DÖŞEMEALTI CARPETS

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: Özel Sayı 3 - AYDIN UĞURLU VE GELENEKSEL SANATLAR ÖZEL SAYISI, 44 - 79, 31.03.2022

Öznur Aydın

Öz

Döşemealtı is a large district which consists of 23 villages at the skirts of the Taurus Mountains in north Antalya. Dosemealtı rugs are Kovanlık, Aşağıoba, Killik, Ekşili, Karataş, Karaveliler. Although there is no carpets being made for the last 30 years, those are the carpet manufacturing centers where the best examples of carpets are made and reached out today.

Döşemealtı carpets are made of wool and they are being made on either warp-weighted or vertical weaving looms which are called workbench or weave loom. 30x30, 30x40, 40x50 are the most common dimensions of carpets in the sizes of prayer rugs, floor carpets, runners, quarter carpets.

Commonly used motifs are Halelli, toplu, yıldızlı, kocasulu, dallı, akrepli, ambarlı, albaysuyu, deve ve terazi toplu motifs. In the historical process of Döşemealtı carpets, the most beautiful examples of the region are exhibited in other museums of our country, especially in Antalya Museum. In these museums, the examples of the private collectors and the carpet shops in Kaleiçi were identified and the carpets were promoted by explaining the technical, raw material, color and motif names.

Anahtar Kelimeler

Carpet, Döşemealtı, Kovanlık, Halelli carpet

DÖŞEMEALTI HALILARI

Öz

Döşemealtı Antalya’nın kuzeyinde Toros Dağları’nın eteklerinde 23 köyden meydana gelen geniş bir alandır. Döşemealtı halıları Kovanlık, Aşağıoba, Killik, Ekşili, Karataş, Karaveliler’dir. Bu köylerde son 30 yıldır halı dokunmamasına rağmen günümüze kadar ulaşan koleksiyonerlerde en güzel örneklerini görebildiğimiz dokuma merkezleridir.

Döşemealtı halılarının atkı ve çözgü iplikleri yündür. Istar ya da ip ağacı denilen dik ve yarı yatık tezgâhlarda dokunur, 30 x 30, 30x 40, 40x50 kalitelerindeki Döşemealtı halılarının boyutları seccade, taban halısı, yollukla, çeyrek halı şeklindedir. Halelli, toplu, yıldızlı, kocasulu, dallı, akrepli, ambarlı, albaysuyu, deve ve terazi toplu motifleri en tanınan örnekleridir.

Döşemealtı halılarının tarihsel süreç içinde yöredeki en güzel örneklerini Antalya Müzesi dahil ülkemizin diğer müzelerinde de teşhir edilmektedir. Özel koleksiyonerlerin ve Kaleiçi’ndeki halı mağazalarında tespit edilen örneklerine yer verilerek halıların teknik, hammadde, renk ve motif adları açıklanarak tanıtımı yapılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Halı, Döşemealtı, Kovanlık, Halelli halı.

Kaynakça

• Akpınar, Candan (1997). Antalya Döşemealtı Halıları, Antik & Dekor, Sayı 41, s. 142-148.
• Aktan, Oğuz (1996). Antalya Çevresinde ve Güney Anadolu’da Depreşen ve Dinen Konar- Göçer Asabiyeti, 1. Akdeniz Yöresi Türk Toplulukları Sosyo-Kültürel Yapısı (Yörükler) Sempozyumu Bildirileri, Antalya, Ankara.
• Aldoğan, Ayşen (1981). Döşemealtı Halıları, Sanat Dünyamız, Yıl 8, Sayı 23, s. 16-26.
• Altınay, Refik Ahmet (1930). Anadolu’da Türk Aşiretleri. İstanbul: Devlet Matbaası.
• Arıkan, Zehra (1988). XV-XVI. Yüzyıllarda HamitSancağı. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayını.
• Atılgan, A. Kerim (2012). Döşemealtı, Dünden Bugüne Antalya (Cilt. 1).
• Barışta, Örcün (1989). Selçuklu Dönemi Tekstil Sanatı Üzerine, Antalya 3. Selçuklu Semineri (10-11 Şubat 1989) Bildiriler s. 18-31, Antalya: Antalya Valiliği Yayınları.
• Deniz, Bekir; Aydın, Öznur (2010). Döşemealtı Halıları, Dünden Bugüne Antalya (Cilt. 2). s. 429-435, Antalya: Antalya Valiliği İl Kültür Müdürlüğü Yayınları.
• Döşeme Altı Haritası (2019, 27 Ocak). Erişim Adresi: https://shorturl.at/djGIN.
• Döşeme Altı Tarihçesi. (2014, 20 Mart). Erişim Adresi: http://www.dosemealti.bel.tr/tr/m/dosemealti/tarihcesi.html.
• Ercenk, Giray (2012). Dünden Bugüne Döşemealtı ve Su Saklama Yapıları (3. baskı.). Antalya: Antalya Ticaret ve Sanayi Odası.
• Halaçoğlu, Yusuf (1991). XVIII. Yüzyılda Osmanlı İmparatorluğu’nun İskan Siyaseti ve Aşiretlerin Yerleştirilmesi. Ankara: TTK Yayınları.
• Orhonlu, Cengiz (1987). Osmanlı İmparatorluğu’nda Aşiretlerin İskanı. İstanbul.
• Resmi Gazete (2021, 15 Nisan). Erişim Adresi: https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2021/04/20210415-2.htm.
• Seyirci, Musa (1988). En Eski Döşemealtı Halılarından Altı Örnek, Milli Kültür Dergisi, Sayı 62, s. 18-22.
• Seyirci, Musa (1989). Döşemealtı Yöresi Halılarından İlginç Bir Örnek, Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 3, s. 82-84, Türkiye İş Bankası Yayını.
• Seyirci, Musa (1991). Antalya Yöresinde Yaşayan Yeni Osmanlı Aşireti, Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 9, s. 74-76, Türkiye İş Bankası Yayını.
• Seyirci, Musa (1992-1994). Turistik Amaçla Üretilen Döşemealtı Halılarında Bozulmalar, Kamu ve Özel Kuruluşlarla Orta Öğretimde, Üniversitelerde El Sanatlarına Yaklaşım ve Sorunları Sempozyumu Bildirileri, s. 403-411, İzmir: Kültür Bakanlığı Halk Kültürlerini Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü Yayını.
• Seyirci, Musa (1995 a). Alanya Çevresinde Yaşayan Bahşiş Yörükleri, Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 25, s. 40-44, Türkiye İş Bankası Yayını.
• Seyirci, Musa (1995 b). Döşemealtı Halıları ve Adnan Selekler Koleksiyonu, Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 26, s. 36-39, Türkiye İş Bankası Yayını.
• Seyirci, Musa (1996). Antalya Yörükleri, Kültür ve Sanat Dergisi, Sayı 29, s. 49-51, Türkiye İş Bankası Yayını.
• Sümer, F. (1972). Oğuzlar (Türkmenler): tarihleri, boy teşkilâtı, destanları. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi
• Tekindağ, M. C. Şehabeddin (1971). Teke-Eli-Teke-ili, İslam Ansiklopedisi (121. Cüz), İstanbul.
• Türkay, C. (2001). Başbakanlık arşivi belgeleriʼne göre Osmanlı İmparatorluğunda oymak, aşı̂ret ve cemâatlar. İstanbul: Tercüman Yayınları