PUBLIC CHOICE AND DECISION MAKING IN PUBLIC ADMINISTRATION: A THEORETICAL ASSESSMENT

Yıl 2021, , 75 - 94, 30.04.2021

Mehmet Akif Özer , Meryem Kartal

https://doi.org/10.31199/hakisderg.793872

Cited By: 1

Öz

The public choice theory, which is the main study object of this study, analyzes the political decision-making process by using the tools and methods developed by the economic theory to analyze the exchange process. In theory, the market process is replaced by political decision making, and actors in the market are replaced by voters, bureaucrats, politicians and pressure groups who are actors of the political process. With this aspect, the theory is located at the intersection of political science, law and economy. In this study, it is aimed to reveal the effect of public choice theory on individual / group and organizational factors that affect decision making process. First of all, the approaches of voters and bureau-crats, who are the main actors of the political decision-making process, were evaluated within the scope of individual factors affecting the decision-making process. Secondly, the relation between organizational factors and public choice, which are effective in the decision-making process, has been revealed. In this study, firstly, public preference theory has been handled from a conceptual point of view. Then, the emergence of the theory, its historical process and its basic principles are examined with an emphasis on the main issues related to decision making, which is the focus of the study. In the last part of the study, the decision-making process in administration and the effect of public choice on this process were evaluated through individual and organizational factors.

Anahtar Kelimeler

Public Choice, Decision Making, Individual Factors, Organizational Factors, Maximand

KAMU TERCİHİ VE YÖNETİMDE KARAR VERME: TEORİK BİR DEĞERLENDİRME

Öz

Bu çalışmanın temel inceleme nesnesi olan Kamu Tercihi Teorisi, iktisat teorisinin mübadele sürecini analiz etmek için geliştirdiği araç ve metotları kullanarak politik karar alma sürecinin analizini yapmaktadır. Teoride piyasa sürecinin yerini politik karar alma süreci, piyasadaki aktörlerin yerini ise politik sürecin aktörleri olan seçmenler, bürokratlar, politikacılar ve baskı grupları almaktadır. Bu yönüyle teori; siyaset bilimi, hukuk ve ekonominin kesişme noktasında bulunmaktadır. Çalışmada Kamu Tercihi Teorisinin karar verme sürecini etkile-yen bireysel/grupsal ve örgütsel faktörlere yönelik etkisini ortaya konulmaya çalışılmaktadır. Öncelikle karar alma sürecini etkileyen bireysel faktörler kapsamında politik karar verme sürecinin temel aktörleri olan seçmenler ve bürokratların kamu tercihine göre yaklaşımları değerlendirilmiştir. İkinci olarak ise karar alma sürecinde etkili olan örgütsel faktörler ile kamu tercihi ilişkisi ortaya koyulmuştur. Çalışmada bu kapsamda önce Kamu Tercihi Teorisi kavramsal bir bakış açısıyla ele alınmıştır. Ardından teorinin ortaya çıkışı, tarihsel süreci ve temel ilkeleri, çalışmanın odak noktası olan karar verme ile ilgili temel hususlara vurgu yapılarak incelenmiştir. Çalışmanın son kısmında ise yönetimde karar verme süreci ve bu sürece kamu tercihi etkisi bireysel ve örgütsel faktörler üzerinden değerlendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kamu Tercihi, Karar Verme, Bireysel Faktörler, Örgütsel Faktörler, Fayda Maksimizasyonu

Kaynakça

• Akçagündüz, E. (2010). Kamu Tercihi Teorisi ve Türkiye üzerine olan etkisi üzerine bir inceleme. Ekonomi Bilimleri Dergisi, 2(2).
• Aktan, C. C. (1994). Çağdaş liberal düşüncede politik iktisat. Takav Matbaası, Ankara.
• Aktan, C. C. (2000). Kamu ekonomisi ve kamu maliyesi. Anadolu Matbaacılık, İzmir.
• Aktan, C. C. (Ed.) (2000). Kamu Tercihi Teorisi ve anayasal iktisat. anayasal iktisat. Siyasal Kitapevi, Ankara,
• Aktan, C. C. (2006). Dileyici. (ed. D. İstiklal ve V, İstiklal), Kamu Ekonomisi ve Kamu Politikası içinde , Seçkin, Ankara.
• Aktan, C. C. ve Dileyici, D. (2007). Modern Politik İktisat Kamu Tercihi. (Ed. C. C. Aktan ve D. Dileyici), Kamu Tercihi İktisadına Giriş içinde Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Al, H. (2002). Kamu yönetiminde paradigma değişimi. Doktora Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Üniversitesi, Sakarya.
• Aligica, P. D. (2015). Public administration, public choice and the ostroms: The achievements, the failure, the promise. Springer Science Business Media New York, Vol.163
• Andrew, T. (1993). Easing the pressure on pressure groups: Toward a constitutional right to lobby. Harvard Journal of Law and Public Policy, 1.
• Arı, T. (2004). Uluslararası ilişkiler ve dış politika, Alfa Yayıncılık, İstanbul.
• Arslan, N. (2010). Klasik- Neo klasik dönüşüm süreci: Yeni kamu yönetimi. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 11(2), 2010.
• Avcı, M. (2001). Türkiye’nin ekonomik yapı sorunlarına çözüm olarak anayasal iktisat yaklaşımı. Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Bakan, İ. ve Büyükbeşe, T. (2008). Katılımcı karar verme: Kararlara katılım konusunda çalışanların düşüncelerine yönelik bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi, 13(1).
• Bayramlı, G. (2004). Kamu tercihi perspektifinden keynezyen iktisat ve fonksiyonel maliye. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Baysuğ, İ. (2017). “Anayasal iktisat ve Türkiye ekonomisinde anayasal iktisadın uygulanabilirliği ile ilgili bir değerlendirme. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 5(5).
• Bilkay, M. A. (2016). Devletin küçültülmesi kapsamında anayasal iktisat kuramı. Yüksek Lisans Tezi, Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Niğde, Buchanan, J. M. (1979). Politics without romance: A sketch of positive public choice theory and ıts normative ımplications: Inaugural lecture. Institute for Advanced Studies, Austria, IHS Journal, 3(1),
• Buchanan, J. M. (1989). Explorations into constitutional economics. Compiled by Robert D. Tollison and Viktor J. Vanberg, College Station: Texas A-M Un. Press, No 9 Texas A&M University Economics Series.
• Buchanan, J. M. (2002). Pozitif Kamu Tercihi Teorisi ve normatif temelleri. Ed. C. Can. Aktan, Anayasal İktisat, Siyasal Kitapevi, Ankara.
• Certo, C. S. (2003). Modern management. New Jersey: Prentice Hall.
• Chatoupis, C. (2007). Decision making in physical education: Theoretical perspectives. Studies in Physical Culture and Tourism, 14(2).
• Çelikten, M., Gılıç, F., Çelikten, Y. ve Yıldırım, A., (2019). Örgüt yönetiminde karar verme süreci: Bitmeyen bir tartışma. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(2),
• Çetin, S. (2010). Kamusal karar alma sürecinde e-demokrasi uygulamaları ve Türkiye. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Çoban, A. R. (2003). Kamu Tercihi Teorisi. Ed. M. Acar ve H. Özgür, Çağdaş Kamu Yönetimi, Nobel Yayıncılık, Ankara.
• Çınar, A. (2010). Ekonominin seçmen ideolojisi üzerine etkisi: Türkiye örneği. Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.
• Daft, R. (2010). Organization theory and design. Cengage Learning 10 th Edition içinde USA,
• Demirci, M. (2015). Türkiye’de yerel yönetimlerde karar verme süreci. Yüksek Lisans Tezi, Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kütahya.
• Dülgar, İ.P. ve Tosun, İ. (2019). Geleneksel Kamu yönetimi yaklaşımında iki kırılma noktası: Herbert Simon ve kamu tercihi okulu. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, XLVII(2)
• Erdoğan, D. (2011). Demokrasinin iktisadi teorisi: Türkiye için bir analiz, Yüksek Lisans Tezi, Akdeniz Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Antalya.
• Gray, A. ve Jenkins, B. (1995). From public administration to public management: reassessing a revolution. Public Administration, 73(1).
• Hennessy, P. (2000). Pressure groups: Their role in developing the law. Legaldate,12.
• Hepaksaz, E. (2007). Kamu tercihi ve anayasal iktisat teorisi perspektifinden anayasal mali reform. Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, 44(514).
• Hughes, O. (1998). Public management & administration. In Ed. C. A. Hyde, ve M. J. Shaftriz, Classics of Public Administration. 3 rd Edition ST. Martin’s Press., USA:
• Kahraman, L. (2015). Siyasal karar verme sürecinde özneyi “Temsil” eden temel aktör siyasi parti”. Ed. F. Kırışık ve Ö. Önder, Kamu Yönetimi ve Siyaset Biliminde Karar Verme içinde, Detay Yayıncılık, Ankara,
• Kayabaşı, Y. (2005). Politik yozlaşmaya çözüm olarak anayasal iktisat. Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adana.
• Kızılboğa, R. (2012). Kamu tercihi ve anayasal iktisat teorilerinin değerlendirilmesi. NEÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 2.
• Kinnear, D. (2002). Kamu Tercihi Teorisi. Ed. Ç. G.Sonkur, C. Aktan, Anayasal İktisat içinde, Siyasal, Ankara.
• Kurun, İ. (2018). Reform ve çıkar: Kamu Tercihi Teorisi perspektifinden kamu yönetimi temel kanunu projesi. Al-Farabi Uluslararası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(2)
• Kurt, Ü. (2003). Karar verme sürecinde yöneticilerin kişilik yapılarının etkileri, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Lamba, M. (2012). Yerel yönetimlerimde kent konseylerinin belediyelerin karar alma süreçlerine etkisi: Antalya, Afyonkarahisar ve Burdur örneği. Doktora Tezi, Süleyman Demirel Ün. SBE, Isparta,
• Lamba, M. (2014). Karar vermeyi etkileyen yapısal faktörler bakımından yönetim ve organizasyon teorilerinin incelenmesi. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 16(27).
• Lane, J. E. (1990). The epistemological foundation of the public choice theory. Scandinavian Political Studies. 13(1).
• Mises, L. V. (1947). Bürokrasi. (Çev. F. Ergin) Cumhuriyet Matbaası, İstanbul,
• Mouzelis, P. N. (2001). Örgüt ve bürokrasi: Modern teorilerin analizi. Çev. B. Akın, Çizgi, Konya.
• Mueller, C. D. (1993). Public choice: A survey. Ed. Edward Elgar. The Public Choice Approach to Politics içinde Economist of The Twentieth Century.
• Noone, J. (2002). Concept Analysis of Decision Making. Nursing Forum, 37(3).
• Odabaş, H. (2019). James M. Bunchanan ve liberal politik iktisat. SOBİAD Hukuk ve İktisat Araştırmaları Yayınları: ISBN: 978-605-68961-5-6, 2019.
• Okumuş, S. (2004). Anayasal iktisat’ın siyasal yozlaşmaya bakışı. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Orchard, L. ve Stretton, H. (1997). Public choice. Cambridge Journal of Economies, 21.
• Özer, M. A. (205). Sosyal politikaların belirlenmesinde karar verme süreci ve bilgi teknolojilerinin etkisi. Hak-İş Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 4(9),
• Özer, M. A. (2016). Herbert Simon’un Yönetim bilimine katkıları üzerine değerlendirmeler. HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 5(11).
• Özer, M. A. (2019). 21. yy’ın modern yönetimi için geleceğe yön veren yönetim gurular. Gazi, Ankara.
• Robbins, P. S., Decenzo, A. D. ve Coulter, M. (2013). Yönetimin esasları. 8. Basım, Çev. A. Öğüt, Ankara: Nobel Yayın Dağıtım. (Eserin orijinali 2012’de yayımlandı).
• Sağır, C. (2006). Karar verme sürecini etkileyen faktörler ve karar verme sürecinde etiğin önemi: Uygulamalı bir araştırma. Trakya Üniversitesi Soysal Bilimler Enstitüsü, 2006.
• Sakal, M. (1996). Kamu ekonomisi teorisinin gelişmesinde kamu tercihinin etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi, İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1),
• Simon, H. A. (1976). Administrative behavior. The Free Press, New York,
• Tok, S. (2009). Anayasal iktisat ve kamu tercihi yaklaşımları sorunlar ve çözüm önerileri, Yüksek Lisans Tezi, Muğla Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Muğla.
• Tozlu, A. (2016). Karar verme yaklaşımları üzerinde Herbert Simon Hegemonyası. Sayıştay Dergisi, 102, 27-45. Uluğ, F. (1996). Yönetimde Karar Verme. Gazi Ün. Endüstri Sendikası Eğitim Fakültesi Dergisi, 4.
• Uzun, T. (2009). Kamu tercihi ve anayasal iktisat kuramı üzerine bir değerlendirme. Muğla Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 1(23).
• Yılmaz, M. ve Talas, M. (2010). Bilgi merkezinde karar verme süreci. Zeitschrift für die Welt der Türken/Journal of World of Turks, 2(1).
• Yolal, M. (2018). Nobel ödülü sahibi James M. Buchanan’ın konseptinden kurallar, Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi Electronic Journal of Social Sciences, 17(65).
• Wolf, C. (1998). Piyasa ve devlet. Ege Üniversitesi, İİBF Yayını, No 1, İzmir,