ENFLASYON ORANINI ETKİLEYEN FAKTÖRLERİN BELİRLENMESİ: 2007-2023 DÖNEMİ TÜRKİYE EKONOMİSİ İÇİN BİR UYGULAMA

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 34, 352 - 378, 23.12.2023

Özge Korkmaz

https://doi.org/10.31199/hakisderg.1401297

Öz

Bu çalışmada Türkiye özelinde 2007:01-2023:02 dönemi için enflasyon oranlarını etkileyen
faktörler regresyon analizden yararlanılarak araştırılmaktadır. Çalışmada ÜFE ve TÜFE
değişkenlerinden hareketle elde edilen enflasyon oranları dikkate alınarak, 9 farklı bağımsız
değişken özelinde detaylı bir araştırma yapılmıştır. Bu değişkenlerin seçiminde ampirik literatür
baz alınmış ve literatürden farklı olarak sanayi üretim endeksi, imalat sanayi kapasite kullanım
oranı, tüketici güven endeksi değişkenleri eklenmiştir. Çalışma sonucunda, cari dönemdeki
GSYİH artış oranının ve para arzının enflasyon oranlarını pozitif yönde etkilediği gözlenmiştir.
Ayrıca GSYİH artış oranı ve yurt içi kredi hacmi değişkenlerinin bir önceki dönemdeki
değerlerinin enflasyon oranları üzerinde istatistiki olarak anlamlı ve pozitif bir etkisi olduğu
gözlenirken, bir dönem önceki işsizlik oranının enflasyon oranları üzerinde negatif yönde
anlamlı bir etkisi olduğu saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Tüketici Fiyat Endeksi, Üretici Fiyat Endeksi, Enflasyon, Para Politikası, Regresyon Analizi

DETERMINATION OF THE FACTORS AFFECTING THE INFLATION RATE: AN APPLICATION FOR THE TURKISH ECONOMY IN THE PERIOD 2007-2023

Öz

In this study, factors affecting inflation rates for the period 2007:01-2023:02 in Turkey are
investigated by using regression analysis. In the study, research was conducted on 9 different independent variables, taking into account the inflation rates obtained from the PPI and
CPI variables. The selection of these variables was based on empirical literature and, unlike the literature, industrial production index, manufacturing industry capacity utilization
rate, and consumer confidence index variables were added. As a result of the study, it was
observed that the GDP growth rate and money supply in the current period affected inflation rates positively. In addition, it was observed that the values of the GDP growth rate and
domestic credit volume variables in the previous period had a statistically significant and
positive effect on inflation rates, while the unemployment rate in the previous period was
found to have a negative and significant effect on inflation rates.

Anahtar Kelimeler

Consumer Price Index, Production Price Index, Monerary Policy, Inflation, Regression Analysis

Kaynakça

• Abdioğlu, Z., Korkmaz, Ö. (2012), Tüketici ve Üretici Fiyat Endekslerinde Fiyat Geçişkenliği: Alt Sektörler, Çukurova Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 16(2), 65-81.
• Afsal, M. Ş., Doğan, İ., Örün, E. ve Bayram, A. (2018). Enflasyonun Stokastik Belirleyicileri: Türkiye Ekonomisi için Bir NARDL Yaklaşımı. Journal of Life Economics, 5 (4), 57-74.
• Ağayev, S. (2012), Geçiş Ekonomilerinde Enflasyon Oranı Belirleyicileri; Panel Veri Analizi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 12, Sayı: 1, s. 59-72.
• Akan, Y. ve Kanca, O.C. (2015), Türkiye’de Dış Borçlanma ve Enflasyon İlişkisi: VAR Yaklaşımı (1980-2013), Hacettepe Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, Cilt: 33, Sayı: 3, s. 1-22.
• Akdi, Y., Berument, H., Cilasun, S. M. (2006), The Relationship Between Different Price Indices: Evidence from Turkey, Physica A 360, 483-392.
• Akgül, I. ve Özdemir S. (2018), Enflasyon-faiz oranı ve enflasyon-döviz kuru ikilemi: GEG programı döneminde Türkiye gerçeği. Ege AkademikBakış, 18(1), 153-165.
• Akgül, O. ve Bükey, A.M. (2020). Türkiye’de Enflasyon ile Asgari Ücretler Arasındaki İlişki ve Ücret-Fiyat Sarmalı, Sosyal Siyaset Konferansları Dergisi, 78:257-282.
• Alev, N. (2019). Türkiye’de enflasyonun belirleyicileri: ARDL sınır testi yaklaşımı (2006:Q1-2018:Q2 dönemi). Uluslararası Ekonomi İşletme ve Politika Dergisi, 3(1), 1-18.
• Bayır, M. ve Güvenoğlu, H. (2019). Tüketici Kredileri ile Enflasyon İlişkisi: Türkiye Örneği, International Marmara Social Sciences Congress (Autumn), Proceedings Book (Social Sciences), November 1-3 2019, 282-289.
• Çelik, A. (2021). Türkiye’de enflasyonun belirleyicilerinin VAR yöntemi ile analizi (2008-2009). İzmir İktisat Dergisi, 36(1), 135-153.
• Demir, Y. (2022). Küresel Enerji ve Gıda Fiyatlarının Türkiye’de Enflasyona Etkisinin Zamanla Değişen Nedensellik Analiziyle İncelenmesi, Vizyoner Dergisi, 13(33):189-203.
• Demirgil, B. (2019). Türkiye’de Enflasyonun Belirleyicileri Üzerine Uygulamalı Bir Çalışma, Journal of International Management, Educational and Economics Perspectives, 7(1):13-21.
• Duman, E. (2023). Bölüm adı: Seçilmiş Makroekonomik Değişkenlerin Enflasyon Oranlarına Etkisi: Türkiye Örneği, 67-75, Kitap adı: İktisat ve Finans: Uygulamaların Ampirik Analizi, Editör: Şahin Karabulut, Ekin yayınevi.
• Erkişi, K. (2019). Budget deficits, money supply and ınflation: the case of fragile five countries. Euroasia Journal of Social Sciences Humanities, 9(1), 49-59.
• Göçer, İ., Ayfın, N. ve Sümer, A. L. (2016). Türkiye’de son yıllarda enflasyonun belirleyicileri: Çok yapısal kırılmalı zaman serisi analizi. Bankacılık Dergisi, 98, 3-22.
• Güneş, Ş. (2013). Türkiye’de kur rejimi uygulaması ve enflasyon ilişkisi üzerine bir analiz. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(2), 65-77.
• Islatince, H. (2017). Para arzı ve enflasyon ilişkisi: Türkiye için nedensellik analizi (1988-2016). Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(3), 544-547.
• Karaçor, Z., Özmen, İ. ve Yorgancılar, F. N. (2011). Asgari ücret, işsizlik oranı ve enflasyon arasındaki nedensellik ilişkisi: Türkiye örneği (1987–2010). İktisadi Yaklaşım Kongresi, 1-19.
• Karahan, Ö. ve Gürbüz, Y.E. (2017), Türkiye’de Bireysel Banka Kredileri ve Enflasyon İlişkisi, Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, ICMEB17 Özel Sayısı, 410-416.
• Kılavuz, E. ve Altınöz, B. (2020). Türkiye’de Para Arzı ile Enflasyon Arasındaki İlişki: ARDL Sınır Testi Yaklaşımı, Ekonomi, Politika & Finans Araştırmaları Dergisi, 5(2):242-260.
• Kılıç, F. ve Torun, M. (2018), Bireysel Kredilerin Enflasyon Üzerindeki Etkisi: Türkiye Örneği. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 16 (1), 18-40.
• Korkmaz, A. ve Çoban, O. (2006). Emek piyasasında asgari ücret, işsizlik ve enflasyon arasındaki ilişkilerin ekonometrik bir analizi: Türkiye örneği (1969-2006). Maliye Dergisi, 151, 16–22.
• Korkmaz, Ö. (2017). Enflasyon oranını etkileyen faktörlerin belirlenmesi: Türkiye üzerine bir uygulama. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 32(2), 109-142.
• Korkmaz, Ö. (2019). Kredi Kullanım Oranları ile Enflasyon Oranları Arasındaki İlişki: Türkiye Üzerine Bir İnceleme, Maliye Dergisi, Ocak-Haziran, 176:98-127.
• Özkök, Y. (2021). Enflasyonu Belirleyen Faktörler: Türkiye Ekonomisi Üzerinde Yapısal Kırılmalı Bir Analiz, Artuklu Kaime Uluslararası İktisadi ve İdari Araştırmalar Dergisi, 4(2):206-225.
• Saatçioğlu, C. (2005), Türkiye ekonomisindeki enflasyonist sürecin incelenmesine yönelik bir uygulama, ODTÜ Gelişim Dergisi, 32(Haziran), 155-184.
• Saraç, T. B., Karagöz, K. (2010). Türkiye’de tüketici ve üretici fiyatları arasındaki ilişki: Yapısal kırılma ve sınır testi, Maliye Dergisi, 159, 220-232.
• Selim, S. ve Ayvaz Güven, T. A. (2014). Türkiye’de enflasyon, döviz kuru ve işsizlik arasındaki ilişkinin ekonometrik analizi. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(1), 127-145.
• Sunal, O. (2018). CPI, money supply and exchange rate dynamics in Turkey: a VECM approach, Journal of Economics, Finance and Accounting (JEFA), V.5(3):249-260.
• Şahin, B. E. (2019). Analysis of the relationship between inflation, budget deficit and money supply in Turkey by ARDL approach: 1980-2017. Journal of Life Economics, 6(3), 297-306.
• Şanlı, O. (2022). Döviz kuru dalgalanmalarının enflasyona etkisi: Türkiye örneği. Ordu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi, 12(3), 2487-2514.
• Taban, S. ve Şengür, M. (2016) Türkiye’de Enflasyonun Kaynağının Belirlenmesine Yönelik Ekonometrik Bir Analiz. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakülte Dergisi, 47(Ocak-Haziran), 47-64.
• Tastan, H., & Sahin, S. (2020). Low-frequency relationship between money growth and inflation in Turkey. Quantitative Finance and Economics, 4(1), 91-120.
• Tutgun, S.(2020). Fiyatlama Davranışlarındaki Şoklar Geçici mi? Kalıcı mı? Doğrusal ve Fourier Birim Kök Testlerinden Kanıtlar, Uluslararası Ticaret ve Ekonomi Araştırmalar Dergisi (UTEAD), 4(2): 80-86.
• Ünlü, A. ve Kabak, S. (2022). Türkiye’de Enflasyonu Etkileyen Faktörlerin Belirlenmesi: Ekonometrik Bir Uygulama, Ekonomi-tek, 11(3):177-199.
• Yamak, R., Küçükkale, Y. (2000), Kapasite Kullanım Oranı ve Enflasyon, Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 101-111.
• Yenı̇su, E. (2019). Türkiye’de enflasyonun makroekonomik belirleyicileri: TodaYamamoto nedensellik analizi. Siyaset, Ekonomi ve Yönetim Araştırmaları Dergisi, 7(1), 43-58.
• Yenice, S. ve Yenisu, E. (2018). Türkiye’de döviz kuru, enflasyon ve faiz oranlarının etkileşimi, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(4): 1065-1086.
• Yıldırım, Z. (2015), Enflasyon Rejimleri ve Üretici Enflasyonundan Tüketici Enflasyonuna Geçişkenlik, Central Bank Review Forthcoming, 1-26.
• Yılancı, V. (2009), Fisher Hipotezinin Türkiye İçin Sınanması: Doğrusal Olmayan Eşbütünleşme Analizi, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 23(4), 205-213.
• Yurdakul, F. (2001). Türkiye’de Enflasyon Sürecinde Yapısal Kırılmalar, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, 56 (1), 149-169.