Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği işletmelerinin enerji kullanımlarının ve bazı mekanizasyon özelliklerinin belirlenmesi üzerine bir çalışma

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 2, 228 - 238, 23.06.2023

İsmail Boyar Can Ertekin

https://doi.org/10.29050/harranziraat.1256968

Öz

Ülkemizde birim enerji maliyetlerinde son yıllarda meydana gelen artışlar birçok sektörü enerji verimliliği konusunda çalışmalar yapılmasına mecbur bırakmıştır. Fakat, hayvancılık ve tarım makinaları kullanımına yönelik yapılan enerji verimliliği ve enerji kullanımı çalışmalarının sayısının az olması ve detaylı olmaması dikkat çekmiştir. Çalışmanın amacı büyükbaş hayvan yetiştiriciliğinde enerji kullanımının ve makina güç gereksinimlerinin ortaya çıkarılması üzerine planlanmıştır. Bu kapsamda minimum 13 maksimum 3 055 büyükbaş hayvana sahip farklı büyüklüklerdeki, ortalama %72 kapasite doluluk oranında, toplam 51 adet hayvancılık işletmesi ile yüz yüze veya telefon ile görüşülmüş, yerinde incelemeler ile birlikte veriler toplanmıştır. Çalışma, İzmir, Aydın, Denizli, Isparta ve Burdur illerinin dışındaki illerde bulunan işletme sahipleriyle (%18) telefonla görüşülerek yürütülmüştür. Bu kapsamda işletme sahiplerinin, eğitimleri, tecrübeleri, makina varlıkları, elektrik enerjisi tüketimleri, işçilik süreleri, makina teknik özellikleri gibi bilgiler toplanmış, yorumlanmış ve değerlendirilmiştir. İşletmelerin ortalama süt verimi 21.87 L çıkarken, minimum ve maksimum değerler sırasıyla 14.29 ve 37.5 L olarak belirlenmiştir. İşletmelerin sağmal hayvan başına ortalama aylık elektrik enerjisi kullanımları 91.3 kWh, 1 L süt üretimi için 3.4 kWh olarak bulunmuştur. Sonuç olarak işletmelerin büyüklük ve farklı parametrelere göre elektrik enerjisi kullanımları grafikler ile açıklanmış, birim tüketimler hesaplanmıştır. Çalışma, bu konuda yapılacak daha detaylı araştırmalara ihtiyaç duyulduğunu ortaya koymuştur ve yapılacak sonraki araştırmalara ışık tutacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hayvancılıkta mekanizasyon, Tarımda enerji kullanımı, Büyükbaş hayvan yetiştiriciliği

A study on the determination of energy uses and some mechanization characteristics of some cattle breeding businesses

Öz

The increase in unit energy costs in our country in recent years has forced many sectors to work on energy efficiency. However, it is noteworthy that the number of energy efficiency and energy use studies conducted for the use of livestock and agricultural machinery is low and not detailed. The aim of this study was planned to reveal the energy use and machine power requirements in cattle breeding. In this context, a questionarre forms were filled in face-to-face or by the phone with a total of 51 livestock businesses of different sizes, with an average occupancy rate of 72%, minimum 13 and maximum 3 055 cattle. The study was conducted by phone interviews with owners (18%) located in provinces other than İzmir, Aydın, Denizli, Isparta and Burdur. In this context, information such as owners, education, experience, machine sets, electrical energy consumption, labor working hours, machine technical specifications were collected, interpreted and evaluated. While the average milk yield of the businesses was 21.87 L, the minimum and maximum values were determined as 14.29 and 37.5 L, respectively. The average monthly electrical energy use of the businesses per milking animal was found to be 91.3 kWh and 3.4 kWh for 1 L of milk production. As a result, the electrical energy use of the businesses according to their sizes and different parameters was explained with graphics and unit consumptions were calculated. The study revealed that there is a need for more detailed research on this subject and it is thought that it will shed light on future research.

Anahtar Kelimeler

Mechanization in livestock, Energy use in agriculture, Cattle breeding

Kaynakça

• Akar Çıkrıkçı, C., 2019. Türkiye’de Robotik Sağım Sistemiyle Çalışan İşletmelerin Sürü Yönetim Performans Değerlerinin Belirlenmesi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S:13-18. Tekirdağ.
• Akbaş, T., Çetin, M., Hacıyusufoğlu, A. F., 2018. Bazı Sabit Süt Sağım Tesislerinde Kullanılan Vakum Pompalarının Kurulu Elektrik Gücünün İncelenmesi. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi 14, 294-301.
• Akyol, N., 2013. Sıvı Hayvan Gübresinin Pamuk Tarımında Üst Gübre Olarak Kullanılabilirliği ve Uygun Doz Araştırması. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Toprak Bilimi ve Bitki Besleme Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 7-11. Aydın.
• Anonim, 2006. Türkiye’de Tarım. T.C. Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı, Strateji Geliştirme Başkanlığı, Ankara.
• Apaydın, E., 2010. Malkara Bölgesinde Uygulanan Süt Sağım ve Soğutma Mekanizasyon Zincirleri Üzerine Bir Araştırma. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 30-36. Tekirdağ.
• Arslan, M., 2016. Antalya Sahil Koşullarında Silajlık Sorgum Yetiştiriciliğinde Organik Gübrelemenin Etkisi. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 9 (2): 01-05.
• Atasever, S., Erdem, H., 2008. Süt Sığırlarında Mastitis ile Sütün Elektriksel İletkenliği Arasındaki İlişkiler. OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2), 131-136.
• Atılgan, A., Erkan, M., Saltuk, B., Alagöz, T., 2006. Akdeniz Bölgesindeki Hayvancılık İşletmelerinde Gübrenin Yarattığı Çevre Kirliliği. Ekoloji, 15, 58, 1-7.
• Ayık, M., 1983. Süt İnekçiliği İşletmelerinde Elektrik Enerjisi Gereksinimi. MPM-Verimlilik 1983/4, s. 15-34, Ankara.
• Boyacı, S., Akyüz, A., Kükürtcü, M., 2011. Büyükbaş Hayvan Barınaklarında Gübrenin Yarattığı Çevre Kirliliği ve Çözüm Olanakları. Tarım Bilimleri Araştırma Dergisi 4 (1): 49-55.
• Boz, M., Çarman, K., Özbek, O., 2010. Çiftlik Gübresi Dağıtma Makinalarında Bazı Yapısal ve İşletme Özelliklerinin İş Kalitesine Etkisi. Selçuk Üniversitesi, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi. 24 (2): 40-44.
• Duman, A., 2014. Süt Sağım Mekanizasyonunda Enerji Maliyetlerinin ve Enerji Verimliliğini Etkileyen Unsurların Saptanması Üzerine Bir Araştırma. Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. Tekirdağ.
• Erkan, M., 2005. Mersin Yöresindeki Büyükbaş Hayvancılık Tesislerinin Mevcut Durumu ve Bu Tesislerde Ortaya Çıkan Atıkların Yarattığı Çevre Kirliliği Üzerinde Bir Araştırma. Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarımsal Yapılar ve Sulama Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S:50-56. Adana.
• FAO, (2022). Livestock Primary Data. Erişim Adresi: http://www.fao.org/faostat/en/#data/QL
• Göksu, E., 2012. Bezelye (Pisum Sativum l.)’de Kimyasal, Organik ve Mikrobiyal Gübrelemenin Verim ve Verim Özelliklerine Etkileri. Uludağ Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarla Bitkileri Anabilim Dalı, Doktora Tezi. S:26, Bursa.
• Gönülol, E., 1998. Trakya Bölgesinde Kullanılan Sağım Makinalarının Sağım Performanslarının Değerlendirilmesi ve Geliştirilmesi Üzerinde Bir Araştırma. Trakya Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Doktora Tezi. S: 58-69. Edirne.
• Güzel, M., 2016. Kahramanmaraş İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Ve Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi Ve Değerlendirilmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S:24. Kahramanmaraş.
• Işık, E., Ünal, H., 2003. Yerli Yapım Süt Sağma Makinasının Performans Değerlerinin Saptanması. Uludağ Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi. 17(1): 79-93.
• İmri, V. 2018. Edirne İli Süt Sığırcılığı İşletmelerinin Yapısal Özellikleri. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni ABD, Yüksek Lisans Tezi. s:36. Tekirdağ.
• Kaplan, K., & Çiçek, A. 2022. Süt üretimini etkileyen faktörlerin path analizi ile belirlenmesi: Tokat ili örneği. Harran Tarım ve Gıda Bilimleri Derg. 26(1): 101-108.
• Karadaş, K., 2016. Ağrı İli Tarım İşletmelerinde Buğday Üretim Maliyetinin Hesaplanması. Alınteri, 31 (B), S. 33-41. ISSN: 1307-3311.
• Karadoğan, T., Özer, H., Oral, E., 1997. Çiftlik Gübresi ve Mineral Gübrelemenin Patates Yumrusunun Direncine Etkisi. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 28 (2), 227-234.
• Kaya, A., 2019. Karaman İli Süt Sığırcılık İşletmelerinin Yapısal ve Mekanizasyon Özelliklerinin Belirlenmesi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. S:26-84. Konya.
• Keskin, K., 2019. Süt Sağım Sistemlerinde Değişken Devirli Vakum Pompasının Kullanılması ile Elde Edilen Kazanımların Belirlenmesi. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 22-27. Tekirdağ.
• Kocaman, K. 2019. Hayvancılık İşletmelerinde Kullanılan Su Isıtma Sistemlerinin Enerji Tüketimlerinin Güneş Enerjisinden Karşılanma Potansiyeli. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği ABD, Yüksek Lisans Tezi. s:3. Tekirdağ.
• Kondal, M. 2019. Süt ve Süt Ürünleri Endüstrisinin Sorunları ve Çözüm Önerilerinin Analizi: Tekirdağ Örneği. Tekirdağ Namık Kemal Üniversitesi, Sosyal Bilimleri Enstitüsü, İşletme ABD, Yüksek Lisans Tezi. s:18. Tekirdağ.
• Kuraloğlu, H., 1998. Bursa İline Bağlı Mustafakemalpaşa ve Karacabey İlçelerinde Sağımda Mekanizasyon Uygulamaları. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 48-50. İzmir.
• Kuş, E., Yıldırım, Y., 2010. Katı Ahır Gübresi Dağıtma Makinaları Genel Özellikleri. 26. Tarımsal Mekanizasyon Ulusal Kongresi 22-23 Eylül. Hatay
• Ludington, D., Eric, J., 2003. Dairy Farm Energy Audit Summary. Ithaca, NY: DLTech, Inc.
• Memmedova, N., 2012. Süt Sığırlarında Mastitisin Bazı Yapay Zeka Yöntemleri Kullanılarak Erken Dönemde Tespiti. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Doktora Tezi. S: 16-53.
• Mundan, D., Selçuk, H., Orçin, K., Karakafa, E., Akdağ, F., 2014. Modern Süt Sığırı İşletmelerinde Robotlu Sağım Sistemlerinin Ekonomik Açıdan Değerlendirilmesi. Harran Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 3(1), 42-48.
• Örs, A., Oğuz, C., 2016. Süt Sağım Robotları, Satın Almaya Değer mi? XII. Ulusal Tarım Ekonomisi Kongresi, 25-27 Mayıs.
• Özbek, O., 2011. Sıvı Ahır Gübresi Dağıtma Makinalarında Farklı Uygulayıcıların Azot Kaybı ve Mısır Verimine Etkisi. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Doktora Tezi. S: 38-75. Konya.
• Özbek, O., Konak, M., 2009. Çarpma Plakalı Şerbet Dağıtma Makinalarında Bazı Yapısal ve İşletme Özelliklerinin Dağılım Düzgünlüğüne Etkisi. Selçuk Üniversitesi, Selçuk Tarım ve Gıda Bilimleri Dergisi, 23 (48): 51-56.
• Özbek, O., Konak, M., 2017. Sıvı Ahır Gübresi Dağıtma Makinalarında Farklı Uygulayıcıların Azot Kaybına Etkisi. Selcuk Journal of Agriculture and Food Sciences. 31 (1), 1-10.
• Özdemir, Y., Kınıklı, F., & Engindeniz, S. 2021. Süt sığırcılığı işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunları üzerine bir araştırma: Balıkesir’in Gönen ilçesi örneği. Türk Tarım ve Doğa Bilimleri Dergisi, 8(4), 1001-1011.
• Özer, A. S., 2014. Seyyar Süt Sağım Makinasının Gömülü Sistem ile Otomasyonu. Selçuk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Elektronik ve Bilgisayar Eğitimi Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 17-24. Konya.
• Özkan, G., Güleryüz, M., 2016. Bazı Organik Gübre Uygulamaları ile Kimyasal Gübre Uygulamasının Çilekte (Fragaria x ananassa L.) Meyvelerin Kimyasal İçerikleri Üzerine Etkileri. Atatürk Üniversitesi Ziraat Fak. Dergisi. 47 (2): 77-83.
• Öztürk, H. H. ve Bereket Barut, Z., 2005. Türkiye tarımında enerji kullanımı. Türkiye Ziraat Mühendisliği VI. Teknik Kongresi, Ankara, S:1253-1264.
• Özüduruk, H., 2014. Süt Sağım Robotu Tasarım ve İmalatı. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Makine Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 7-8. İstanbul.
• Polat, H. E., İnce, M. A., Ahatoğlu, Ö., Karakaş, H., 2012. Ankara İli’ndeki Yoğun Hayvancılık Alanlarında Uygun Gübre Depolama koşullarının Belirlenmesi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 25(2): 103-109.
• Seçer, S., 2019. Süt Sağım Tesisleri ile İlgili 1983, 1996 ve 2007 Yıllarına Ait ISO Standartlarının Karşılaştırılması. Isparta Uygulamalı Bilimler Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Tarım Makinaları ve Teknolojileri Mühendisliği Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 132-133. Isparta.
• Sessiz, A. M. Denli, M. Tutkun. 2014. The Mechanization Properties of Cattle Farms in Diyarbakır Province, Turkey. V International Scientific Agricultural Symposium “Agrosym 2014”. Jahorina, 23-26 October 2014, Bosnia and Herzegovina.
• Sessiz, A., M. Denli.2016. Diyarbakır İli Hayvancılık Sanayisinin Mevcut Durumu ve İhtiyaçları. Uluslararası Diyarbakır Sempozyumu. 2-5 Kasım 2016. Diyarbakır.
• Tangolar, S., Özdemir, G., Gürsöz, S., Çakır, A., Tangolar., S. G., 2007. Bazı Organik Gübre Uygulamalarının Asmanın (Vitis Vinifera l. Çiloreş) Fenolojik Gelişmesi ile Salkım, Tane ve Şıra Özellikleri Üzerine Etkisi. Akdeniz Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 20(2) ,319-325.
• Tapkı, N., Kaya, A., Tapkı İ., Dağıstan, E., Çimrin, T., Selvi, M. H., 2018. Türkiye’de Büyükbaş Hayvancılığın Durumu ve Yıllara Göre Değişimi. Mustafa Kemal Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi. 23(2):324-339.
• Toraman, M. C., 2004. Ahır Gübresinin Savurmasız Harman Makinesi ile Parçalanması Olanakları. Yüzüncüyıl Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 18-25. Van.
• Toruk, F., Ülger, P., 2001. Hayvancılık İşletmelerinde Gübre Mekanizasyonunun Mevcut Durumunun Saptanması. Tarımsal Mekanizasyon 20. Ulusal Kongresi, 13-15 Eylül, Şanlıurfa.
• TÜİK, (2020). Bölgesel İstatistikler. Erişim Adresi: https://biruni.tuik.gov.tr/bolgeselistatistik/degiskenlerUzerindenSorgula.do
• TÜİK, (2022). Enerji İstatistikleri. Erişim Adresi: https://data.tuik.gov.tr/Kategori/GetKategori?p=Cevre-ve-Enerji-103
• Türkyılmaz, M. K., 2005. Süt Sığırcılık İşletmelerinde Sağım Robotu Kullanımı. Erciyes Üniversitesi Veterinerlik Fakültesi Dergisi, 2(1): 61-64.
• Uygur, A. M., 2015. İzmir İli Süt Sığırcılığının Mevcut Durumu ve Geliştirilmesi Üzerine Bir Araştırma. Ege Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Zootekni Anabilim Dalı, Doktora Tezi. S:4. İzmir.
• Üçer, E., 2008. Örnek Süt Sığırcılığı İşletmelerindeki Süt Sağım Mekanizasyonunda İşgücü Gereksinmeleri ve Maliyetlerin Belirlenmesi. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S:32-44. Aydın.
• Ünal, H., Erdoğan, H., Gürcan, S., Satıoğlu, S., Özgür, F., 2017. Sıvı Gübre Dağıtma Makinasının Farklı Çalışma Hızlarındaki İşletme Özelliklerinin Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 31(1), 49-60.
• Ünal, H., Ural, Ş., Bayat, H., 2019. Süt Sağım Makinası Vakum Pompalarında Farklı Vakum Basınçlarının Bazı Parametre Değerlerine Etkilerinin Belirlenmesi. Akademik Ziraat Dergisi 8(1): 51-58.
• Yığmatepe, V. K., 2017. Sultansuyu Tarım İşletmesi Süt Sığırcılığı Faaliyetlerinde Girdi ve Maliyetlerin Belirlenmesi. Gaziosmanpaşa Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Biyosistem Mühendisliği Ana Bilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 16-26. Tokat.
• Yılmaz, A., 2012. Türkiye’de Sektörel Enerji Tüketimini Etkileyen Faktörler ve Alternatif Enerji Politikaları. Adnan Menderes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İktisat Ana Bilim Dalı, Doktora Tezi. Aydın.
• Yılmaz, C., 2017. Düşey Tamburlu Ahır Gübresi Dağıtma Makinasının Aydın İlinde Örnek Bir Tarımsal İşletmede Kullanımına İlişkin Sorunlar ve Çözüm Önerileri. Adnan Menderes Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Tarım Makinaları Anabilim Dalı, Yüksek Lisans Tezi. S: 37-41. Aydın.
• Yumak, H., Toraman, M. C., Uçar, T., 2006. Çiftlik Gübresinin Savurmasız Harman Makinası ile Parçalanması Olanakları. Tarımsal Mekanizasyon 23. Ulusal Kongresi, 6-8 Eylül 2006, Çanakkale.