HZ. EBÛ BEKİR MUSHAF’ININ ÂKIBETİ VE HZ. OSMAN’A ATFEDİLEN MUSHAF İDDİALARI ÜZERİNE KISA BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 99 - 113

Hasan Hüseyin Yeşil

https://doi.org/10.56671/hafizadergisi.1497386

Öz

Kur’ân’ın metinleşme süreci, Hz. Peygamber’e (s.a.s.) (ö. 11/632) nâzil olmasıyla birlikte başlamıştır. Zira o, Kur’ân âyetlerinin ezberlenmesinin yanında yazıya aktarılmasına da büyük önem vermiştir. Kur’ân’ın yazıyla kayıt altına alınmasının üç önemli aşaması bulunmaktadır. Bunlardan birincisi, Hz. Peygamber’in vahiy kâtiplerine çeşitli yazı malzemeleri üzerine dikte ettirdiği dönemdir. Kur’ân, bu yöntemle Hz. Peygamber henüz hayatta iken yazıya geçirilmiştir. Fakat vahiy süreci devam ettiğinden ötürü tertipli bir kitap hâline getirilememiştir. Dolayısıyla söz konusu dağınık parçalar, sonraki dönemde yazımı yeniden gerçekleştirilecek olan Mushaf’ın temelini oluşturmaktadır. Hz. Ebû Bekir’in (r.a.) (ö. 13/634) halifeliği döneminde, Yemâme gününde ve diğer muharebelerde birçok Kur’ân hâfızının şehit düşmesi, Kur’ân’ın zayi olacağı endişesine sebep olmuştur. İstişareler neticesinde, Kur’ân’ın bir kitap hâlinde toplanmasının uygun olacağına karar verilmiş ve yeniden derlenmesini sağlayan tedvin/cemʽ faaliyeti gerçekleştirilmiştir. Hz. Osman (r.a.) (ö. 35/656) döneminde ise, Kur’ân’ın farklı formlarda okunması nedeniyle Müslümanlar arasında neredeyse birbirlerini küfürle itham edecek kadar şiddetli tartışmalar ortaya çıkmıştır. İhtilafları sona erdirmek ve kıraatte birliği sağlamak amacıyla müteaddit sayıda Mushaf yazılmış ve bunların her biri birer muallim nezaretinde İslâm şehirlerine gönderilmiştir. Bu çalışmada, ilgili kaynaklarda ikinci ve üçüncü cemʽ olarak adlandırılan Mushaflar’ın âkıbeti ve günümüzdeki durumu incelenmiş; ayrıca çeşitli kütüphanelerde bulunan Mushaflar’ın Hz. Osman’a ait olup olmadığı tespit edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kitabet, Ebu Bekir Mushafı, Osman Mushafları, İslam Şehirleri, Kütüphane, El Yazması Mushaflar

Etik Beyan

Bu makaleyi özgün olarak hazırladığım doktora tezinden üretiğimi beyan ederim.

Kaynakça

• A’zami, Muhammed Mustafa. (2006). Vahyedilişinden Derlenişine Kur’ân Tarihi, çev. Ömer Türker, İstanbul, İz Yayıncılık. Altıkulaç, Tayyar. (2007). Hz. Osman’a İzâfe Edilen Mushaf‐ı Şerîf (Topkapı Sarayı Müzesi Nüshası), İstanbul, İİT İslam Tarih, Sanat ve Kültür Araştırma Merkezi-IRCICA.