TÜRKIYE – ÇIN İLIŞKILERININ TARIHSEL GELIŞIMI

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 40 - 57, 31.12.2019

Zekeriyya Akdağ

Öz

Kuruluşunun yetmişinci yılında Çin,
dünya ekonomisi ve siyasetinde oldukça belirleyici bir konuma yükselmiştir.
Günümüzde Çin, hacim olarak dünyanın en büyük ikinci ekonomisine sahiptir. Çin
Halk Cumhuriyeti 1949 yılında kurulmasına rağmen Türkiye ile Çin arasındaki
diplomatik ilişkiler ancak 1971 yılında tesis edilebilmiştir. Diplomatik
ilişkiler tesis edilse de ikili ilişkiler ideolojik, coğrafi vb. sebepler
yüzünden istenilen seviyede gelişme göstermemiştir. Türkiye-Çin ilişkileri,
yakın dönemde dünyanın en büyük ekonomisi olması beklenen bir güçle olması
gerekenden daha düşük bir seviyede seyretmektedir. Çin’in başta dünya ekonomisi
olmak üzere küresel ölçekte artan etkisi, Türkiye’nin Çin’e yönelik siyasetini
yeniden değerlendirmesini kaçınılmaz kılmaktadır. Bu çalışmada Türkiye-Çin
ilişkilerinin tarihsel seyri analiz edilmektedir. 

Anahtar Kelimeler

Türkiye, Çin, Türkiye-Çin İlişkileri, Dış Politika

Kaynakça

• Adıbelli, Barış (2016). Osmanlı’dan Günümüze Türk-Çin İlişkileri. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Aktükün, İlker (2004). Soğuk Savaştan Küresel Tiranlığa. (Ed.) Toktamış Ateş. ABD Dış Politikasında Yeni Yönelimler ve Dünya, s.251-270. Ankara: Ümit Yayıncılık. Altan, Selda (2013). Osmanlı’ya Doğudan Bakmak: 20. Yüzyıl Dönümünde Çin’de Osmanlı algısı ve Milliyetçilik. (Ed.) Selçuk Esenbel, İsenbike Togan, Altay Atlı, Türkiye’de Çin’i Düşünmek. (s.90-114). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Atlı, Altay (2013). 12 Mart Muhtırası ve Türkiye’nin Çin Halk Cumhuriyeti’ni Tanıması., (Ed.) Selçuk Esenbel, İsenbike Togan, Altay Atlı, Türkiye’de Çin’i Düşünmek. (s.147-169). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Çolakoğlu, Selçuk (2013). Türkiye-Çin İlişkilerinin Son On Yılı (2000-2010): Fırsatlar Ülkesi Çin’den Türkiye Pazarına Dönüşüm. (Ed.) Selçuk Esenbel, İsenbike Togan, Altay Atlı, Türkiye’de Çin’i Düşünmek. (s.248-272). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Dış İşleri Bakanlığı (2019a): SC-6, 9 Şubat 2019, Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy’un Uygur Türklerine Yönelik Ağır İnsan Hakları İhlalleri ve Halk Ozanı Abdurrehim Heyit’in Vefatı Hakkındaki Soruya Cevabı, Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı, 09.02.2019, http://www.mfa.gov.tr/sc_-06_-uygur-turklerine-yonelik-agir-insan-haklari-ihlalleri-ve-abdurrehim-heyit-in-vefati-hk.tr.mfa, Erişim Tarihi: 15.05.2019.
• Dışişleri Bakanlığı (2019b): Dışişleri Bakanı Sayın Mevlüt Çavuşoğlu’nın XI. Büyükelçiler Konferansı’nda Düzenlediği Basın Toplantısı, 8 Ağustos 2019, Ankara, 08.08.2019, http://www.mfa.gov.tr/disisleri-bakani-sayin-mevlut-cavusoglu_nun-on-birinci-buyukelciler-konferansi-basin-toplantisi.tr.mfa, Erişim Tarihi: 10.08.2019Dillon, Michael (2016). Modernleşen Çin’in Tarihi. Çev. Eylem Ümit Atılgan; Aydın Atılgan. İstanbul:İletişim Yayınları.
• Dünya Bankası (2019): DataBank, World Development Indicators, The World Bank, https://databank.worldbank.org/indicator/NY.GDP.MKTP.CD/1ff4a498/Popular-Indicators, Erişim Tarihi: 01.05.2019.
• Frank, Andre Gunder (2010). Yeniden Doğu Asya Çağında Küresel Ekonomi. Çev. Kamil Kurtul. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları.
• Has, Kerim (2019): Turkey’s ties with EU, US under pressure as Ankara pulls away from traditional allies, içinde Thomas Seibert, The Arap Weekly, 20.07.2019, https://thearabweekly.com/turkeys-ties-eu-us-under-pressure-ankara-pulls-away-traditional-allies, Erişim Tarihi: 21.07.2019.
• Hazret, Mehmet Emin (2011). Ejderhanın Korkusu Türkiye, İstanbul: Cinius Yayınları.
• http://turkish.cri.cn/1781/2019/02/10/1s196040.htm, Abdurrehim Heyit Ölmedi, Türkiye Dışişleri’nin Xinjiang İddiaları Asılsız, CRI, 10.02.2019, http://turkish.cri.cn/1781/2019/02/10/1s196040.htm, Erişim Tarihi: 15.05.2019.
• http://turkish.cri.cn/1781/2019/04/19/1s197414.htm, 2. Kuşak ve Yol Uluslar arası İşbirliği Forumu 25-27 Nisan’da, CRI, 19.04.2019, http://turkish.cri.cn/1781/2019/04/19/1s197414.htm, Erişim Tarihi: 19.05.2019.
• http://turkish.cri.cn/1781/2019/07/03/1s198790.htm, Çin ve Türkiye, Stratejik İşbirliği Pekiştirecek, CRI, 03.07.2019, http://turkish.cri.cn/1781/2019/07/03/1s198790.htm, Erişim Tarihi: 16.05.2019.
• http://www.globaltimes.cn/content/1117753.shtml, China-Turkey relations transcend prejudices, Global Times, 30.08.2018, http://www.globaltimes.cn/content/1117753.shtml, Erişim Tarihi: 17.05.2019.
• Jacques, Martin (2016). Çin Hükmettiğinde Dünyayı Neler Bekliyor? Çev. Sami Oğuz, Ankara: Akılçelen Kitaplar.
• Karaca, Ragıp Kutay (2008). Güç Olma Stratejisi Çin. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.
• Karpat, Kemal H. (2012). Türk Dış Politikası Tarihi. Çev. Güneş Ayas, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Kissenger, Henry (2015). Çin Dünden Bugüne Yeni Çin. Çev. Nalan Işık Çeper, İstanbul: Kaknüs Yayınları.
• Kroeber, Arthur R. (2017). Çin Ekonomisi. Çev. Mehmet Mazı, Ankara: Buzdağı Yayınevi.
• Oran, Baskın (2008). Türk Dış Politikası Kurtuluş Savaşından Bugüne Olgular, Belgeler, Yorumlar. Cilt 1, İstanbul: İletişim Yayınları.
• Shambaugh, David (2016). Çin Küreselleşme Yolunda. Çev. Latif Boyacı, İstanbul: Yarın Yayınları.
• Sönmezoğlu, Faruk (2006). Türk Dış Politikası. İstanbul: Der Yayınları.
• Temiz, Kadir (2017). Türkiye-Çin İlişkileri. SETA, Analiz, Nisan 2017, sayı. 196, s.1-9. Tezkan, Yılmaz (Hazırlayan) (2002): Uzak ve Yakın Komşumuz Çin, İstanbul: Ülke Kitapları.
• Uçarol, Rifat (2015): Siyasi Tarih (1789-2014). İstanbul: Der Yayınları.
• Üngör, Çağdaş (2013). Türkiye Solunda Çin Etkisi: Proleter Devrimci Aydınlık Hareketi Üzerine Bir Değerlendirme (1969-1977). (Ed.) Selçuk Esenbel, İsenbike Togan, Altay Atlı, Türkiye’de Çin’i Düşünmek. (s.170-200). İstanbul: Boğaziçi Üniversitesi Yayınları.
• Üngör, Çağdaş (2017): Türk-Çin İlişkileri: Sorun ve İmkan Alanları, TÜSES Türkiye Sosyal Ekonomik ve Siyasal Araştırmalar Vakfı, 2017. http://www.tuses.org.tr/userfiles/files/TUSES%20Cin%20Tuerkiye%20Cagdas%20Ungor%20pdf(1).pdf, Erişim Tarihi:12.05.2019