Schopenhauer ve Sartre Ontolojilerinde Zamansallık-Beden Kavramları

Yıl 2021, Cilt: 3 Sayı: 1, 53 - 71, 30.06.2021

Cengiz Menteş

Öz

Gerek zamansallık gerekse de beden kavramı düşünce tarihinde değişik pencerelerden de olsa sıklıkla ele alınarak irdelenmiştir. Bu çalışmada zamansallık ve beden kavramları determinist Arthur Schopenhauer (1788-1860) ve indeterminist Jean Paul Sartre (1905-1980) bakış açılarıyla ele alınarak incelenmiştir. Bu doğrultuda filozofların zamansallık ve bedene ilişkin görüşlerini önemli ölçüde etkilemekte olan varlık anlayışları analiz edilmiştir. Schopenhauer’in ve Sartre’ın birbirlerine göre oldukça farklı olan varlık anlayışları, onların zamansallık ve beden anlayışları üzerinden kendisini açığa çıkarmaktadır. Bu nedenle düşünürlerin zamansallık ve beden kavramından ne anladıklarının irdelenmesi, esasında onların varlık anlayışlarını ortaya çıkaracaktır. İnsanın özgür iradeye sahip olup olmadığı hususunda karşıt görüşlerde olan iki düşünürden Schopenhauer kuramında her şeyin kök nedeni, isteme kavramına dayandırılmakta ve insanın da dâhil olduğu tasarımlar dünyası, istemenin görüngüleri veya tasarımları olarak ele alınarak nedenselliğe tabi olan ancak özgür olmayan varlıklar olarak tanımlanmaktadır. Hâlbuki özgürlüğün filozofu olan Sartre açısından insan; bir yönüyle kendinde-varlık olarak neyse odur, bir yönüyle de kendi-için varlık olarak -bilinç yapısı nedeniyle-her zaman olduğundan fazla olan, kendisini sürekli aşan özgür bir varlıktır. Bu doğrultuda istemeyi öz kabul eden Schopenhauer için zamansallık isteme için geçerli değildir ve istemeyle onun tasarımları arasında köprü kurulması yalnızca beden üzerinden olanaklıdır. Sartre açısından ise kendi-için varlık, kendisini dünyada zamansallığıyla gerçekleştirirken bedeniyle de dünyaya açılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İsteme, Tasarımlar Dünyası, Özgür İrade, Kendi-İçin Varlık, zamansallık, Beden

Kaynakça

• Cartwright, David E., (2005), Historical Dictionary of Schopenhauer's Philosophy, The Scarecrow Press, Inc, Oxford.
• Heidegger, Martin, (2011), Varlık ve Zaman, Çev. Kaan H. Ökten, 2. Basım, Agora kitaplığı, İstanbul.
• Janaway, Christopher, (2002), Schopenhauer A Very Short Introduction, Oxford University Press.
• Kant, Immanuel, (1998), Critique of Pure Reason, Translated and EdIted By Paul Guyer, Allen W. Wood, Cambrıdge Unıversıty Press, UK.
• Kenny, Anthony, (2006), An Ilustrateded Brief History of Western Philosophy, Blackwell Publishing, USA.
• Kuçuradi, İoanna, (2019), Schopenhauer ve İnsan, Türkiye Felsefe Kurumu, Ankara.
• Sartre, J.,Paul, (1992), Notebook For an Ethics, translated by David Pellauer, The University of Chicago Press, Chicago- London.
• Sartre J.,Paul, (2001), Basic Writings, Edited by Priest Stephen, Routledge Taylor & Francis Group, London.
• Sartre J.,Paul, (2006), Tuhaf Savaşın Güncesi, Çev. Z. Zühre İlkgelen, İthaki Yayınları, İstanbul.
• Sartre J.,Paul, (2017), Varlık ve Hiçlik Fenomenolojik Ontoloji Denemesi, Çev. Turhan, Ilgaz, Gaye Çankaya Eksen, İthaki Yayınları, 8. Basım, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (1959), The World As Will and Representation, Translated y E. F. J. Payne, Volume I, Dover Publications, Inc. New York.
• Schopenhauer, Arthur, (2010), The Two Fundamental Problems of Ethics, trans. by David E. Cartwright, Edward E. Erdmann, Oxford University Press, New York.
• Schopenhauer, Arthur, (2014), İsteme ve Tasarım Olarak Dünya, çev. Levent Özşar, Biblos, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2016), Ölümün Anlamı, çev. Ahmet Aydoğan, Say Yayınları, 3.baskı, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2017a), Bilmek ve İstemek, çev. Ahmet Aydoğan, Say Yayınları, 3.baskı, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2017b), Yaşam Bilgeliği Üzerine Aforizmalar, çev. Mustafa Tüzel, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2017c), Bilim ve Bilgelik, çev. Ahmet Aydoğan, Say Yayınları, 2.baskı, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2017d), Hiçliğin Mutlu Sessizliği Aforizmalar, çev. Nuran Gündüz, Aylak Adam yayınları, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2018a), Dünyanın Istırabı Üzerine, çev. Ferhat Jak İçöz, Kafka Yayınları, İstanbul.
• Schopenhauer, Arthur, (2018b), Üniversiteler ve Felsefe, çev. Ahmet Aydoğan, Say Yayınları, 2.baskı, İstanbul.
• Spinoza, Benedictus, (2016), Etika, çev. Hilmi Ziya Ülken, Dost Kitapevi, 6. Baskı, Ankara.