Aile İşletmelerinde Patron ve Yönetici İlişkisi: Mersin’de Faaliyet Gösteren Otel İşletmelerinde Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 301 - 327, 24.03.2024

Horişan Yavuz , Kamil Unur

https://doi.org/10.32572/guntad.1351815

Öz

Çalışmanın amacı, Mersin ilinde faaliyet gösteren aile sahipliğindeki otel işletmelerinde, patron ve üst düzey otel yöneticilerinin iş ilişkilerinin incelenmesidir. Bu amaçla, 03 Nisan-15 Mayıs 2023 tarihleri arasında, amaçlı örnekleme yöntemiyle belirlenen, Mersin’deki 15 otel işletmesinin patron ve yöneticileriyle ayrı ayrı ve yüz yüze görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Veriler, geliştirilen iki ayrı yarı yapılandırılmış görüşme formu ile elde edilmiştir. Verilere içerik analizi ve betimsel analiz uygulanmıştır. Araştırmada işletme sahiplerinin, genel müdür istihdamında öncelikle geniş misafir portföyüne ve sosyal çevreye sahip olan yöneticileri tercih ettikleri ve başarılı bir genel müdür olma şartının öncelikle otel doluluğunu sağlaması olduğu ortaya çıkmıştır. Ayrıca, aile işletmesi otellerin operasyonel faaliyetlerinde patron merkezli yönetimin ağırlıklı olduğu ve aile üyelerinin otel işleyişine müdahalelerde bulunduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aile İşletmeleri, Yönetici, Patron, Çalışma İlişkisi, Otel, Mersin

Boss and Manager Relationship in Family Businesses: A Research in Hotel Organizations Operating in Mersin

Öz

The aim of this study is to examine the working relationship between the boss and senior hotel managers in family-owned hotel businesses operating in Mersin province. For this purpose, between 03 April and 15 May 2023, face-to-face interviews were conducted with the bosses and managers of 15 hotel enterprises in Mersin, which were determined by the purposive sampling method. The data were obtained through two separate semi-structured interview forms. Content analysis and descriptive analysis were applied to analyze the data. The results of the study revealed that business owners prefer managers with a large guest portfolio and a wide social circle in the employment of general managers, and the condition of being a successful general manager is to provide hotel occupancy. In addition, it was also among the findings of the study that the boss-centered management is predominant in the operational activities of family-owned hotels and that family members intervene in the functioning of the hotel.

Anahtar Kelimeler

Family Businesses, Manager, Boss, Business Relationship, Hotel, Mersin

Kaynakça

• Ada, N., Şengül, A. & Çapraz, B. (2004, Nisan). Atatürk organize sanayi bölgesindeki aile işletmeleri ve geleceklerini planlamaya gösterdikleri yaklaşımlar. 1. Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Akdoğan, A. (2000). Aile işletmelerinin özellikleri ve aile işletmelerinde kurumsallaşma ihtiyacı. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (16), 31-47.
• Aksoy, S. (2021). Turizm sektöründe faaliyet gösteren aile işletmelerinin kurumsallaşma potansiyelleri: Antalya örneği. [Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=v7BkNnnepTnbhn8rNR77LeKCQQcydpC9l5LKzh4BsHJf1SdJAipeA_TspKZWsXJw
• Akyol, C. (2010). Turizm sektöründe faaliyet gösteren aile işletmelerinde yaşanan kurumsallaşma sorunları; İstanbul’da bir araştırma [Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=veR1mHu9yoWjwcVUjCEoPO30h4J5YVwcL06XO8wtmTnSF87HAhcQ6xKBNOzMmdG1
• Akyol, C., & Zengin, B. (2014). Turizmde kurumsallaşma sorunları aile işletmeleri örneği. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (41), 1-22.
• Alayoğlu, N. (2003). Aile şirketlerinde yönetim ve kurumsallaşma. (1. baskı). Müsiad Yayınları: 42.
• Arslan, E. T. (2006). Aile şirketlerinde profesyonel yöneticinin ikilemleri. [Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=wBmNpkQC9Nhi90NLW7E7-QCKnXW5JPkPUja76S8SF6csXD3_tQ2ixlkXhpvC60og
• Aydın, Ç. Ö., & Tan, F. Z. (2019). Kurumsallaşma: Kavramsal bir inceleme. Alınteri Sosyal Bilimler Dergisi (ASOBİD), 3(2), 225-235. https://doi:10.30913/alinterisosbil.514545
• Baraz, B. (2010, Nisan). Kıdemli aile işletmeleri: Eskişehir’deki genel görünüm. 4. Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Beckhard, R., & Dyer, W. G. (1981). Challenges and issues in managing family firms. Massachusetts Institute of Technology. https://dspace.mit.edu/bitstream/handle/1721.1/46958/challengesissues00beck.pdf?sequence=1&isAllowed=y
• Birdir, K. (2000). Türkiye’de otel genel müdürlerinin iş devir süreleri ve nedenleri üzerine bir araştırma. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 11(2), 142-148.
• Büte, M. (2010). Aile işletmelerinin kurumsallaşma sürecinde yaşadığı sorunlar. Akademik Bakış Dergisi, (22), 1-22.
• Çatal, Ö., & Korkmaz, A. (2020). Aile işletmelerinin sürdürülebilirliğini etkileyen başarı ve başarısız dinamikleri üzerine bir alan araştırması: Isparta ve Burdur örneği. Oğuzhan Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2), 178-194.
• Çelik, A., & Şimşek, M. Ş. (2013). Yönetim ve organizasyon (20. baskı). Eğitim Yayınevi.
• Diéguez-Soto, J., Duréndez, A., García-Pérez-de-Lema, D., & Ruiz-Palomo, D. (2016). Technological, management, and persistent innovation in small and medium family firms: The influence of professionalism. Canadian Journal of Administrative Sciences / Revue Canadienne Des Sciences de l’Administration, 33(4), 332–346. https://doi:10.1002/cjas.1404
• Dyer, W. G. (1989). Integrating professional management into a family owned business. Family Business Review, 2(3), 221–235. https://doi:10.1111/j.1741-6248.1989.00221.x
• Eraslan, C. (2015). Aile şirketleri gençliği yaşayamadan ölüyor. https://www.turkiyegazetesi.com.tr/ekonomi/aile-sirketleri-gencligi-yasayamadan-oluyor-327421
• Erdem, B., Ceylan, U. & Saylan, U. (2013). Aile işletmelerinde nepotizm ve örgütsel bağlılık ilişkisi: Kütahya’da faaliyet gösteren otel işletmelerinde bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 171-197.
• Gabarro, J. J., & Kotter, J. P. (1993). Managing your boss. Harvard Business Review.
• Getz, D., Carlsen, J., & Morrison, A. (2004). The family business in tourism and hospitality. CABI. Tourism Management, 27(5), 1066-1067. https://doi:10.1016/j.tourman.2005.07.002
• Girgen, M. Ü. (2020, Eylül). Turizm sektöründe profesyonellik kavramının önemi. 4th ECLSS International Online Conference on Economics and Social Sciences. Girne, KKTC.
• Gökçe, O. & Şahin, A. (2003). Yönetimde rol kavramı ve yönetsel roller. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 3 (6), 133-156.
• Jensen, M. C., & Meckling, W. H. (1976). Theory of the firm: Managerial behavior, agency costs and ownership structure. Journal of Financial Economics, 3(4), 305–360. https://doi:10.1016/0304-405x(76)90026-x
• Kamacı, K. (2019). Aile işletmelerinde kurumsallaşma (1. baskı). Eğitim Yayınevi.
• Karagöz, Y. (2021), SPSS-AMOS-META uygulamalı nicel-nitel-karma bilimsel araştırma yöntemleri ve yayın etiği (3. baskı). Nobel Yayıncılık.
• Karakaya, A., & Akbulut, H. (2010). Safranbolu’daki turizm işletmelerinde kurumsal yönetimin uygulanabilirliğine yönelik bir araştırma. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 6(11), 17-32.
• Karpuzoğlu, E. (2004, Nisan). Aile şirketlerinin sürekliliğinde kurumsallaşma. Doğu Akdeniz bölgesinde bir alan çalışması. 1. Aile İşletmeleri Kongresi, İstanbul, Türkiye.
• Kıngır, S. (2006). Bir hizmet işletmesi olarak beş yıldızlı otel işletmelerindeki yönetsel sorunlar. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (15), 457-481.
• Klein, S., & Bell, F. A. (2007). Non-family executives in family businesses: A literature review. Electronic Journal of Family Business Studies (EJFBS), (1), 19-37.
• Koçel, T. (2020). İşletme yöneticiliği (18. baskı). Beta Yayın.
• Mason, M. (2010). Sample size and saturation ın phd studies using qualitative ınterviews. In Forum qualitative Sozialforschung/Forum: qualitative social research, 11(3), 1-19
• Mesci, Z. , Batman, O. & Öncü, M. A. (2016). Yöneticilerin kurumsal yönetime bakış açısı: turizm işletmelerine yönelik bir araştırma. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 17(2), 303-324.
• Mustakallio, M., Autio, E., & Zahra, S. A. (2002). Relational and contractual governance in family firms: Effects on strategic decision making. Family Business Review, 15(3), 205–222. https://doi.org/10.1111/j.1741-6248.2002.00205.x
• Neffe, C., Wilderom, C. P. M., & Lattuch, F. (2020). Leader behaviours of family and non-family executives in family firms. Management Research Review, 43(7), 885–907. https://doi:10.1108/mrr-12-2018-0468
• Ongar, C. (2011). Profesyonel yöneticilerin aile işletmelerinin yönetiminde yaşadıkları sorunlar: Eskişehir’deki aile işletmeleri üzerinde bir araştırma. [Yüksek Lisans Tezi, Anadolu Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=zD1B0cW7zVr3VcnZjitVXrFtB_hwiKHZ-taRNW8N1jTqNrJHpoGMZ4AxSkrUby8D
• Özbay, G., & Ellidört, K. Y. (2020). Turizm sektöründe aile işletmelerinin kurumsallaşma sorunları: Kocaeli Örneği. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 18(3), 179-195.
• Özler, H., Özler Ergun, D. & Gümüştekin Eren G. (2007). Aile işletmelerinde nepotizmin gelişim evreleri ve kurumsallaşma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (17), 437-450.
• Öztürk, A. T. (2008). Değişen çağın aile işletmelerinde kurum kültürünün yerleştirilmesinde profesyonel yöneticilerden beklentiler. Journal of Arts and Sciences, (10), 109-116.
• Özuysal, H. D., (2006). Aile şirketlerinin kurumsallaşmasında aile anayasasının önemi. [Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi]. https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/TezGoster?key=ePX_SaJ0b35Gq45swKG3lD8yxVeg_whAO_hNmJWJrbm50UVb-JZTZChu6WW0cNJL
• Sayım, F. & Aydın, V. (2015). Hizmet sektörü özellikleri ve sistematik olmayan risklerin sektör menkul kıymetleri ile etkileşimine dair teorik bir çalışma. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, (29), 245-262.
• Shala, V., & Spahi, J. (2022). Famıly Busıness Management Problems: Case Study Wıth Professıonal Managers ın Kosovo. Knowledge. International Journal, 50(1), 101–106. http://ikm.mk/ojs/index.php/kij/article/view/4977
• Shariff, N. M., & Abidin, A. Z. (2017). Corporate governance practice for tourism small and medium-sized enterprises in Malaysia. International Journal of Advanced and Applied Sciences, 5(1), 24-30.
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı (2023). Mersin şehir merkezinde bulunan otel sayısı. https://yigm.ktb.gov.tr/TR-201136/turizm-yatirim-ve-isletme-bakanlik-belgeli-tesis-istatistikleri.html
• Turizm Databank (2024). Türkiye’deki toplam otel işletme sayısı. https://www.turizmdatabank.com/turizm-istatistikleri/turkiyede-kac-otel-var-2/#:~:text=2023%20y%C4%B1l%C4%B1%20Temmuz%20ay%C4%B1nda%20T%C3%BCrkiye,777%20bin%20758%20adede%20%C3%A7%C4%B1kt%C4%B1. adresinden 11 Ocak 2024 tarihinde alınmıştır.
• Unur K. & Çolak, G. (2016). Başarılı bir girişimcilik örneği: “Ciğerci Apo”. Journal of Tourism & Gastronomy Studies, 4(1), 43-51.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2016). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (10. baskı). Seçkin Yayıncılık.
• Yolaç, S., & Doğan, E. (2011). Küreselleşme sürecinde aile işletmelerinde yönetim ve kurumsallaşma. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası, 61(2), 83-110.
• Yuan, L., Tao, X., Ramsey, T. S., & Degefu, D. M. (2021). Simulating the principal-agent relationship between enterprise owners and professional managers using evolutionary game theory and system dynamics. Complexity, 1-18. https://doi.org/10.1155/2021/3881254
• Zhang, J., & Ma, H. (2008). Adoption of professional management in Chinese family business: A multilevel analysis of impetuses and impediments. Asia Pacific Journal of Management, 26(1), 119–139. https://doi:10.1007/s10490-008-9099-y