ENDÜSTRİYEL KAZALARDA KURUMSAL KRİZ İLETİŞİMİ VE İŞÇİ SAĞLIĞI: LİTERATÜR VE ÖRNEK OLAY İNCELEMESİ

Yıl 2025, Cilt: 14 Sayı: 39, 145 - 164, 29.08.2025

Serkan Kırıkçı

Öz

Bu çalışma, endüstriyel kazalarda kurumsal kriz iletişiminin işçi sağlığını korumadaki hayati rolünü incelemektedir. Durumsal kriz iletişimi teorisi ve sağlık inanç modeli ile kurgulanan çalışma; güvenlik kültürü, sağlık okuryazarlığı ve paydaş etkileşimini, kriz sonuçlarını belirleyen temel faktörler olarak tanımlar. Üç güncel Türkiye vakası (Elmadağ patlaması, Sincan iskele çökmesi, Amasra maden faciası) üzerinden, gecikmiş bilgilendirme, şeffaf olmayan iletişim ve yetersiz güvenlik protokollerinin işçilerin fiziksel/psikolojik zararını nasıl artırdığı ortaya konmuştur. Bulgular, kriz türüne ve işçilerin risk algısına uygun şeffaf/ani tepkinin sağlık etkilerini hafiflettiğini vurgular. Çalışma, kültürel bağlama duyarlı, paydaş katılımlı stratejiler ve güçlü güvenlik altyapısı önermektedir. Sınırlılıklar arasında ikincil veri kullanımı yer alır; gelecek araştırmalar dijital iletişim araçları ve kriz iletişiminin işçi iyileşmesindeki uzun vadeli etkilerini incelemelidir.

Anahtar Kelimeler

Güvenlik Kültürü , Kriz İletişimi , İşçi Sağlığı , Endüstriyel Kazalar

Kaynakça

• Aydemir Acar, G., Baltacı, K., Meydan Acımış, N., & Orhan, O. (2001). Bir tekstil fabrikasının çalışanlarında sağlık okuryazarlığı düzeyi ve ilişkili etmenler. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 5(3), 209–217. https://doi.org/10.33720/kisgd.981710.
• Coombs, W. (2007). Organization reputations during a crisis: The development and application of situational crisis communication theory. Corporate Reputation Review, 10(3), 163-176. https://doi.org/10.1057/palgrave.crr.1550049.
• Coombs, W. (2015). Ongoing crisis communication: Planning, managing, and responding (4th ed.). SAGE.
• Coombs, W., & Holladay, S. (1996). Communication and attributions in a crisis: An experimental study in crisis communication. Journal of Public Relations Research, 8(4), 279-295. https://doi.org/10.1207/s1532754xjprr0804_04.
• Cox, S., & Cheyne, A. (2000). Assessing safety culture in offshore environments. Safety Science, 34(1), 111-129. https://doi.org/10.1016/S0925-7535(00)00009-6.
• Çakmak, V. (2023). Kriz iletişim stratejileri ve sosyal medya kullanımına yönelik sistematik bir değerlendirme. Middle Black Sea Journal of Communication Studies, 8(2), 179-194. https://doi.org/10.56202/mbsjcs.1368807.
• Dasgupta, P., & Dickey, A. M. (2021). Health literacy as a predictor of worker perceptions of safety in the workplace. Professional Safety, 66(8), 30–34.
• Demirbilek, T. (2005). İş Güvenliği Kültürü. İzmir: Legal Yayınevi.
• Dursun, S. (2011). Güvenlik kültürünün güvenlik performansına etkisine yönelik bir uygulama. Bursa: Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü (Yayınlanmamış Doktora Tezi).
• Dursun, S. (2012). İş Güvenliği Kültürü – Kavram, Modeller, Uygulama. İstanbul: Beta Yayınevi.
• Güden, O. (2019). Küresel kuruluşların kriz yönetimi ve iletişimi süreçlerine yönelik bir değerlendirme: Facebook & Cambridge Analytica veri skandalının retoriksel arena kuramı bağlamında incelenmesi. Galatasaray Üniversitesi İletişim Dergisi(31), 209-231. https://doi.org/10.16878/gsuilet.656553.
• Güner, M., & Ekmekci, P. (2019). Health literacy level of casting factory workers and its relationship with occupational health and safety training. Workplace Health & Safety, 67(9), 452-460. https://doi.org/10.1177/2165079919843306.
• Gernert, M., Stassen, G., & Schaller, A. (2022). Association between health literacy and work ability in employees. Frontiers in Public Health, 10, 804390. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.804390.
• Hacıbektaşoğlu, S. E. (2018). İnşaat sektöründe yaşanan iş kazalarının analizi ve bu kazalara neden olan etkenlerin incelenmesi. Stratejik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(3), 159–177. https://doi.org/https://doi.org/10.30692/sisad.452112.
• Hamid, A. S., Mohamed, B., & Ismail, A. (2024). Internal crisis communication: exploring antecedents and consequences from a managerial viewpoint. Frontiers in Communication, 9, 1444114. https://doi.org/10.3389/fcomm.2024.1444114.
• Işık, V., & Işıkhan, S. Y. (2024). rend analysis of occupational accidents during 2013–2020 based on various characteristics in Turkey. WORK: A Journal of Prevention, Assessment & Rehabilitation, 81(1), 2086-2096. https://doi.org/10.1177/10519815241300297.
• İlhan, M. N., & Karahan, E. A. (2019). İşyerinde sağlık okuryazarlığı. S. Özkan içinde, Sağlık Okuryazarlığı (s. 46-49). Türkiye Klinikleri.
• Jeffery, N. (2009). Stakeholder engagement: A road map to meaningful engagement. Cranfield University School of Management.
• Kütükcü, A., Özbilger, H. İ., Ertürk, A., & Sarıyar Berberoğlu, B. (2022). Kriz İletişim Planı Hazırlama Rehberi. Ankara: T.C. Ticaret Bakanlığı İç Denetim Birimi Başkanlığı.
• Kabalcı, K. (2023). Sağlık okuryazarlık düzeylerine göre COVID-19 enfeksiyonuna ilişkin verilen eğitimin işçilerin bilgi düzeyleri ve davranışlarına etkisi. Karaelmas İş Sağlığı ve Güvenliği Dergisi, 7(2), 83–94. https://doi.org/10.33720/kisgd.1240660.
• Kim, H. K., Kim, K. M., Kim, J. H., & Rhee, H. S. (2021). The effect of changes in employment on health of work-related injured workers: A longitudinal perspectives. Healthcare (Basel), 9(4), 470. https://doi.org/10.3390/healthcare9040470.
• Lamba, A., Latief, Y., & Rosmariani, A. (2019). Stakeholder analysis occupational safety and health (OSH) management system. Journal of Physics, Conference Series 1360, 012024. https://doi.org/10.1088/1742-6596/1360/1/012024.
• Lee, T., Woo, K., Kim, P., & Jung, H. (2023). Design and implementation of industrial accident detection model based on YOLOv4. 13(18), 10163. https://doi.org/10.3390/app131810163.
• Misnan, M. S., Mustapa, M., Ramly, Z., & Mohamad, S. R. (2024). Best practice of reporting accident and safety culture in construction site. Planning Malaysia, 22(3), 90-103. https://doi.org/10.21837/pm.v22i32.1495.
• Mohamad, B., Adamu, A. A., & Akanmu, M. D. (2023). Internal crisis communication (ICC) framework in high risk industry: A qualitative study from key informants’ perspectives. Cogent Business & Management, 10(3), 2281699. https://doi.org/10.1080/23311975.2023.2281699.
• Noh, J., S, L., & Cho, H. C. (2023). The impact of corporate culture on industrial accidents in high-risk industries: A cross-sectional survey. Industrial Health, 61(2), 102-111. https://doi.org/10.2486/indhealth.2021-0252.
• Ortega, N., Paes, D., Feng, Z., Sutrisna, M., & Yiu, T. W. (2025). Investigating the factors that define and influence safety culture: perspectives from expert professionals. Architecture, Structures and Construction, 5(13), https://doi.org/10.1007/s44150-025-00130-w.
• Özaydin, F., Demirci, H., & Karayurek, Y. (2021). Relationship between occupational accidents of industrial workers and health literacy and workplace safety climate. European Health Literacy Journal, 1, 47-57. https://doi.org/10.29228/ehlj.51105.
• Pellegrini, G., & Lovati, C. (2025). Stakeholders’ engagement for improved health outcomes: A research brief to design a tool for better communication and participation. Frontier in Public Health, 13, 1536753. https://doi.org/10.3389/fpubh.2025.1536753.
• Ren, X., Spina, G., Faber, B., & Geraedts, A. (2020). Engaging Stakeholders to Design an Intelligent Decision Support Tool in the Occupational Health Context. Extended Abstracts of the 2020 CHI Conference on Human Factors in Computing Systems (CHI EA '20) (s. 1–8. https://doi.org/10.1145/3334480.3383061). New York: Association for Computing Machinery.
• Shuen, Y. S., & Abdul Wahab, S. R. (2016). The mediating effect of safety culture on safety communication and human factor accident at the workplace. Asian Social Science, 12(12), 127-142. https://doi.org/10.5539/ass.v12n12p127.
• Temür, B. N., & Aksoy, N. (2022). Hastalık yönetiminde dijital sağlık okuryazarlığı. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 15(3), 413-417. https://doi.org/10.46483/deuhfed.1009986.
• Yıldız, S., & Yılmaz, M. (2017). Türk inşaat sektöründe çalışanların güvenlik kültürü düzeyinin ve güvenlik performansı ile ilişkisinin incelenmesi. Politeknik Dergisi, 20(1), 137–149.
• Yılmaz, F., & Alp, S. (2016). Underlying factors of occupational accidents: The case of Turkey. Open Journal of Safety Science and Technology, 6(1), 64455. https://doi.org/10.4236/ojsst.2016.61001.
• Zara, J., Nordin, S. M., & Isha, A. S. (2023). Influence of communication determinants on safety commitment in a high-risk workplace: a systematic literature review of four communication dimensions. Frontier in Public Health, 11, 1225995. https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1225995.
• Zohar, D. (1980). Safety climate in industrial organisations: Theoretical and applied implications. Journal of Applied Psychology, 65(1), 96-102. https://doi.org/10.1037/0021-9010.65.1.96.