağında Görülen Obeziteye Etkisi. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 39. Montgomery, C, Jackson, Diane, M, Kelly, Louise, B. and Reilly, John, J. (2006). "Parental Feeding Style, Energy Intake and Weight Status in Young Scottish Children". British Journal of Nutrition, 96 (6), 1149-1153.