RECHTSNATUR DER ALLGEMEINEN VERSICHERUNGSBEDINGUNGEN UND BEWERTUNG DES ARTIKELS 1425/3 DES TÜRKISCHEN HANDELSGESETZBUCHES ZUR ÄNDERUNG DER ALLGEMEINEN VERSICHERUNGSBEDINGUNGEN IM HINBLICK AUF DIE VERTRAGSFREIHEIT

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 2, 195 - 233, 31.08.2025

Emre Köroğlu , Aydın Alber Yüce

https://doi.org/10.32957/hacettepehdf.1663841

Öz

Laut Artikel 11/1 des Versicherungswesensgesetzes wird der wesentliche Inhalt von Versicherungsverträgen in Übereinstimmung mit den vom Finanzministerium genehmigten Allgemeinen Versicherungsbedingungen geregelt, die von den Versicherungsgesellschaften einheitlich anzuwenden sind. In den Versicherungsverträgen können jedoch je nach Art des Verhältnisses zwischen dem Risiko und dem versicherten Interesse besondere Klauseln vereinbart werden. Die Versicherungspolice enthält auch die allgemeinen und besonderen Bedingungen des Versicherungsvertrags.
Allgemeine Versicherungsbedingungen sind allgemeine Geschäftsbedingung hinsichtlich ihrer Rechtsnatur. Denn der Inhalt des Versicherungsvertrages wird durch Allgemeine Versicherungsbedingungen bestimmt. Darin werden die Rechte und Pflichten der Vertragsparteien sowie Inhalt und Umfang des Versicherungsschutzes festgelegt. Auch hier gilt: Allgemeine Versicherungsbedingungen werden im Voraus erstellt und in vielen Versicherungsverträgen verwendet und werden durch den Willen der Parteien zum Vertragsinhalt.
Gemäß Artikel 1425/3 des TCC über den Inhalt der Versicherungspolice gilt eine Änderung der allgemeinen Bedingungen zugunsten des Versicherungsnehmers, des Versicherten oder des Begünstigten sofort und unmittelbar, sofern das Gesetz nichts anderes vorsieht. Erfordert diese Änderung jedoch eine zusätzliche Prämie, so kann der Versicherer innerhalb von acht Tagen nach der Änderung eine Prämiendifferenz verlangen. Wird die Prämiendifferenz nicht innerhalb von acht Tagen akzeptiert, so wird der Vertrag zu den bisherigen allgemeinen Bedingungen fortgesetzt.
Die Grundprinzipien für das Zustandekommen und den Inhalt von Verträgen sind im türkischen Obligationenrecht geregelt. Nach Art. 1/I des Obligationenrechts kommt ein Vertrag zustande, wenn die Parteien ihren Willen gegenseitig und angemessen zum Ausdruck bringen. Darüber hinaus können die Parteien gemäß Artikel 26 des Obligationenrechts den Inhalt eines Vertrags innerhalb der gesetzlich festgelegten Grenzen frei bestimmen. Ein Aspekt der Vertragsfreiheit ist die Freiheit, den Inhalt des Vertrags zu bestimmen.
Artikel 1425/3 des TCC, der eine Änderung der AVB zu Gunsten des Versicherungsnehmers, des Versicherten oder des Begünstigten sofort und unmittelbar anwendet und zum Vertragsinhalt macht, stellt einen klaren Eingriff in die Vertragsfreiheit dar. Dies liegt daran, dass die allgemeinen Versicherungsbedingungen von einer Verwaltungsbehörde gestaltet und genehmigt werden. Wie man sieht, ändert sich der Inhalt des Vertrages ohne Einfluss des Willens der Vertragsparteien. Dadurch wird das Gleichgewicht der Interessen im Versicherungsvertrag gestört.
Die Grundprinzipien für das Zustandekommen und den Inhalt von Verträgen sind im türkischen Obligationenrecht geregelt. Nach Art. 1/I des Obligationenrechts kommt ein Vertrag zustande, wenn die Parteien ihren Willen gegenseitig und angemessen zum Ausdruck bringen. Darüber hinaus können die Parteien gemäß Artikel 26 des Obligationenrechts den Inhalt eines Vertrags innerhalb der gesetzlich festgelegten Grenzen frei bestimmen. Ein Aspekt der Vertragsfreiheit ist die Freiheit, den Inhalt des Vertrags zu bestimmen.
Artikel 1425/3 des TCC, der eine Änderung der AVB zu Gunsten des Versicherungsnehmers, des Versicherten oder des Begünstigten sofort und unmittelbar anwendet und zum Vertragsinhalt macht, stellt einen klaren Eingriff in die Vertragsfreiheit dar. Dies liegt daran, dass die allgemeinen Versicherungsbedingungen von einer Verwaltungsbehörde gestaltet und genehmigt werden. Wie man sieht, ändert sich der Inhalt des Vertrages ohne Einfluss des Willens der Vertragsparteien. Dadurch wird das Gleichgewicht der Interessen im Versicherungsvertrag gestört.

Anahtar Kelimeler

Versicherungsvertrag , Allgemeine Versicherungsbedingungen , Änderung der Vertragsklauseln , Vertragsfreiheit , Willensautonomie

LEGAL NATURE OF THE GENERAL TERMS OF INSURANCE AND EVALUATION OF ARTICLE 1425/3 OF THE TURKISH COMMERCIAL CODE REGARDING THE AMENDMENT THE GENERAL TERMS OF INSURANCE IN TERMS OF FREEDOM OF CONTRACT

Öz

Under Article 11/1 of the Insurance Code, the main contents of insurance contracts shall be regulated in compliance with the general terms of insurance approved by the Ministry of Treasury and Finance, and which shall be applied uniformly by insurance companies. However, special clauses may be stipulated in insurance contracts in accordance with the nature of the relation between the risk and the insured interest. The insurance policy also includes the general and special terms of the insurance contract.
General terms of insurance is standardized terms in terms of their legal nature. Because the content of the insurance contract is determined by general terms of insurance, the rights and obligations of the parties and the content and scope of the insurance coverage are set forth. Again, general terms of insurance are prepared in advance and used in many insurance contracts and become the content of the contract as a result of the parties' will.
Pursuant to Article 1425/3 of the TCC regarding the content of the insurance policy, in the absence of any contrary provision in the law, an amendment to the general terms in favor of the policyholder, the insured or the beneficiary shall be applied immediately and directly. Provided, however, that if such amendment requires additional premium, the insurer may request a premium difference within eight days following the amendment. If the difference in premium is not accepted within eight days, the contract shall continue under the former general terms.
The basic principles regarding the formation and content of contracts are set forth in the Turkish Code of Obligations. Pursuant to Article 1/I of the TCO, a contract is concluded upon the mutual and appropriate expression of the wills of the parties. Furthermore, according to Article 26 of the TCO, the parties may freely determine the content of a contract within the limits set forth in the law. One aspect of freedom of contract is the freedom to determine the content of the contract.
Article 1425/3 of the TCC, which immediately and directly applies a change in the general terms in favor of the policyholder, the insured or the beneficiary and makes it a content of the contract, constitutes a clear interference with the freedom of contract. This is because the general terms of insurance are shaped and approved by an administrative authority. As can be seen, the content of the contract changes without the influence of the will of the contracting parties. Thus, the balance of interests in the insurance contract is disrupted.
The basic principles regarding the formation and content of contracts are set forth in the Turkish Code of Obligations. Pursuant to Article 1/I of the TCO, a contract is concluded upon the mutual and appropriate expression of the wills of the parties. Furthermore, according to Article 26 of the TCO, the parties may freely determine the content of a contract within the limits set forth in the law. One aspect of freedom of contract is the freedom to determine the content of the contract.
Article 1425/3 of the TCC, which immediately and directly applies a change in the general terms and conditions in favor of the policyholder, the insured or the beneficiary and makes it a content of the contract, constitutes a clear interference with the freedom of contract. This is because the general terms of insurance are shaped and approved by an administrative authority. As can be seen, the content of the contract changes without the influence of the will of the contracting parties. Thus, the balance of interests in the insurance contract is disrupted.

Anahtar Kelimeler

Insurance contract , General terms of insurance , Amendment of contract terms , Freedom of contract , Autonomy of will

SİGORTA GENEL ŞARTLARININ HUKUKİ NİTELİĞİ VE SİGORTA GENEL ŞARTLARINDA DEĞİŞİKLİĞE İLİŞKİN TÜRK TİCARET KANUNU M. 1425/ 3 HÜKMÜNÜN SÖZLEŞME ÖZGÜRLÜĞÜ AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Öz

Sigortacılık Kanunu’nun m. 11/1 hükmüne göre, sigorta sözleşmelerinin ana içeriği, Hazine ve Maliye Bakanlığı’nca onaylanan ve sigorta şirketlerince yeknesak şekilde uygulanacak olan sigorta genel şartları doğrultusunda kaleme alınır. Ancak, sigorta sözleşmelerinde riziko ve menfaat arasındaki ilişkinin özelliğine uygun olarak özel şartlar tesis edilebilir. Sigorta poliçesi de sigorta sözleşmesine dair genel ve özel şartları içerir.
Sigorta genel şartları, hukuki niteliği itibariyle genel işlem şartıdır. Zira sigorta genel şartları ile tıpkı genel işlem şartlarında olduğu gibi sigorta sözleşmesinin içeriği belirlenmekte, tarafların hak ve yükümlülükleri ile sigorta teminatının içeriği ve kapsamı ortaya konulmaktadır. Yine sigorta genel şartları önceden hazırlanıp, çok sayıda sigorta sözleşmesinde kullanılmakta ve taraf iradeleri sonucunda sözleşmenin içeriği haline gelmektedir.
Sigorta poliçesinin içeriğine dair TTK m. 1425/3 hükmüne göre, kanunlarda aksine hüküm yer almadıkça, genel şartlarda sigorta ettirenin, sigortalının ya da lehtarın lehine olan bir değişiklik hemen ve doğrudan uygulanır. Ancak, söz konusu değişiklik ek prim alınmasını gerektiriyorsa, sigortacı değişiklikten itibaren sekiz gün içinde prim farkı talep edebilir. İstenilen prim farkının sekiz gün içinde kabul edilmemesi hâlinde sözleşme eski genel şartlarla devam eder.
Sözleşmelerin kurulması ve içeriği ile ilgili temel ilkeler Türk Borçlar Kanunu’nda yer almaktadır. TBK m. 1/I’e göre sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun şekilde açıklamalarıyla kurulur. Yine TBK m. 26 hükmüne göre taraflar, yapacakları bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler. Sözleşme özgürlüğünün bir yönü de sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğüdür.
TTK m. 1425/3 hükmü, genel şartlar içinde, sigorta ettirenin, sigortalının ya da lehtarın lehine olan bir değişikliği hemen ve doğrudan uygulanarak sözleşmenin bir içeriği haline gelmesi, sözleşme özgürlüğüne açık bir müdahale niteliğindedir. Çünkü, sigorta genel şartları bir idari makam tarafından şekillendirilmekte ve onaylamaktadır. Görüldüğü üzere, sözleşmenin içeriği sözleşme taraflarının iradelerinin etkisi olmaksızın değişmektedir. Böylelikle sigorta sözleşmesindeki menfaatler dengesi bozulmaktadır.
Sözleşmelerin kurulması ve içeriği ile ilgili temel ilkeler Türk Borçlar Kanunu’nda yer almaktadır. TBK m. 1/I’e göre sözleşme, tarafların iradelerini karşılıklı ve birbirine uygun şekilde açıklamalarıyla kurulur. Yine TBK m. 26 hükmüne göre taraflar, yapacakları bir sözleşmenin içeriğini kanunda öngörülen sınırlar içinde özgürce belirleyebilirler. Sözleşme özgürlüğünün bir yönü de sözleşmenin içeriğini belirleme özgürlüğüdür.
TTK m. 1425/3 hükmü, genel şartlar içinde, sigorta ettirenin, sigortalının ya da lehtarın lehine olan bir değişikliği hemen ve doğrudan uygulanarak sözleşmenin bir içeriği haline gelmesi, sözleşme özgürlüğüne açık bir müdahale niteliğindedir. Çünkü, sigorta genel şartları bir idari makam tarafından şekillendirilmekte ve onaylamaktadır. Görüldüğü üzere, sözleşmenin içeriği sözleşme taraflarının iradelerinin etkisi olmaksızın değişmektedir. Böylelikle sigorta sözleşmesindeki menfaatler dengesi bozulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Sigorta sözleşmesi , Sigorta genel şartları , Sözleşme şartlarında değişiklik , Sözleşme özgürlüğü , İrade Özerkliği

Kaynakça

• Akçaal M., ‘Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşullarına Dair Hükümleri Hakkında Bir İnceleme’, (2014), 18 (1) GÜHFD 49-69.
• Akçaal M., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (1. Bası, Ankara 2023).
• Akıncı Ş., Borçlar Hukuku Bilgisi, Genel Hükümler (13. Bası, Konya 2022).
• Akipek Öcal Ş., ‘6098 Sayılı Türk Borçlar Kanununun Genel İşlem Koşulları Hükümlerinin Konu Bakımından Uygulama Alanı’ (2015), (3) İzBD 187-205.
• Akgün E., Hayat Sigortası Genel Şartları’nın Türk Ticaret Kanunu Hükümlerine Uygunluğuna İlişkin Bir İnceleme, (2017) 65 (2) İÜHFM 557-585.
• Akgün E., Ferdi Kaza Sigortası Sözleşmesi (1. Bası, İstanbul 2017).
• Akyol Ş., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler I (1. Bası, İstanbul 1995).
• Altop A., ‘Türk Borçlar Kanunu Tasarısındaki Genel İşlem Koşulları’, içinde Prof. Dr. Ergon Çetingil ve Prof. Dr. Rayegen Kender’e Armağan (1. Bası, İstanbul 2007).
• Anık E., Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk Sigortacısının Bedensel Zararları Tazmin Borcu (Bursa 2022).
• Antalya O. G., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt V/ 1, 1 (2. Bası, Ankara 2019).
• Armbrüster, '1. Einleitung', im Inneren E. R. Prölss/A. Martin (Hrsg.), Versicherungsvertragsgesetz (6. Auflage, München 2021).
• Arseven H., Sigorta Hukuku (1. Bası, İstanbul 1987).
• Atamer Y., Sözleşme Özgürlüğünün Sınırlandırılması Sorunu Çerçevesinde Genel İşlem Şartlarının Denetlenmesi (2. Bası, İstanbul 2001).
• Atamer Y. ve Ünan S., ‘Control of General and Special Conditions of Insurance Under Turkish Law with Special Regard to the Transparency Requirement’, in Transparency in Insurance Law, (1st Edition, Istanbul 2012).
• Atalay M., Türk Hukukunda Sigorta Sözleşmesi (Konya 2019).
• Atamulu İ., ‘Genel İşlem Şartlarında Şahsi (Bireysel) Anlaşmanın Mevcudiyetini İspat Yükü’, (2018) 13 (1) ERÜHFD 101-147.
• Ayan S., ‘Genel İşlem Koşulları Yönünden Türk Borçlar Kanunu ile 6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanun’un Karşılaştırılması’, içinde H. C. Aksoy (Ed.), Tüketici Hukuku Konferansı, 5-6 Aralık 2015, Makaleler-Tebliğler (1. Bası, Ankara 2016).
• Aydoğdu M. ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanununda Düzenlenen Genel İşlem Koşullarının Konu Bakımından Uygulama Alanı’, (2011), 13 (2) DEÜHFD 1-50.
• Aydoğdu M., Türk Borçlar Hukukunda Genel İşlem Koşullarının ve Tüketici Hukukunda Haksız Şartların Denetimi (1. Bası, Ankara 2014).
• Aydoğdu M., Genel İşlem Koşulları Şerhi (1. Bası, Ankara 2018).
• Ayhan R., Çağlar H. ve Özdamar M., Sigorta Hukuku Ders Kitabı (3. Bası, Ankara 2020).
• Bahtiyar M., 'Sigorta Poliçesi Genel Şartları', (1997) 19 (2) BATİDER 89-108.
• Baş E., ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nda Genel İşlem Koşulu Kavramı ve İçerik Denetimi’, içinde Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan (1. Bası, İstanbul 2013).
• Becker, ‘BGB § 305’, im Inneren W. Hau und R. Poseck (Hrsg), Beck’scher Online Kommentar (München 2024). Belen H., 6098 sayılı Borçlar Kanunu Genel Hükümler (Kısa Şerh) (1. Bası, İstanbul 2014).
• Bozer A., Sigorta Hukuku-Genel Hükümler, Bazı Sigorta Türleri (3. Bası, Ankara 2009).
• Brox H. und Walker W-D., Allgemeiner Teil des BGB (45. Auflage, München 2021).
• Brömmelmeyer, C., 'Einleitung', im Inneren Rüffer/Halbach/Schimikowski (Hrsg.), Versicherungsvertragsgesetz (4. Auflage, Baden-Baden 2020).
• Cansel E. ve Özel Ç., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt 1 (2. Bası, Ankara 2017).
• Ceylan E., ‘Genel İşlem Koşulları’, içinde Prof. Dr. İsmet Sungurbey’e Armağan, Borçlar Kanunu Genel Hükümler Konferansları I (1. Bası, İstanbul 2014).
• Çaptuğ M., ‘Hukuki Güvenlik İlkesinin Kavramsal Gelişimi’ (2021) (17) UMD 133-160.
• Çeker M., 6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’na Göre Sigorta Hukuku (25. Bası, Adana 2022).
• Çetiner B., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (1. Bası, İstanbul 2024).
• Çınar Ö., Tüketici Hukukunda Haksız Şartlar (1. Bası, İstanbul 2009).
• Demir İ, Sigorta Hukuku, Ders Kitabı (1. Bası, Ankara 2023).
• Doğan B. F. ve Selçuk A., ‘Sigorta Sözleşmelerinin Yorumu Meselesi ve “Makul Beklentiler Doktrini”’(2023) (2) YBHD 421-442.
• Doğan G., ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Genel İşlem Koşulları’, içinde Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan (1. Bası, İstanbul 2013).
• Doğan M., Şahan G. ve Atamulu İ., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (2. Bası, Ankara 2021).
• Engin B. İ., ‘Türk Hukukunda Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması’, içinde Banka ve Tüketici Hukuku Sorunları Sempozyumu (1. Bası, İstanbul 2010).
• Erbaş Açıkel A., 'İngilizce Sözleşme Koşullarının Sigorta Sözleşmesi İçeriğine Dahil Edilmesi', içinde “Prof. Dr. Rayegan Kender’e Saygı Günü”, Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesi, Denetlenmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar Sempozyumu (1. Bası, İstanbul 2020).
• Erdoğan İ., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (3. Bası, Ankara 2017).
• Eren F., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (24. Bası, Ankara 2019).
• Flume W., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts, Zweiter Band, Das Rechtsgeschäft (4. Auflage, Berlin/ Heidelberg 1992).
• Furrer A. und Müller-Chen M., Obligationenrecht, Allgemeiner Teil (3. Auflage, Zürich/ Basel/ Genf 2018).
• Gözler K., İdare Hukuku, Cilt I (2. Bası, Bursa 2009).
• Gümüş M. A., Borçlar Hukukunun Genel Hükümleri (1. Bası, Ankara 2021).
• Günay M. B., Sigorta Hukuku (4. Bası, Ankara 2022).
• Günergök Ö. ve Kayıhan Ş., Borçlar Hukuku Dersleri, Genel Hükümler (1. Bası, İstanbul 2020).
• Hahn V., '§ 12. Prämienzahlungspflicht des Versicherungsnehmers', im Inneren R. M. Beckmann und A. Matusche-Beckmann (Hrsg.), Versicherungsrecht- Handbuch (3. Auflage, München 2015).
• Hatemi H. ve Gökyayla E., Borçlar Hukuku, Genel Bölüm (5. Bası, İstanbul 2021).
• Havutçu A., Tüketicinin Genel İşlem Şartlarına Karşı Korunması (1. Bası, İzmir 2003).
• Havutçu A., ‘Genel İşlem Şartlarının Sözleşme İle İlişkilendirilmesi, İçeriklerinin Denetlenmesi’, içinde H. C. Aksoy (Ed.), Tüketici Hukuku Konferansı, 5-6 Aralık 2015, Makaleler-Tebliğler (1. Bası, Ankara 2016).
• İnan A. N. ve Yücel Ö., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (1. Bası, Ankara 2014).
• Kaner İ. D., Sigorta Hukuku (3. Bası, İstanbul 2018).
• Kara E., 'Sigorta Genel Şartlarının Hukukî Niteliği', (2020) 10 (19) HKUHFD 153-174.
• Kara H., Sigorta Hukuku (1. Bası, İstanbul 2021).
• Karczewski C., 'VVG § 25 Prämienerhöhung wegen Gefahrerhöhung', im Inneren Rüffer/Halbach/Schimikowski (Hrsg.), Versicherungsvertragsgesetz (4. Auflage, Baden-Baden 2020).
• Kaşak F. E., Sözleşme Özgürlüğünün Sınırı Olarak Kanunun Emredici Hükümlerine Aykırılık (2. Bası, İstanbul 2021).
• Kayıhan Ş. ve Günergök Ö., Türk Özel Sigorta Hukuku Dersleri (6. Bası, İstanbul 2021).
• Kender R., Türkiye’de Hususî Sigorta Hukuku (14. Bası, İstanbul 2015).
• Kender R., 'Karayolları Motorlu Araçlar Zorunlu Mali Sorumluluk (Trafik) Sigortası Genel Şartlarındaki Değişikliklerin Değerlendirilmesi', (2016), 13 (1) YÜHFD 8-46.
• Kılıçoğlu A. M., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler (21. Bası, Ankara 2017).
• Kırca Ç., ‘Genel İşlem Koşulları İle Kararlaştırılan Ceza Koşulunun Denetlenmesi’, içinde Evrensel Hukuk İlkeleri Işığında Türk Medeni Hukukunda Değişimler Sempozyumu, 10-11 Haziran 2016 (1. Bası, Ankara 2016).
• Kocayusufpaşaoğlu N., Borçlar Hukuku, Genel Bölüm, Birinci Cilt (5. Bası, İstanbul 2010).
• Kramer E. A. und T. Probst T., Obligationenrecht, Allgemeiner Teil (2. Auflage, Basel 2013).
• Larenz K. und Wolf M., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts (9. Auflage, München 2004).
• Memiş T., Sigorta Sözleşmesi Şartlarının Yargısal Denetimi (1. Bası, İstanbul 2016).
• Memiş T., ‘Sigorta Genel Şartlarının Hukuki Mahiyeti İle İlgili Tartışmaların Sonu Mu? Hukuk Genel Kurul Kararı ve Anayasa Mahkemesi Kararına İlişkin Değerlendirmeler’, (2022), 8 (16), BEÜHFD 247-265.
• Neuer J., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts (13. Auflage, München 2023).
• Oğuzman M. K. ve Öz M. T., Borçlar Hukuku, Genel Hükümler, Cilt I (19. Bası, 2021).
• Özel Ç., ‘Türk Hukukunda Genel İşlem Şartları Kavramı’, içinde H. C. Aksoy (Ed.), Tüketici Hukuku Konferansı, 5-6 Aralık 2015, Makaleler-Tebliğler (1. Bası, Ankara 2016).
• Özsunay E., Borçlar Hukuku I (2. Bası, İstanbul 1983).
• Reusch P., 'VVG § 25 Prämienerhöhung wegen Gefahrerhöhung', im Inneren T. Langheid, Theo und M. Wandt (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, Band 1- §§ 1–99 VVG (3. Auflage, München 2022).
• Satıcı İ. U., 'Mal Sigortası Sözleşmesinde Malike Ait Menfaatin Sınırlı Ayni Hak ile Sınırlandırılması', (2022), 17 (190) THD 61-74.
• Schimikowski P., Versicherungsvertragsrecht (München 2017).
• Schimikowski P., Versicherungsvertragsrecht (München 2024).
• Schmidt, ‘BGB § 307’, im Inneren W. Hau und R. Poseck (Hrsg.), Beck’scher Online Kommentar (München 2024). Serdar İ., ‘TBK’nun Genel İşlem Şartları Hükümlerinin Kişi Bakımından Uygulama Alanı’, (2015), (3) 226-240.
• Sevinç Kuyucu A., ‘Sigorta Genel Şartlarının Hukuki Niteliği ve Uygulanacak Hükümlerin Belirlenmesine İlişkin Esaslar’, içinde “Prof. Dr. Rayegan Kender’e Saygı Günü”, Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesi, Denetlenmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar Sempoyumu, (1. Bası, İstanbul 2020).
• Sirmen L., ‘Genel İşlem Şartları Kavramı’, (2015), (3), İzBD 212; Y. Atamer, ‘Yeni Türk Borçlar Kanunu Hükümleri Uyarınca Genel İşlem Koşullarının Denetlenmesi - TKHK m. 6 ve TTK m. 55 F.1 (f) ile Karşılaştırmalı Olarak’, içinde Türk Hukuku’nda Genel İşlem Şartları Sempozyumu- 8 Nisan 2011 (1. Bası, Ankara 2012).
• Staudinger A., 'VVG § 33 Fälligkeit', im Inneren T. Langheid und M. Wandt (Hrsg.), Münchener Kommentar zum Versicherungsvertragsgesetz, Band 1- §§ 1–99 VVG (3. Auflage, München 2022).
• Topuz M., ‘6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu Çerçevesinde Genel İşlem Koşullarında Kapsam (Yürürlük) Denetimi’, içinde Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan, (1. Bası, İstanbul 2013).
• Türe T., Sigorta Sözleşmelerinin Değişen Şartlara Uyarlanması (1. Bası, Ankara 2020).
• Ulusan, İ., ‘Türk Borçlar Kanunu’ndaki Genel İşlem Şartlarına İlişkin Yeniliklerle İlgili Bazı Düşünceler’, içinde Prof. Dr. Mustafa Dural’a Armağan (1. Bası, İstanbul 2013).
• Ünan S., Türk Ticaret Kanunu Şerhi-Altıncı Kitap: Sigorta Hukuku, Cilt I, Genel Hükümler (Madde 1401-1452) (1. Bası, İstanbul 2018).
• Ünan S., ‘Sigorta Genel Şartları İle İlgili Olarak Uygulamada Karşılaşılan Bazı Sorunlar’, içinde “Prof. Dr. Rayegan Kender’e Saygı Günü”, Sigorta Genel Şartlarının Düzenlenmesi, Denetlenmesi ve Uygulamada Ortaya Çıkan Sorunlar Sempozyumu (1. Bası, İstanbul 2020).
• Wolf M. und Neuer J., Allgemeiner Teil des Bürgerlichen Rechts (11. Auflage, München 2019).
• Yazıcıoğlu E. ve Şeker Öğüz Z., Sigorta Hukuku (3. Bası, İstanbul 2020).
• Yelmen A., Türk Borçlar Kanunu’na Göre Genel İşlem Şartları (1. Bası, Ankara 2014).
• Yeniocak U., Türk Borçlar Kanunu’nun Getirdiği Yenilikler ve Değişiklikler (2. Bası, Ankara 2013).
• Yeşilova Aras E., ‘Sigorta Sözleşmelerinde Genel İşlem Şartlarının Kullanılması’, (2015), (3) İzBD 447-470.