İnsan Değerlendirmede Beşerî ve Kur’anî Ölçütler

M. Vehbi Şahinalp

Yıl 2010, Cilt: 24 Sayı: 24, 73 - 109, 01.12.2010

Öz

It is unanimously agreed that human being is the most superior, the
most estimable and dignified creature. Yet, it is impossible to say that all of
those who hold differen views are in aggreement on the issue of
valuejudgement and the criteria of superiority. While considering a certain
person, the Qur’an severely criticizes applying arbitrary and subjective
value judgements.
In this article, the criticism levelled by the Qur’an against those use
arbitrary criteria in tehir consideration of the others, the raeson and
content of these criticism and the alternatives put forward in the Qur’an
are dealt with. To this effect, in our study, together with the Qur’an, we will
analyze main Qur’anic Commentaries such as al-Tabari’s Jami al-bayan, alRazi’s
Mefatihu’l-ghaib, İbn Kathir’s Tafsiru’l-Kur’an. On the other hand,
major hadith collections, like al-Bukhari’s, al-Jami al-sahih and al-Tirmidhi’s
and bayhaki’s Sunan are among the hadith sources of our study.

Anahtar Kelimeler

İman, salihat, birr, takwa, adl, mal, evlat, hayat

Kaynakça

Abdü’l-Bakî, Muhammed Fuad, el-Mu‘cem’ül-Müfehres li Elfazi'l-Kur'ânil-Kerim. Tab’atün Cedide. Tahran: Avend Daniş, tarihsiz.
el-Aclûnî, İsmail b. Muhammed el-Cerrahî. Keşfü’l-Hafa ve Müzîlü’l-Libas ’an mâ İştehere mine’l-Ahâdîs ‘alâ Elsineti’n-Nas. I-II. Beyrut 1351.
el-Alûsî, Şihabü’d-Din, Mahmud b. Abdillah. Rûhu’l-Me‘ânî fi Tefsîri’l-Kur’âni’l- ‘Azîm ves-Seb‘i’l-Mesânî. I-XVI. Beyrut: Darü'l-Kütübi'l-İlmiyye, 1985.
‘Aşur, Abdü’l-Fettah. Menhecü’l-Kur’ân fi Terbiyeti’l-Müctema‘. et-tab‘atü’l-Ûlâ. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1979.
el-Beğavî, Ebu Muhammed el-Hüseyn b. Mes‘ûd. Me‘alimü’t-Tenzîl fi Tefsîri’l- Kur’ân=Tefsîrül-Beğavî. I-IV. Tahkik: Abdü’r-Rezzak el-Mehdî, et-Tab‘atü’l-ûlâ. Beyrut: Dar-ü İhyai’t-Türasi’l-‘Arabî, 1420 h. el-Beyhakî, Ebu Bekir Ahmed b. Hüseyn b. Ali el-Horasanî es-Sünenü’l-Kübrâ. I-X. et-Tab‘atü’s-Sâlise. Beyrut: Darü’l-Kütübi’l-İlmyye, 2003. el-Buharî, Muhammed b. İsmail, el-Cami‘us-Sahih. I-IX, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
____Edebü’l-Müfred. Beyrut: Darü’l-Beşâir’il-İslâmiyye, 1989.
Ebu Davûd, Süleyman b. Eş‘as b. İshak el-Ezdî es-Sicistanî. Sünenü Ebi Davûd, I- IV, İstanbul: Çağrı Yayınları, 1992.
Ebu Sa‘d, Abdü’l-Melik b. Muhammed b. İbrahim en-Nisaburî. Şerefü’l-Mustafa. I-VI. et-Tab’atül-ûlâ. Mekke: Darü’l-Beşâiri’l-İslâmiyye, 1425.
Ebü’s-Sü‘ûd, Muhammed b. Muhammed b. Mustafa el-‘İmadî. İrşadü’l-Akli’s- Selim ilâ Mezâye’l-Kitabi’l-Kerim. I-III, Beyrut: Darü İhayait-Türasi'l-'Arabî, tarihsiz.
el-Hazin, Ebu Hasan Ali b. Muhammed. Lübabü’t-Te’vîl fi Meâni’t-Tenzîl. I- IV. et- Tab'atü’l-ûlâ. Kahire: Mektebetü’l-Hanci, 1979.
el-Heysemî, Ebü’l-Hasan Nureddin Ali b. Ebi Bekir. Mecma‘u’z-Zevâid ve Menba‘u’l-Fevâid. I-X, Kahire: Mektebetü’l-Kudsî, 1994.
el-Hudarî, Muhammed b. Afifî. Nurü’l-Yakîn fi Sîreti Seyyidi’l-Mürselîn. at- Tab’atü’l-ûlâ. Beyrut: Darü’l-Marife, 2004.
el-Kurtubî, Ebu Ömer Yusuf b. Abdillah İbn-ü Abdi’l-Berr, , et-Temhid limâ fi’l- Muvatta’ mine’l-Me‘anî ve’l-Esânîd. I-X. et-Tab'atü's-sâlise. Kahire: Darü’l-Kütübi’l- Mısriyye, 1967.
İbn-ü Kesîr, Ebü’l-Fida İsmail, b. Ömer. Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. I-IV, Darü İhyai’t- Türasi’l-Arabî, Beyrut, 1969.
el-Kuda‘î, Muhammed b. Selâme. Müsnedü’ş-Şihab. Tahkik: Hamdî Abdul-Mecid es-Selefî, et-tab'atü's-sâniye. Beyrut: Müessesetü'r-Risâle, 1986.
el-Kurtubî, Muhammed b. Ahmed el-Ensarî. el-Cami li Ahkâmi’l-Kur’ân. I-XX. et- Tab‘atü’s-sâlise, Darü’l-Kitabi’l-‘Arabî, Tahran 1967.
Mevdudî, Ebü’l-A‘lâ Tefhîmü’l-Kur’ân. I-X. Trc.: Muhammed Han Kayanî, Yusuf Karaca, Nazife Şişman, İkinci Baskı, İnsan Yayınları, İstanbul, 1991.
Mücahid, Ebü'l-Haccac b. Cebr et-Tabiî, Tefsîrü'l-Mücahid. Tahkik: Muhammed Abdü's-Selâm, et-tab'atü'l-ûlâ. Mısır: Darü'l-Fikr, 1989.
Müslim, Ebu Hüseyin, Müslim b. Haccac el-Kuşeyrî, el-Cami‘us-Sahih, I-V. Çağrı Yayınları, İstanbul, 1992.
Nursî, Bediüzzaman Said, İşaratü’l-İ‘caz fi Mezanni'l-Îcaz, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001.
------ Münazarat, İstanbul: Yeni Asya Neşriyat, 2001
er-Razî, Fahrü’d-Din Muhammed b. Ziyâ'ü’d-Din. Mefatîhu’l-Gayb. I-X. et- Tab'atü's-sâlise. Beyrut: Darü-İhyyai’t-Türasi’l-‘Arabi, 1420 h.
es-Sâbûnî, Muhmmed Ali. Safvetü’t-Tefâsîr. I-III. et-Tab'atül-ûla. Kahire: Darüs- Sabûnî, 1997.
Said Havva, Terbiyetü’r-Ruhiyye. et-Tab‘atü’l-Ûlâ. Dimaşk: Darü’l-Kütübi’l- Arabiyye, 1979.
Salih, b. Abdi'l-Aziz. et-Temhîd, li Şerhi Kitabi’t-Tevhîd. en-Neşretü’l-Ûlâ, basım yeri yok: Darü’t-Tevhîd, 2003.
St. John, İncil. Beşinci basım. İstanbul: Yeni Yaşam Yay. 1991.
Seyyid Kutub, Fi Zılâli’l-Kur’ân, I-VI. et-Tab‘atü’s-Sabia ‘aşer. Beyrut: Darü İhyai’t- Türasi’l-Arabi, 1975.
es-Süyûtî, Celâlü’d-Din b. Abdir-Rahman b. Ebî Bekir. ed-Dürrü’l-Mensur fi Tefsîri bi’l-Me’sûr. I-VIII, Beyrut: Darü’l-Marife, tarihsiz.
et-Taberanî, Ebü’l-Kasım Süleyman b. Ahmed. el-Mu‘cemü’l-Kebir. I-II. et- Tab'atü’l-ûlâ. Beyrut: Darü't-Türasi’l-‘Arabî, 1985.
et-Tahavî, Ebu Cafer Ahmed b. Muhammed b. Selâme. Müşkilü’l-Asar. I-XV, Basım yeri yok: Müessesetü’r-Risale. 1415h.
et-Tirmizî, Ebu İsa Muhammed b. İsa. Sünen, I-V, Beyrut: Darü’l-Fikir, 1994.
el-Vâkıdî, Ebu Abdillah Muhammed b. Ömer, el-Meğazî, et-tab'atüs-sâlise. Beyrut: Darü'l-A'lemî, 1989.
Yazır, Elmalılı Muhammed Hamdi. Hak Dini Kur’ân Dili, İstanbul: Eser Dağıtım, 1979.
ez-Zebidî, Muhammed Murtazael-Hüseynî, Tacü’l-‘Arus min Cevâhiri’l-Kamus. I- X, Kahire: Darü’l-Hidâye, tarihsiz.
ez-Zemahşerî, Caru’llah Mahmud b. Ömer. el-Keşşaf. I-IV. et-Tab'atü’s-sâniye. Kahire: Darü’l-Mushaf, 1977.