Farklı gama ışını dozları uygulanmış bazı nohut çeşitlerinin M2 generasyonunda morfo-agronomik özelliklerinin belirlenmesi

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 4, 447 - 457, 16.12.2020

Kübra Demircioğlu , Mehmet Yağmur

https://doi.org/10.29050/harranziraat.746402

Öz

Bu çalışma farklı dozlarda (100, 200, 300 Gy) gama ışınlarının dört farklı nohut çeşidinin (Azkan, Aksu, Uzunlu 99 ve Sarı 98) M₂ generasyonda kontrol dozuna göre tane verimi ve bazı verim öğeleri üzerinde meydana getirdiği değişimi belirlemek amacıyla yürütülmüştür. Araştırma tesadüf bloklarında bölünmüş parseller deneme desenine göre 3'er tekerrürlü olarak 2019 yılında yürütülmüştür. Ana parsellere çeşitler alt parsellere ise gama ışını dozları yerleştirilmiştir. Kontrole göre uygulanan tüm gama ışını dozları çiçeklenme süresi (gün) ve baklada tane sayısı (adet bakla^-1) hariç çalışmada incelenen diğer özelliklerden bitki boyunu (cm), bitkide bakla sayısını (adet bitki^-1), bitkide tane sayısını (adet bitki^-1), bitki tane verimini (g bitki^-1) ve biyolojik verimi (g bitki-¹) istatistiki önemde etkilediği tespit edilmiştir.
Çalışma sonuçlarına göre göre kontrolde en yüksek bitki tane verimi Azkan çeşidinde, 100 Gy’de Aksu çeşidinde, 200 ve 300 Gy’de ise Azkan çeşidinden elde edilmiştir. Azkan çeşidinde bitki tane veriminin en fazla olduğu doz 300 Gy, Aksu’da 100 Gy, Uzunlu 99’da 300 Gy ve Sarı 98 çeşidinde ise 100 Gy gama ışını dozundan elde edildiği saptanmıştır. Bu durum gösteriyor ki, Azkan nohut çeşidinde 200 ve 300 gy dozlarında incelenen bitkisel özelliklerin çoğunda varyasyonlar elde edilirken, Aksu çeşidinde istenen varyasyon 100 gy gama ışını dozundan elde edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Gama ışını, Mutasyon ıslahı, M2 generasyon, Nohut çeşitleri

Destekleyen Kurum

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimi

Proje Numarası

Proje Numarası: ZRT.A4.19.006

Teşekkür

Kırşehir Ahi Evran Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Koordinasyon Birimince Desteklenmiştir. Proje Numarası: ZRT.A4.19.006

The determination of morpho-agronomic characteristics in M2 generations of chickpea varieties induced to different gamma irradiation doses

Öz

The grain yield per plant and some yield components of plants in M₂ generation obtained by applying different doses of gamma rays (0, 100, 200 and 300 Gy) to four chickpea varieties (Azkan, Aksu, Uzunlu 99 and Sarı 98) were investigated in the study. The design of the experiment was randomized complete block (RCB), arranged as split-plot with four chickpea varieties (main plots) and four (4) different doses gamma rays (subplots) with 3 replicates in 2019 year. In the study, flowering time (day), number of seeds per pod (seed pod^-1), plant height (cm), number of pods per plant (pods plant-1), number of seeds per plant (seeds plant^-1), grain yield per plant (g plant^-1) and biological yield in the plant (g plant^-1) were investigated.

In the study, it was determined that increasing gamma ray doses caused a significant variation in plant characters such as plant height, number of pods per plant, number of seeds per plant, plant grain yield and biological yield in the plant, except the flowering time and number of seeds per pod, compared to the control dose. In addition, it has been determined that each gamma ray dose creates different levels of positive variation in chickpea varieties. In this case, it was determined that 100 gy gamma ray dose was sufficient to obtain plants with different characteristics for Aksu chickpea variety, while 200-300 gy gamma doses were sufficient for Azkan chickpea variety. Consequently, when the study results were examined in terms of grain yield per plant, the highest grain yield per plant was obtained from Azkan chickpea variety with a dose of 300 Gy with 10.6 g plant^-1.

Anahtar Kelimeler

Chickpea cultivars, Mutation breeding, M2 generation

Proje Numarası

Proje Numarası: ZRT.A4.19.006

Kaynakça

• Artık, C., Pekşen, E., 2005. Gama ışınlamasının M2 generasyonunda bakla (Vicia Faba L.)’nın tane verimi ve bazı bitkisel özellikleri üzerine etkileri. Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi, 21:1, 95-104
• Asadbıklı, A., 1992. Bodur fasulye (Phaseolus vulgaris L.) var. nanus Dekap.) tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınlarının M2 generasyonundaki etkileri. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Ankara, Türkiye.
• Atak, M., Kaya, M. D., Çiftçi, C. Y., 2006. Bazı tritikale çeşitlerine uygulanan farklı gama dozlarının fide gelişimi üzerine etkileri. Ankara Üniversitesi Tarım Bilimleri Dergisi, 12:3, 233-238.
• Athwal, D.S., Bhalla S.K.; Sandhu S.S., Brar, H.S., 1970. A fertile dwarf and three other mutants in Cicer. Indian J. Genet. PI. Breed. 30: 261-266.
• Bağcı, M., Mutlu, H., 2014. Effect on Some Characteristics of M2 Generation of Three Hungarian Vetch (Vicia pannonica Crantz.) The Application of Different Doses of Gamma Irradiation. Tarla Bitkileri Merkez Araştırma Enstitüsü Dergisi, 23:2, 56-68.
• Gupta, P.K., Balyan, H. S., 1981. A high yielding very early mutant (mup-1) of pea (Pisum sativum L.). Meerut Üniv., Dep. Agrıc. Botanik / Meerut / India.
• Gustafsson, A., Hagberg, A., Persson, G., Wikland, K., 1971. Induced mutation and barley ımprovement,” Theoreti-cal and Applied Genetics,. 41: 6, 239- 248.
• Jamil, M., Khan, U. Q., 2002. Study of genetic variation in yield components of wheat cultivar Bukhtwar-92 as induced by gamma radiation. Asian J. Plant Sci, 1:5, 579-580.
• Kaçar, B., 1995. Bitki ve toprağın kimyasal analizleri. III.Toprak Analizleri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim Araştırma ve Geliştirme Vakfı Yayınları, No: 3, ss705
• Kashid, N., More, S. 2016. A study of effect of induced mutation on flowering of plant in M2 & M3 generations in chickpea Cicer arietinum L. Tropical Plant Research, 3:1, 182-185.
• Karimi, K., Islami, A., Hussaini, M., Azad, H., Rehman, M., 2008. Effect of gamma rays on yield and yield attributes of large seeded chickpea. J. Soil Nat, 2, 19-24.
• Khan M. R., Qureshi, A. S., Hussain, S. A., Ibrahim, M., 2005. Genetic variability induced by gamma ırradiation and ıts modulation with gibberellic acid in M2 generation of chickpea (Cicer arietinum L.),” Pakistan Journal of Botany, 37:2, 285-292.
• Laskar, R. A., Wani, M.R, Raina, A., Amin R., Khan, S., 2018. Morphological characterization of gamma rays induced multipodding mutant (mp) in lentil cultivar Pant L 406, International Journal of Radiation Biology, 94:11, 1049-1053
• Mahla, S.V.S., Mor, B.R., Yadav, J.S., 1990. Induced genetic variability for oil content in mustard (Brassica juncea L. Czern and Coss). Oil crops Newsletter. IDRC, 7, 13-15.
• Özçelik, H., Uzun, A., Sözen, Ö., Yılmaz, S. 2010. Karadeniz Bölgesi Nohut Islah Araştırmaları, Samsun Sağel, Z., Tutluer, M.İ.ç, Peşkircioğlu, H., Kantoğlu, Y., Kunter, B. 2009. X. Ulusal Nükleer Bilimler ve Teknolojileri Kongresi, 313-320.
• Omar, M., Singh, K.B. 1995. Development of early mutants with resistance to assochta bligth of leaf miner. International Chickpea and Pigonpea Newsletter, 2: 10-11.
• Javed, M.A., Hassan, S. 1995. Screening chickpea mutants for resistence to grain blight. International Chickpea and Pigonpea Newsletter, 2: 29-30.
• Şehirali, S., 1988. Yemeklik Tane Baklagiller. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notları.
• Sağel , Z., Tutluer, M. İ., Peşkircioğlu, H., Kantoğlu, Y., Kunter, B., 2009. Nohutta mutasyon ıslahı. X. Ulusal Nükleer Bilimler ve Teknolojiler Kongresi, Muğla.
• Tekeoğlu, M., 1991. Fasulye (Phaseolus vulgaris L. var. nanus Dekap) tohumlarına uygulanan farklı dozlarda gama ışınlarının M1 bitkilerinin bazı özelliklerine etkileri. Ankara Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü Ankara, Türkiye.
• Wani, A. A., Anis, M., 2008. Gamma ray-and EMS-induced bold-seeded high-yielding mutants in chickpea (Cicer arietinum L.). Turkish Journal of Biology, 32:3, 161-166.