Türkiye’deki Turizm Rehberliği Tezsiz Yüksek Lisans Programlarının Öğretim Programlarına İlişkin Eleştirel Bir Çözümleme

Yıl 2024, Cilt: 8 Sayı: 1, 259 - 281, 24.03.2024

Yasin Keleş Aleyna Özgül Ayhan Ural

https://doi.org/10.32572/guntad.1411810

Öz

Türkiye’de turist rehberliği eğitimi örgün eğitimde ön lisans, lisans ve lisansüstü düzeyde verilmektedir. Turist rehberliği tezsiz yüksek lisans programlarına öğrenci kabulü için genellikle alan sınırlaması getirilmemekte ve bu durum temelde tartışmaya açık bir konu haline gelmektedir. Turist rehberliği tezsiz yüksek lisans programından mezun olunduğu takdirde, turist rehberliği mesleğinin icrası için yasal koşullardan biri sağlanmış sayılmakta, bu durum da öğretim programlarının sorgulanmasını gerekli hale getirmektedir. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de turist/turizm rehberliği tezsiz yüksek lisans programlarının öğretim programlarına ilişkin eleştirel bir çözümleme yapılmasıdır. Araştırma, nitel bir araştırma olup veriler doküman inceleme yöntemi ile elde edilmiş ve içerik analizi ile çözümlenmiştir. Doküman incelemeye, 8’i devlet ve 2’si vakıf olmak üzere 10 üniversitenin turist rehberliği tezsiz yüksek lisans programı dâhil edilmiştir. İçerik analizi ile programlarda açılan dersler sınıflandırılmış; sınıflandırma doğrultusunda her bir programın öğrenme kazanımları ile dersleri eşleştirilmiştir. Araştırmada, lisans düzeyinde verilen derslerin bazı tezsiz yüksek lisans programlarında birleştirilerek verildiği, öğrenme kazanımları ile açılan derslerin tamamen uyumlu olmadığı, birçok programda öğrenme kazanımları ile açılan hiçbir dersin örtüşmediği yönünde sonuçlar elde edilmiştir. Araştırma sonuçları doğrultusunda uygulayıcılara ve araştırmacılara bazı öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Turist Rehberliği Mesleği, Turist Rehberliği Eğitimi, Öğretim Programı, Turist Rehberliği Öğretim Programı, Turizm Sosyolojisi

A Critical Analysis of Tourism Guidance Non-Thesis Master’s Degree Curricula in Türkiye

Öz

Tourist guiding education is given at the associate, undergraduate, and graduate levels of formal education. There are no field barriers for student admission to non-thesis master’s programs in tourist guiding, which has become a controversial issue. One of the legal conditions for the performance of the tourist guiding profession is considered to be fulfilled in the case of graduation from the master’s degree program without a thesis in tourist guiding that necessitates questioning the curricula. The aim of the study is to make a critical analysis of non-thesis master’s degree curricula of tourist and tourism guidance in Türkiye. The study is qualitative, and the data were obtained using the document analysis method and analyzed using content analysis. The document analysis included the non-thesis master’s degree programs in tourist guiding of 10 universities, 8 of which were state universities and 2 of which were foundation universities. The courses offered in the programs were classified by content analysis, and the learning outcomes and courses of each program were matched in line with the classification. In the research, it was concluded that the courses given at the undergraduate level were combined in some non-thesis master's programs; the learning outcomes and the courses offered were not completely compatible; and in many programs, the learning outcomes and the courses offered did not overlap. In line with the research results, some suggestions were presented to practitioners and researchers.

Anahtar Kelimeler

Tourist Guiding Profession, Tourist Guiding Education, Curriculum, Tourist Guiding Curriculum, Sociology of Tourism

Kaynakça

• Acar, V., & Okul, T. (2022). TUREB 2020 kış uygulama gezisine katılan turist rehberi adaylarının memnuniyet durumlarını belirlemeye yönelik bir odak grup çalışması. Journal of Humanities and Tourism Research, 12(3), 645-668. http://dx.doi.org/10.14230/johut1283
• Ak, S., & Soybalı, H. (2021). Turist rehberliği tezsiz yüksek lisans eğitimi: Dersler ve akademisyenler üzerine bir araştırma. Turist Rehberliği Dergisi (TURED), 4(2), 119-142. https://doi.org/10.34090/tured.1035165
• Akgül, O., & Aktaş, A. C. (2023). Turist rehberlerinin ve rehber adaylarının yabancı dil sınavı başarıları üzerine bir değerlendirme. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 7 (1), 192-203. https://doi.org/10.32572/guntad.1188869
• Aksoy, Z. (2020). Güneydoğu Anadolu Bölgesindeki üniversitelerde öğrenim gören turizm rehberliği bölümü öğrencilerinin İngilizcenin 4 temel dil becerisine yönelik öz yeterlik inançlarının incelenmesi (Yüksek lisans tezi, Batman Üniversitesi). https://earsiv.batman.edu.tr/xmlui/handle/20.500.12402/2448?locale-attribute=en
• Altürk, A., Yel, G., Arık Yüksel, T. & Balcı, U. (2016). Turizm fakülte ve yüksekokullarında yabancı dil eğitimi. International Periodical For The Languages, Literature And History of Turkish Or Turkic, 11(3), 139-150. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.9201
• Apple, M. (1978). Ideology, reproduction and educational reform. Comparative Education Review, 22(3), 367-387.
• Aşkın, S. (2020). Turist rehberliği lisans eğitiminin akademisyenler, turist rehberleri ve lisans bölümü öğrencilerinin bakış açısı ile değerlendirilmesi: karşılaştırmalı bir analiz (Yüksek lisans tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Atay, L., Güvenç. A., & Bozdoğan. S. (2022). Turist rehberliği programlarındaki öğretim elemanlarına ve öğretim planlarına yönelik bir değerlendirme. Uluslararası Türk Dünyası Turizm Araştırmaları Dergisi, 7(1), 1-26. https://doi.org/10.37847/tdtad.1022630
• Bağdat, F., Yerli. Y., Yılmazer. B., Saraç. Ö., & Pamukcu. H. (2022). Lisans düzeyinde turizm eğitimi alan öğrencilerin kariyer planlama davranışlarının belirlenmesi: AKÜ ve SUBÜ karşılaştırmalı örneği. Journal of New Tourism Trends, 3(2), 177-194.
• Bilgin, N. (2014). Sosyal Bilimlerde İçerik Analizi (3. Baskı). Siyasal Kitabevi.
• Cansu, E., & Tanrısever, C. (2020). Turist rehberlerinin yabancı dil eğitimleri üzerine bir araştırma. Turizm ve Araştırma Dergisi, 9(1), 26-44.
• Ceylan, S. (2008). Demokrat parti iktidarı döneminde üniversite eğitimi (1950–1960). (Yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Corbin, J. & Strauss, A. (2008). Basics of qualitative research: techniques and procedures for developing grounded theory (3rd. ed.). Thousand Oaks: Sage (Original work published 1999).
• Cömert, M. (2014). Turizm eğitimi alan öğrencilerin sektörde çalışmak istedikleri alanlar ve sektördeki istihdamda cinsiyet ayrımcılığıyla ilgili düşünceleri. Gazi Üniversitesi Turizm Fakültesi Dergisi, (1), 50-62.
• Çakmak, T. F., & İstanbullu Dinçer, F. (2018). Turist rehberliği bölümleri ders programlarının “Türk Kimliği” açısından incelenmesi. International Journal of Contemporary Tourism Research, 2(2), 67-75. https://doi.org/10.30625/ijctr.481405
• Çelikkanat Paslı, N. & Paslı, M. M. (2022). Turist rehberliği lisans bölümlerinde verilen yabancı dil derslerinin incelenmesi. Avrasya Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 21-30.
• Çokal, Z., Yılmaz Dalkılıç, F., & Büyükkuru, M. (2019). Türkiye’de lisans düzeyindeki turizm rehberliği bölümlerinin staj yönergelerinin mesleğe uyumunun incelenmesi. Avrasya Uluslararası Araştırmalar Dergisi, 7(20), 202-218. https://doi.org/10.33692/avrasyad.664270
• Çokişler, N. (2021). Müfredatların şekillenmesinde turist rehberliği kursları. Journal of Gastronomy, Hospitality And Travel, 4(2), 695-710. DOİ: 10.33083/joghat.2021.104
• Çokişler, N. (2022). Turist rehberliği bölümleri için önerilen müfredatlar: Bir içerik analizi. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(2), 664-678. https://doi.org/10.32572/guntad.1111921
• Demirdağ, Ş. A. (2022). Sürdürülebilir turizm kapsamında ingilizce eğitiminin yeri ve önemi: Eleştirel bir yaklaşım. Güncel Turizm Araştırmaları Dergisi, 6(1), 251-262. https://doi.org/10.32572/guntad.1033696
• Demirtaş, H., & Özer, N. (2015). Eleştirel kuram açısından eğitim ve eğitim yönetimi. Journal of Teacher Education and Educators, 4(2), 206-227.
• Eker, N. (2015). Profesyonel turist rehberleri bakış açısıyla turizm rehberliği eğitim müfredatlarının uygulama yeterliliği (Yüksek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi).https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Eker, N., & B, Zengin. (2016). Turist rehberliği eğitiminin değerlendirilmesi: profesyonel turist rehberleri üzerine bir uygulama. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 65-74.
• Erkol Bayram, G. (2016). Yabancı dil öğretim yöntemlerinin turizm rehberliği eğitimi açısından incelenmesi. Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi, 5(4), 136-147.
• Eser, S. (2020). Lisansüstü turizm rehberliği eğitimi üzerine bir durum analizi. Journal of Tourism and Gastronomy Studies, 8(4), 2956-2984. https://doi.org/10.21325/jotags.2020.746
• Freire, P. (1995). Ezilenlerin pedagojisi (2. Baskı). (D. Hattatoğlu & E. Özbek, Çev.). Ayrıntı Yayınları (Orijinal eserin basım tarihi 1991, 1. Baskı).
• Gül, T. (2012). Türkiye’deki turizm rehberliği öğretim programlarının değerlendirilmesi (Yüksek lisans tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Güven, Ö. Z., & Ceylan, U. (2014 Kasım). Lisans ve ön lisans düzeyinde turizm rehberliği eğitimi veren okullardaki müfredatların turizm rehberliği meslek yönetmeliğine uygunluğunun incelenmesi. 15. Ulusal Turizm Kongresi, Ankara, Türkiye.
• Güzel, Ö.F., Kalın, V., Nacak, E., & Bilgi, E. (2019). Turist rehberi adaylarının 2019 yılı eğitim uygulama gezisine yönelik algıları: Nitel bir araştırma. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(3), 575-595. DOI: 10.26677/TR1010.2019.179
• Ilgaz, S., & Çakar, M. (2002). Turizm eğitimi alan öğrencilerin staj problemleri: Başkent üniversitesi iibf turizm işletmeciliği bölümü öğrencileri üzerinde yapılan bir araştırma. Turizm Eğitimi Konferans-Workshop, Ankara, Türkiye.
• İşçeli, Z., & Kılıç, G. (2018). Lisans düzeyinde turizm eğitimi veren fakültelerin müfredatlarının incelenmesi. Turist Rehberliği Dergisi, 1(1), 41-56. https://doi.org/10.34090/tured.442067
• Kardaş, K. (2020). Turizm rehberliği bölümleri için araştırma ve müfredat kapsam önerisi (Yüksek lisans tezi, Mersin Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezDetay.jsp?id=qXEAutpoySKc0dr_1pV17A&no=FJ5rB4-tIkpJIGTwdrRQjg
• Kaya, H. (2014). Küreselleşme sürecinde yaşam boyu öğrenme ve yetişkin eğitimi gerçeği. Akademik İncelemeler Dergisi, 9(2), 91-111.
• Korkmaz, U. (2019). Turist rehberliği uygulama gezisi üzerine karşılaştırmalı bir araştırma (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Kuşluvan, S., & Çeşmeci, N. (2002 Aralık). Türkiye’de turist rehberliği eğitiminin sorunları ve yeniden yapılandırılması (Sözel Bildiri). Turizm Eğitimi Konferansı, Ankara, Türkiye. https://avesis.erciyes.edu.tr/yayin/5b142abe-340e-40f6-bca0 dbee462dd602/turkiyede-turist-rehberligi-egitiminin-sorunlari-ve-yeniden-yapilandirilmasi
• Kuşluvan, S., & Kuşluvan, Z. (2000). Perceptions and attitudes of undergraduate tourism students towards working in the tourism industry in turkey. Tourism Management, 21(3), 251-269. https://doi.org/10.1016/S0261-5177(99)00057-6
• Kürkçü, M. (2018). Rehber adayları gözünden turist rehberliği bölümleri ders programları ve uygulamalardaki yanlışlıklar. Akdeniz İnsani Bilimler Dergisi, 8(2), 437- 449. DOI: 10.13114/MJH.2018.433
• LEÖY (2023). Lisansüstü eğitim enstitüsü ve öğretim yönetmeliği. resmî gazete tarihi: 20.04.2016 resmî gazete sayısı: 29690. https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuat?MevzuatNo=21510&MevzuatTur=7&MevzuatTertip=5 profil adresinden 21 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Levidow, L. (2020). Neoliberalizm, muhalif bir seçki (3. Baskı). (Ş. Başlı & T. Öncel. Çev.). Yordam Kitap (Orijinal eserin basım tarihi 2007, 1. Basım).
• Manav, A., & Soybalı, H.H. (2020). Turist rehberi adaylarının uygulama gezilerinden beklentilerinin ve memnuniyet düzeylerinin araştırılması. Turist Rehberliği Dergisi, 3(1), 18-31. https://doi.org/10.34090/tured.738056
• Merriam, S.B. (2013). Nitel araştırma desen ve uygulama için bir rehber (3. baskı). (S, Turan. Çev.). Nobel Akademik (Orijinal eserin basım tarihi 2013, 1. Baskı).
• Namal, Y., & Karakök, T. (2011). Atatürk ve üniversite reformu 1933. Yükseköğretim ve Bilim Dergisi, 1(1), 27-35. DOI: 10.5961/jhes.2011.003
• Olcay, A. (2008). Türk turizminde eğitimin önemi. Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 381-390.
• Ön Esen, F., & Gülmez, M. (2018). Turist rehberliği yurtiçi uygulama gezilerinin öğrenciler açısından önemi: Akademisyenler ve turist rehberleri üzerine bir araştırma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 15(2), 320-335.
• Özata, M. (2013). Atatürk, bilim ve üniversite (3. Baskı). TÜBİTAK Yayınları.
• Özsoy, A., & Çokal, Z. (2021). Kültürel miras eğitimi açısından turizm rehberliği bölümlerine yönelik müfredat incelemesi. Turist Rehberliği Dergisi, 4(2), 106-118. https://doi.org/10.34090/tured.1030121
• Pelit, E., & Katırcıoğlu, E. (2018). Turist rehberliği mesleğinde taraflar açısından yaşanan sorunlar üzerine bir değerlendirme. Turist Rehberliği Dergisi, 1(2), 74-94. https://doi.org/10.34090/tured.486198
• Pelit, E., Çoban, E., & Tomakin, B. N. (2023). Turist rehberliği eğitiminde yaşanan sorunlar üzerine bir değerlendirme. Turist Rehberliği Dergisi, 6(1), 52-80. https://doi.org/10.34090/tured.1297309
• Pelit, E., Kabakulak, A., & Zorlu, Ö. (2019, May). Evaluations of students of tourist guidance for summer internship: The example of afyon kocatepe university. Innovation and Global Issues Congress V, Ankara, Türkiye.
• Rosovsky. H. (2000). Bir dekan anlatıyor (14. Baskı). (S. Ersoy, Çev.). TUBİTAK Yayınları (Orijinal eserin yayın tarihi 1994, 1. Baskı).
• Solmaz, S. A. (2019). Türkiye’de turizm eğitim-öğretiminde karşılaşılan sorunlar üzerine bir inceleme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 12(63), 853-866. http://dx.doi.org/10.17719/jisr.2019.3282
• Şahin B., & Şahin, S. (2007, Kasım). Türkiye’de turist rehberliği eğitimi: yaygın ve örgün alanların görüşlerinin karşılaştırılmasına yönelik bir uygulama. Çeşme Ulusal Turizm Sempozyumu. İzmir, Türkiye.
• Taş, E. (2019). Lisans düzeyinde turizm rehberliği eğitiminde mesleki ingilizce dersine yönelik bir değerlendirme (Yüksek lisans tezi, Ege Üniversitesi). https://tez.yok.gov.tr/UlusalTezMerkezi/tezSorguSonucYeni.jsp
• Temizkan, R., & Ergün, B. (2018). Türkiye’de turist rehberliği öğretiminin değerlendirilmesi. Turist Rehberliği Dergisi, 1(2), 95-104. https://doi.org/10.34090/tured.475325
• Temizkan, R., & Timur, B. (2020). Türkiye’deki turist rehberliği eğitim modellerinin karşılaştırmalı bir analizi. Türk Turizm Araştırmaları Dergisi, 4(4), 3550-3569. DOI: 10.26677/TR1010.2020.578,
• TUREB (2023). Turizm rehberliği güncel veriler. https://www.tureb.org.tr/tr/RehberIstatistik/ profil adresinden 21 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Turist Rehberliği Meslek Kanunu (2012). Resmi gazete tarihi: 22/06/2012 resmi gazete sayısı: 28331 https://www.mevzuat.gov.tr/mevzuatmetin/1.5.6326.pdf profil adresinden 21 Aralık 2023 tarihinde alınmıştır.
• Ural, A. (2009). İçindeki üniversite. Eleştirel Pedagoji, (1), 72-85.
• Ural, A., & Aksay, O. (2005). Ortaöğretim okullarında öğretmen morali. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 141-164.
• Üzümcü, T. P., Alyakut, Ö., & Günsel, A. (2015). Turizm eğitimi alan öğrencilerin, mesleğin geleceğine ilişkin bakış açıları. Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 179-199. https://doi.org/10.31795/baunsobed.645453
• Yazar, T., & Averbek, E. (2018). 1933 Üniversite reformundan günümüze Türkiye’de üniversitelerin tarihsel gelişimi. Turkish Studies (Elektronik), 13(4), 1341-1360. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.12711
• Yenipınar, U., & K. Kardaş, (2019). Turizm rehberliği bölümleri müfredat geliştirme önerisi. Journal of Travel and Tourism Research, 15(15), 1-26.
• Yenipınar, U., & Zorkirişçi, A. (2013). Türkiye ve Avrupa Birliği ülkelerinde turist rehberliği eğitimi. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 111-136.