Çocukların Yürütücü İşlevleri ve Davranış Problemleri Arasındaki ilişki

Yıl 2024, Cilt: 13 Sayı: 4, 1544 - 1556, 25.12.2024

Ayşe Göktaş

https://doi.org/10.37989/gumussagbil.1180824

Öz

arası özel gereksinimi olan çocukların yürütücü işlevler ve sınıf içi davranışlar arasındaki ilişkiyi incelelemek amacıyla yapıldı. Çalışmaya özel eğitim merkezine devam eden, yaş ortalamaları 13,22±4,55 yıl olan 16 erkek, 19 kız toplam 35 özel gereksinimi olan çocuk ve ailesi dahil edildi.
Materyal Metod:Çocukların Çocukluk Dönemi Yönetici İşlev Envanteri Ebeveyn/Öğretmen Formu (CHEXI) ile yürütücü (yönetici) fonksiyonları, CONNER’S öğretmen derecelendirme ölçeği ile sınıf içi davranışlarının öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi yapıldı.
Bulgular: CONNER’S öğretmen derecelendirme ölçeği (CADÖ) ile yönetici işlev (CHEXI) rolü arasında anlamlı ilişki belirlendi (p=0,001). Çocukların yönetici işlev seviyesi alt gruplarla, CONNER’S alt gruplarla arasında orta düzey ilişki olduğu belirlendi (p<0,05). Çalışma belleği ile Dikkat eksikliği (r=0,510, p=0,002*), Hiperaktivite (r=0,490, p=0,003), Davranım Sorunu (r=0,414, p=0,013) arasında ilişki bulunmuştur. Yaş ile CADÖ’nün toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki görülmedi (p=0,534). Ailedeki çocuk sayısı ile CADÖ’nün Davranım Sorunu ölçeği arasındaki korelasyon değerlerinin ise (r=0,366, p=0,030 ) olduğu tespit edilmiştir.
Tartışma:Yürütücü işlevler konusunda ailelerin ve çocukların bilinçlendirilmesi gerekliliği önemlidir. Çocuklarda yürütücü işlev becerilerine yönelik müdahale araştırmalarının geliştirilmesi sayesinde ilerleyen zamanlarda sosyal ve akademik alanlarda oluşabilecek sorunların önlenebileceği düşünüldü.

Anahtar Kelimeler

Özel öğrenme güçlüğü, çocukluk dönemi, yürütücü işlevler

Destekleyen Kurum

yok

Proje Numarası

yok

The Relationship Between Children's Executive Functions and Behavioral Problems

Öz

Çalışmamızda, yürütücü işlevler ve sınıf içi davranışlar arasındaki ilişki incelendi. Bu çalışma iki-yirmi yaş arası özel gereksinimi olan çocukların yürütücü işlevler ve sınıf içi davranışlar arasındaki ilişkiyi incelelemek amacıyla yapıldı. Çalışmaya özel eğitim merkezine devam eden, yaş ortalamaları 13,22±4,55 yıl olan 16 erkek, 19 kız toplam 35 özel gereksinimi olan çocuk ve ailesi dahil edildi. Çocukların Çocukluk Dönemi Yönetici İşlev Envanteri Ebeveyn/Öğretmen Formu (CHEXI) ile yürütücü (yönetici) fonksiyonları, CONNER’S öğretmen derecelendirme ölçeği ile sınıf içi davranışlarının öğretmenleri tarafından değerlendirilmesi yapıldı.CONNER’S öğretmen derecelendirme ölçeği (CADÖ) ile yönetici işlev (CHEXI) rolü arasında anlamlı ilişki belirlendi (p=0,001). Çocukların yönetici işlev seviyesi alt gruplarla, CONNER’S alt gruplarla arasında orta düzey ilişki olduğu belirlendi (p<0,05). Çalışma belleği ile Dikkat eksikliği (r=0,510, p=0,002*), Hiperaktivite (r=0,490, p=0,003), Davranım Sorunu (r=0,414, p=0,013) arasında ilişki bulunmuştur. Yaş ile CADÖ’nün toplam puanı arasında istatistiksel olarak anlamlı ilişki görülmedi (p=0,534). Ailedeki çocuk sayısı ile CADÖ’nün Davranım Sorunu ölçeği arasındaki korelasyon değerlerinin ise (r=0,366, p=0,030 ) olduğu tespit edilmiştir. Yürütücü işlevler konusunda ailelerin ve çocukların bilinçlendirilmesi gerekliliği önemlidir. Çocuklarda yürütücü işlev becerilerine yönelik müdahale araştırmalarının geliştirilmesi sayesinde ilerleyen zamanlarda sosyal ve akademik alanlarda oluşabilecek sorunların önlenebileceği düşünüldü.

Anahtar Kelimeler

Special learning disorder, childhood, Executive function

Proje Numarası

yok

Kaynakça

• 1.Daniels, S. ve Peters. D.B. (2015). Yaratıcı Çocuklar Yetiştirmek, (Çev: Ü. Ogurlu ve F. Kaya), Ankara: Eğiten Yayıncılık.
• 2. Li, Q, Liu, P, Yan, N, Feng, T. Executive Function Training Improves Emotional Competence for Preschool Children: The Roles of Inhibition Control and Working Memory. Front. Psychol. 2020, 11, 347.
• 3. Spiegel, J.A. Goodrich, J.M. Morris, B.M. Osborne, C.M. Lonigan, C.J. Relations between executive functions and academic outcomes in elementary school children: A meta-analysis. Psychol. Bull. 2021, 147, 329–351.
• 4.Nguyen, T, and Duncan, G. J. (2019). Kindergarten components of executive function and third grade achievement: A national study. Early Childhood Research Quarterly, 46, 49-61. doi.org/10.1016/j.ecresq.2018.05.006
• 5. Miller, E. K. (2000). The prefontral cortex and cognitive control. Nature reviews neuroscience, 1(1), 59-65
• 6. Şahin, G. ve Arı, R. (2016). Okul Öncesi Çocukların Yürütücü İşlevleri ve Duygu Düzenleme Becerileri Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Uluslararası Eğitim Bilimleri Dergisi / The Journal Of International Education Science, 3(6),1-9.
• 7. Brock, L, Kaufman, S. R, Nathanson, L. & Grimm, K. J. (2009). The Contributions of ‘Hot’ and ‘Cool’ Executive Function to Children's Academic Achievement, Learning- Related Behaviors and Engagement in Kindergarten. Early Childhood Research Quarterly, 24, 337–349.
• 8. Schmeichel, B. J. & Tang, D. Texas, A and M, University (2013). The Relationship Between İndividual Differences İn Executive Functioning And Emotion Regulation: A Comprehensive Review. http://www.sydneysymposium unsw.edu.au/2013/chapters/SchmeichelSSSP2013.pdf (Erişim Tarihi: 10.05.2021).
• 9.Gratz, K.L. & Roemer, L. (2004). Multidimensional Assessment of Emotion Regulation and Dysregulation: Development, Factor Structure, and Initial Validation of The Difficulties in Emotion Regulation Scale. Journal of Psychopathology and Behavioral Assessment, 26, (1), 41-54.
• 10. Kaçamak-Öğüt, D, Özbaran, N.B, Köse, S. ve Kesikçi, H. (2020). Okul öncesi dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğunda yürütücü işlevler. Anadolu Psikiyatri Dergisi, 21(4), 423-428.
• 11. Savcı, U, Tufan, A.E. Öztürk, Y. ve Cansız, M.A. (2019). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tanılı Çocuk ve Ergenlerde Yürütücü İşlev Sorunları ve Tedavisi. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 11(2), 223-238.
• 12.Blair, C. and Razza, R.P. (2007). Relating effortful control, executive function, and false belief understanding to emerging math and literacy ability in kindergarten. Child Development, 78(2), 647-663.
• 13. Eratay.E. (2021). Kaynaştırma Kapsamında Özel Gereksinimi Olan ve Olmayan Çocukların Duygu ve Davranış Bozukluklarının Karşılaştırılarak Değerlendirilmesi.Millì Eğitim Özel Eğitim ve Rehberlik Dergisi 1 (1),344-38
• 14. Moffitt, T.E, Arseneault, L, Belsky, D, Dickson, N, Hancox, R. J, Harrington, H. ve Caspi, A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. PNAS, 108(7), 2693–2698. doi:10.1073/pnas.1010076 108.
• 15. Zelazo, P.D, Blair, C.B. and Willoughby, M.T.(2016). Executive function: Implications for education (NCER 2017-2000). Washington, DC: National Center for Education Research, Institute of Education Sciences, U.S. Department of Education
• 16.Uğurlu, M. (2019). Farklı yetersizlik türlerinden etkilenen çocuk ve gençlerin duygu ve davranış bozukluklarının belirlenerek değerlendirilmesi.Yayınlanmış yüksek lisans tezi. Bolu Abant izzet Baysal Üniversitesi. Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Bolu.
• 17. Totsika, V, Hastings, R.P. Emerson, E Lancaster, G.A and Berridge, D.M. (2011).A population-based investigation of behavioural and emotional problems and population-based investigation of behavioural and emotional problems and maternal mental health ;association with autism spectrum disorder and intellectual disability.The journal child Phsychology and phsychiatry.52(1).91-99
• 18. Çiçekçi, A. (2000). 10-15 yaş grubundaki engelli bireyler ile engelli olmayan bireylerin davranış problemlerinin karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi. Ankara Üniversitesi. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• 19. Cullinan,, D and Edward, J. Sabornie Characteristics of Emotional Disturbance in Middle and High School Students Journal of Emotional and Behavioral Disorders 12, https://doi.org/10.1177/106342660401200303013.
• 20. Alimovic, S. (2013). Emotional and behavioural problems in children with visual impairment, intellectual and multiple disabilities. Journal of Intellectual Disability Research, 57(2), 153-160.https://doi.org/10.1111/j.1365-2788.2012.01562.x
• 21.Theunissen, S.C. Rieffe, C, Kouwenberg, M, De Raeve, L.J. Soede, W, Briaire, J.J. & Frijns, J.H. (2014). Behavioral problems in school-aged hearing-impaired children: The influence of sociodemographic, linguistic and medical factors. European Child and Adolescent Psychiatry, 23(4), 187-196. https://doi.org/10.1007/s00787-013-0444-4
• 22.Babaroğlu, A. (2016). Aggression behaviors in children with and without hearing impairment. International Journal of Psychological Studies, 8(2), 14-27. https://doi.org/10.5539/ijps.v8n2p14
• 23. CHEXI, 2008 Lisa B. Thorell and Lilianne Nyberg The Childhood Executive Functioning Inventory (CHEXI): A New Rating Instrument for Parents and Teachers Developmental Neuropsychology, doi.org/10.1080/87565640802101516
• 24. Kayhan, E. (2010). A Validation Study For The Childhood Executive Functioning İnventory: Behavioral Correlates Of Executive Functioning. Master’s Thesis. Boğaziçi University Institute Of Social Sciences, İstanbul.
• 25.Şener, Ş, Dereboyu, İ.F. ve Sertcan, Y. (1995). CONNER’S Öğretmen Derecelendirme Ölçeği Türkçe Uyarlaması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 2 (3),131
• 26.Faul, F, Erdfelder, E, Buchner, A, & Lang, A.G. (2009). Statistical power analyses using G*Power 3.1: Tests for correlation and regression analyses. Behav Res Meth. 41,1149-1160
• 27. Gökçe, T.G. ve Kandır, A. (2019). Erken çocukluk döneminde yönetici işlevlerin gelişimi ve değerlendirilmesi ile ilgili Türkiye’de yapılan bilimsel çalışmaların incelenmesi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 529-546. doi: 10.32709/akusosbil.474618
• 28. Moffitt, T. E. Arseneault, L, Belsky, D, Dickson, N, Hancox, R. J, Harrington, H. and Caspi, A. (2011). A gradient of childhood self-control predicts health, wealth, and public safety. PNAS, 108(7), 2693–2698. doi:10.1073/pnas.1010076108.
• 29. Ellıs, M.L, Weıss, B, Lochman, J.E.(2009). Executive Functions in Children: Associations with Aggressive Behavior and Appraisal Processing. Journal of Abnormal Child Psychology, 37,7, 945- 956.
• 30. Nazlı-Köylü, S. (2010). Yönetici İşlevlere Yönelik Davranış Değerlendirme Envanterinin (YİYDDE) Türkçe Çevirisi, Güvenilirlik ve Geçerlilik Çalışması. Yüksek Lisan Tezi. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• 31. Seguin, J.R, Pihl, R.O, Harden, P.W,Tremblay, R.E ve Boulerice, B. (1995). Cognitive and neuropsychological characteristics of physically aggressive boys J Abnorm Psychol,. 104(4),614-24. doi: 10.1037//0021-843x.104.4.614.
• 32. Jeffery, N, Wıllıs, Use of a Technological Prompting Device To Aid a 98 M. G,Conners, C. K, Johnson, D. E. (2001). Student with Attention Deficit Hyperactivity Disorder To Initiate and Complete Daily Tasks: An Exploratory Study”, Journal of Special Education Technology, 16,1, 19-28.
• 33. Mugno D.F.M , Strano,M , Collini,M, Gemma A, De Peppo L , Reale, L , Micalizio, V, Mazzone, L.(2014). Validation of the Italian Version of the Developmental Disability-Child Global Assessment Scale (DD-CGAS). Open Journal of Psychiatry, 4, 3, 21
• 34. Maehler, C. and Schuchardt, K. (2016). Working memory in children with specific learning disorders and/or attention deficits. Learning and Individual Differences, 49, 341-347.
• 35. Akyürek, G. (2017). Disleksili çocuklarda bilişsel terapinin yürütücü işlevler ve aktivite rutinlerine etkisi, Doktora Tezi Hacettepe Üniversitesi,Sağlık Bilimleri Enstitüsü,Ankara
• 36. Gözüm, A.İ.C. (2020). Okul öncesi dönem çocuklarında çalışma belleği ve engelleyici kontrol: Dikkatin aracı rolü. Erken Çocukluk Çalışmaları Dergisi, 4(3), 609-638.
• 37. Roitsch, J, Horn, A.L, & Morin, L. (2022). Parent reports of executive functions in students with learning disability. International Journal of the Whole Child, 7(1), 45-57.
• 38. Spencer, M., Richmond, M.C, & Cutting, L.E. (2020). Considering the role of executive function in reading comprehension: A structural equation modeling approach. Scientific Studies of Reading, 24(3), 179-199.
• 39.Sarı-Gökten, ve Saday-Duman. (2020). Şemsiye Bir Bozukluk: Özgül Öğrenme Bozukluğu Derleme / Review Turk J Child Adolesc Ment Health, 27(3),126-33
• 40. Farghaly, W.M, Ahmed, M.A, El-Tallawy, H. N, Elmestikawy, T.A, Badry, R, Farghaly, M.S, Omar, M.S, Hussein, A.S.R, Salamah, M. ve Mohammed, A. T. (2018). Construction of an Arabic computerized battery for cognitive rehabilitation of children with specific learning disabilities. Neuropsychiatric disease and treatment, 14, 2123.
• 41. Gravrakmo, S, Henry, L, Olsen, A, Oie, M.G, Lydersen, S. & Ingul, J.M. (2023). Associations between intelligence, everyday executive functions, and symptoms of mental health problems in children and adolescents with mild intellectual disability. International Journal of Developmental Disabilities, 1-10..
• 42. Abramovitch, A, Short, T, and Schweiger, A. (2021). The C Factor: Cognitive dysfunction as a transdiagnostic dimension in psychopathology. Clini-cal Psychology Review, 86, 102007.
• 43. Agnieszka, Fusinska-Korpik, A. & Gacek,M. (2022). Decision-making in people with mild intellectual disability: Relations with intelligence and a measure of executive functioning. Journal of Intellectual & Developmental Disability,47,1,87-95
• 44. Dikici, H, Özdemir, S. (2023). Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Olan Çocuklarla Tipik Gelişim Gösteren Çocukların Sosyal Bilgi İşleme Süreçleri ve Yönetici İşlev Davranışlarının Karşılaştırmalı İncelenmesi Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 24(3), 375-399
• 45.Sharifi,A, Asanjarani, F. (2023). Do ADHD and S.L.D children differ in executive functions and behavioural problems? A comparative study Jorsen journal First published: 13 November 2023https://doi.org/10.1111/1471-3802.12633
• 46.Abdolmohamadi, K., Alizadeh, H., Abadi Farhad, G.S, Taiebli, M. & Fathi, A. (2018). Psychometric properties of behavioral rating scale of executive functions (BRIEF) in children aged 6 to 12 years. Quarterly of Educational Measurement, 8(30), 135–151. Available from: https://doi.org/10.22054/jem. 2018.24457.1596
• 47. Yu,Y.T , H.J, Tsai, C.H, Lin , C.H, Lai ,S.S, Chen, K.L . (2020). Cool Executive Function and Verbal Comprehension Mediate the Relation of Hot Executive Function and Theory of Mind in Children with Autism Spectrum Disorder Autism Res, 14(5), 921-931
• 48. Ceruti, C. Mingozzi, A. Scionti, N. and Marzocchi, G.M. (2024). Comparing Executive Functions in Children and Adolescents with Autism and ADHD—A Systematic Review and Meta-Analysis.Children 2024, 11(4), 473
• 49. Zimonyi, N, Kói, T, Dombrádi, V, Imrei, M, Nagy, R, Pulay, M.A, et.al. (2024). Systematic Review Comparison of Executive Function Skills between Patients with Cerebral Palsy and Typically Developing Populations: A Systematic Review and Meta-Analysis, J Clin Med.13(7), 1867.
• 50. Uğurlu,,M, Eratay, E.(2022).Farklı Yetersizlik Türlerinden Etkilenen Çocuk ve Gençlerin Duygu ve Davranış Bozukluklarının Değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi 23(4), 873-891
• 51.Hatoum, A. S., Rhee, S. H., Corley, R. P., Hewitt, J. K., & Friedman, N. P. (2018). Do executive functions explain the covariance between internalizing and externalizing behaviors?. Development and psychopathology, 30(4), 1371-1387.