Bayındır (İzmir) ilçesi domates tarlalarında domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 1, 52 - 63, 24.03.2023

Furkan Çayiçi , Levent Ünlü

https://doi.org/10.29050/harranziraat.1199328

Cited By: 1

Öz

Bayındır (İzmir) ilçesinde bulunan Merkez, Tokatbaşı ve Furunlu lokasyonlarında yer alan domates tarlalarında, Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranının belirlenmesi amacıyla 2021 ve 2022 yıllarında bu çalışma yürütülmüştür. Zararlının popülasyon gelişiminin takip edilebilmesinde her lokasyonda üç tarla belirlenip, her tarlaya bir adet olmak üzere 9 adet delta tipi feromon tuzağı kullanılmıştır. Bulaşıklık oranının belirlenmesi için ise, her tarladan haftalık olarak rastgele 100 bitki seçilerek zararlı ile bulaşıklık durumuna bakılmıştır. Çalışma sonucunda, elde edilen verilere göre zararlının ilk erginleri Nisan ayı ortasından itibaren yakalanmıştır. Zararlının Merkez, Tokatbaşı ve Furunlu lokasyonlarında 2021 ve 2022 yıllarında sırasıyla 3 ile 4 döl verdiği belirlenmiştir. Ergin bireyler, yaklaşık olarak doğada 5 ay aktif kalarak Ağustos sonlarına kadar görülmüştür. Bayındır’da domates tarlalarında tespit edilen ortalama bulaşıklık oranı, 2021 ve 2022 yıllarında Merkez’de sırasıyla %23.21 ve %18.26, Tokatbaşı’nda %21.68 ve %20.36 ve Furunlu’da %17.26 ve %19.42 olarak belirlenmiştir. Bayındır ilçesindeki domates üreticilerine fide dikiminin gerçekleştiği gün feromon tuzaklarını asmaları, ilaçlamalarına tuzaklardaki ergin sayısına göre karar vermeleri önerilmektedir. Zararlının popülasyon gelişiminin ve bulaşıklık oranının mevsim sonunda meyvelerde artmaya başlamasından dolayı, mümkünse erken hasada başlayıp, hasat dönemini Ağustos ayında bitirmeleri gerektiği tavsiye edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Bayındır, Bulaşıklık Oranı, Domates Güvesi, Feromon, Popülasyon Gelişimi

Determination of population development and infestation rate of tomato moth [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)] in tomato fields of Bayındır county (İzmir)

Öz

This study was carried out in 2021 and 2022 to determine the population development and infestation rate of Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) in tomato fields located in the Center, Tokatbaşı and Furunlu locations in Bayındır county (İzmir) t. In order to monitor the population development of the pest, three fields were determined in each location and 9 delta type pheromone traps were used (1 trap per field). In order to determine the infestation rate, 100 plants were selected randomly from each field on a weekly basis and their infestation status was checked. As a result of the study, according to the data obtained, the first adults of the pest were caught in mid-April. It was determined that the pest had3 to 4 generations at the Center of Bayındır, Tokatbaşı and Furunlu locations in 2021 and 2022, respectively. Adults remained active in nature for approximately 5 months and were seen until the end of August. The average infestation rate of tomato fields in Bayındır in 2021 and 2022 was determined as 23.31% and 18.26% in Center, 21.68% and 20.36% in Tokatbaşı, and 17.26% and 19.42% in Furunlu, respectively. It is recommended that tomato producers in Bayındır should hang the pheromone traps on the day of the seedling planting, should not delay the harvesting period until August because population development of the pest and fruit damage rate begin to increase, and that the spraying should be decided according to the number of adults in the traps.

Anahtar Kelimeler

Bayındır, Infestation rate, Pheromone, Population development, Tomato Moth

Kaynakça

• Aksoy, A., & Karaca, İ. (2015). Uşak İlinde Yoğun domates yetiştiriciliği yapılan alanlarda (Hatipler ve Koyunbeyli) sera ve açık alan koşullarında Domates Yaprak Galeri güvesinin popülasyon gelişimi. Süleyman Demirel Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 19(3), 80-84.
• Alaca, B., Egesel, B., Efil, F., Dönmez, T., & Ergin, F. (2018). Çanakkale’de Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’ne karşı biyoteknik mücadele çalışması. Ç.O.M.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 6, 97-105.
• Anonim (2011). T.C. Milli Eğitim Bakanlığı, Patlıcangil Sebzeleri Yetiştiriciliği 1. Ankara, 3.
• Aslan, M.M., Gençoğlan, S., Aygel, G., & Ücük, C. (2017). Kahramanmaraş İlinde sera koşullarında Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) (Domates güvesi)'nın popülasyon yoğunluğu. KSÜ Doğa Bilimleri Dergisi, 20(4), 339-343.
• Aybak, Ç.H. (2015). Serada ve açık alanda domates yetiştiriciliği. Hasad Yayınları, İstanbul, 11-44.
• Azlı, A., & Mutlu, Ç. (2019). Population Dynamics of Tuta absoluta (Meyrick, 1917) [Lepidoptera: Gelechiidae] with different traps types in open areas of Şanlıurfa Province, Turkey. Iğdır Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 9(4), 1916-1925.
• Bayram, Y., Bektaş, Ö., Büyük, M., Bayram, N., Duman, M., & Çetin M. (2014). Diyarbakır ili domates alanlarında Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin popülasyon gelişimi. Bitki Koruma Bülteni, 54(4), 343-354.
• Canbay, A., Alaserhat, İ., & Tohma, Ö. (2014). Erzincan ve Iğdır illeri domates alanlarında zararlı Tuta absoluta (Meyrick) (Lep.: Gelechiidae) ve predatörlerinin popülasyon takibi. Atatürk Üniversitesi Zir. Fakültesi Dergisi, 45(1), 79–97.
• Çatlı, M., & Ünlü, L. (2022). Population development and determination of ınfestation rate of greenhose tomato pests in Karatay and Meram (Konya) dDistricts. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 36(2), 166-173.
• Çaylak, B. (2021). Tire ve Ödemiş İlçelerinde domates, Birinci ve İkinci Ürün Patates Alanlarında Domates Güvesi [Tuta absoluta (Meyrick)(Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin Popülasyon Değişimi, Zararı ve Doğal Düşmanlarının Belirlenmesi (Yüksek Lisans Tezi Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü).
• Çetin, G., Hantaş, C., & Sönmez, İ. (2014). Güney Marmara Bölgesi’nde Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin doğa koşullarında bazı biyolojik özelliklerinin belirlenmesi. Bitki Koruma Bülteni, 54(3), 181-189.
• Erdoğan, P., Barış, A., & Alpkent N.Y. (2014). Orta Anadolu Bölgesin’de domateslerde zararlı olan Domates güvesi [Tuta absoluta Meyrick (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin sürveyi ile popülasyon takibi. Bitki Koruma Bülteni, 54(3), 255-265.
• FAO, (2020). https://www.fao.org/faostat/en/#home Erişim tarihi 29.12.2021.
• Gahramanova, G., & Mamay, M. (2020). Azerbaycan’ın Abşeron Bölgesi’ndeki domates ve patlıcan seralarında Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin popülasyon gelişimi ve bulaşıklık oranı. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 24(4), 372-380.
• Karut, K., Kazak, C., Döker, İ., & Ulusoy, R.M. (2011). Mersin ili domates seralarında Domates yaprak galeri güvesi Tuta absoluta (Meyrick, 1917) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yaygınlığı ve zarar durumu. Türkiye Entomoloji Dergisi, 35 (2), 339-347.
• Kaya, H. Y., & Keçeci, M. (2021). Non-target effects of insecticides commonly used against lepidopteran pests on the predator, Nesidiocoris tenuis (Reuter, 1895) (Hemiptera: Miridae), under greenhouse conditions. Turkish Journal of Entomology, 45(1), 115-124.
• Kılıç, T. (2010). First record of Tuta absoluta in Turkey. Phytoparasitica, 38(3), 243-244.
• Maltaş, Ş.A., & Kaplan, M. (2015). Antalya (Merkez İlçe)’da yetiştirilen örtüaltı güzlük domates bitkilerinin (Solanum lycopersicum L.) beslenme durumlarının belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 28(1), 33-38.
• Mamay, M., & Yanık, E. (2012). Şanlıurfa’da domates alanlarında Domates güvesi [Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)]’nin ergin popülasyon gelişimi. Türkiye Entomoloji Bülteni, 2(3), 189-198.
• Ögür, E., Ünlü, L., & Karaca, M. (2014). Chenopodium album L.: Tuta absoluta Povolny (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yeni bir konukçusu. Türkiye Entomoloji Bülteni, 4(1), 61- 65.
• Özkan, A. (2021). Bitkisel üretimde hastalıklar ve zararlı böcekler.Harman Yayıncılık, İstanbul, 206.
• Özkan, Z., Ünlü, L., & Ögür, E. (2017). Örtü altı domates yetiştiriciliğinde Domates güvesi (Tuta absoluta Meyrick)’ne karşı kullanılan feromon ve ferolite tuzaklarının etkinliğinin karşılaştırılması. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 21(4), 394-403.
• Öztemiz, S., & Portakaldalı, M. (2013). Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın biyolojik mücadelesinde Nesidiocoris tenuis (Reuter) ve Trichogramma evanescens Westwood’in etkinliğinin belirlenmesi. Selçuk Journal of Agriculture and Food Sciences, 27(2), 105-111.
• Polat, B. (2020). Batakovası (Çanakkale) açık alan domates yetiştiriciliğinde Domates güvesi Tuta absoluta (Meyrick, 1917)’nın popülasyon değişiminin belirlenmesi. Bahçe, 49(1), 35-41.
• Portakaldalı, M., Öztemiz, S., & Kütük, H. (2013a). Adana’da aAçık aAlan dDomates yYetiştiriciliğinde Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) ve dDoğal dDüşmanlarının pPopülasyon tTakibi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 27(2), 45-54.
• Portakaldalı, M., Öztemiz, S., Kütük, H., Büyüköztürk, D.H., & Ateş Çolak A.(2013b). Doğu Akdeniz ve Güneydoğu Anadolu bölgelerinde Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın yayılış durumu. Türkiye Entomoloji Bülteni, 3(3), 133-139.
• Shahini, S., Bërxolli, A., & Kokojka, F. (2021). Effectiveness of bio-insecticides and mass trapping based on population fluctuations for controlling Tuta absoluta under greenhouse conditions in Albania. Heliyon, 7(1), e05753.
• Sönmez, K., & Ellialtıoğlu, Ş.S. (2014). Domates, karotenoidler ve bunları etkileyen faktörler üzerine bir inceleme. Derim, 31(2), 107-130.
• Tatlı, E., & Göçmen, H. (2019). Domates Yaprak Galeri güvesi Tuta absoluta ( Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) ’nın Batı Akdeniz Bölgesi domates üretim alanlarında popülasyon değişiminin saptanması. Manas Journal of Agriculture Veterinary and Life Sciences, 9(2), 63-68.
• Tiftikci, P. (2021). Domateste Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın popülasyon dalgalanmalarının belirlenmesi. Bahri Dağdaş Bitkisel Araştırma Dergisi, 10 (1), 85-90.
• Topuz, E., Tekşam, İ., & Karataş, A. (2016). Batı Akdeniz Bölgesi’nde Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın biyoteknik mücadele olanaklarının araştırılması. Bitki Koruma Bülteni, 56(3), 239–258.
• TÜİK, (2020). Türkiye İstatistik Kurumu, https://www.tuik.gov.tr/. Erişim tarihi 22.12.2021.
• Ünlü, L. (2011). Domates Güvesi, Tuta absoluta (Meyrick)’nın Konya İlinde örtüaltında yetiştirilen domateslerdeki varlığı ve popülasyon değişimi. Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 25(4), 27-29.
• Ünlü, L., Ögür E., & Özkan Z. (2014). Yarı kurak alanlarda yetiştirilen domates bitkisinde Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae)’nın popülasyon gelişiminin belirlenmesi. Selçuk Tarım Bilimleri Dergisi, 1(1), 21-26.
• Ünlü, L., Ögür E., & Uulu T.E. (2021). Control of Tuta absoluta (Meyrick) (Lepidoptera: Gelechiidae) in open field tomato crops using the mating disruption technique. Phytoparasitica, 49(3), 385-396.