Koyun ve Keçi Yetiştiriciliğinde Uygulanan Aşılar

Yıl 2021, Cilt 62, Sayı 2, 157 - 170, 31.12.2021

Fatma AKKAYA Çağrı KANDEMİR Turgay TAŞKIN

https://doi.org/10.29185/hayuretim.895261

Öz

Son yıllarda koyun ve keçi yetiştiriciliğine olan talebin artışı, bu üretim dalında ekonomik gelir kaynaklarını en iyi şekilde kullanma isteğine neden olmuştur. Asıl mesleği hayvancılık olmadığı halde bu üretim dalında başarılı olan birçok işletme sahibinin, koruyucu hekimlik adına doğru adımlar atma eğiliminde olduğu gözlenmiştir. Bu eğilimlerin başında elbette ki düzenli aşılamalar ve güncel bilgi paylaşımları gelmektedir. Teknoloji geliştikçe ülkemizde koyun ve keçilerde gözlenen başlıca hastalıklara karşı (keçi ciğer ağrısı, şap, enterotoksemi, veba, pnömoni gibi) uygulanan aşılar hakkında her gün yeni bilgilere ulaşılmaktadır. Aşı etkinliğinin en üst seviyede olması için; aşının içeriği, türü, hangi hastalıklarda kullanıldığı, saklama koşulları gibi konular giderek daha fazla önem kazanmıştır. Bu çalışmada, Türkiye’de koyun-keçilerde görülen bazı yaygın hastalıklar ile bunlara karşı uygulanan aşılar hakkında bilgiler özetlenmiştir. Son olarak da konuyla ilgili bazı teknik önerilere yer verilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Aşı, koyunlarda aşılama, bağışıklık, bulaşıcı hastalıklar, koruyucu hekimlik

Vaccines Applied in Sheep and Goat Breeding

Öz

The increase in demand for sheep and goat breeding in recent years has prompted the desire to make the best use of economic income sources in this production. It has been observed that many business owners who are successful in this branch of production, although their main occupation is not livestock, tend to take the right steps in the name of preventive medicine. The most important of these tendencies are, of course, regular vaccinations and up-to-date information sharing. As technology advances, new information is available every day about vaccines used against major diseases observed for sheep and goats in our country (such as contagious agalactia, goat's liver pain, foot and mouth disease, enterotoxemia, plague, pneumonia). In order to have the vaccine efficiency at the highest level; Issues such as the content, type of the vaccine, the diseases it is used in, and storage conditions have gained more importance. This study, it summarized information about the vaccines administered to them with some widespread diseases among sheep and goats in Turkey. Finally, some technical suggestions on the subject were given.

Anahtar Kelimeler

Vaccine, sheep vaccination, immunity, contagious diseases, preventive medicine

Kaynakça

• Akan E. (1992): Genel Mikrobiyoloji ve İmmünoloji Çukurova Üniversitesi, Tıp Fakültesi Yayınları, No: 16, Adana.
• Anonim (2020): https://vetkontrol.tarimorman.gov.tr/
• Alkan F. (2017): Koyunlarda Ayak Hastalıkları ve Genel Yaklaşım. 3. Koyun-Keçi Sağlığı ve Yönetimi Kongresi Bursa Türkiye, 23-32.
• Altuğ N, Özdemi̇r R, Canteki̇n Z. (2013).: Ruminantlarda Koruyucu Hekimlik: I. Aşı Uygulamaları. Erciyes Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 10 (1), 33-44.
• Arda M, Sareyyüpoğlu B. (2004): Aşıları Hazırlama Teknikleri Avantaj ve Dezavantajları. Ankara: İnkansa Matbaacılık.
• Arvas (2014): İmmün Baskılanması Olan Hastaların Aşılanması. Türk Ped Arş 2014; 49: 181-5
• Anderson D.E., Rings D.M. (2009): Current Veterinary Therapy- Food Animal Practice, 5 th Ed., Saunders Elsevier, St. Louis.
• Ayteki̇n İ , Kalınbacak A , İşler C . (2011). Ruminantlarda Kullanılan Aşılar ve Önemi . Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi , 22 (1) , 59-64 .
• Batmaz H. (2013): Bakteriyel enfeksiyonlar, Viral enfeksiyonlar, aşılama programları. Koyun ve Keçilerin İç Hastalıkları.1.Baskı. İstanbul: Nobel Tıp Kitabevleri, ss.199-247, 48-74, 338-39.
• Batmaz H. (2019) : Koyun ve Keçilerin İç Hastalıkları, Semptomdan Tanıya, Tanıdan Sağaltıma, Genişletilmiş 2. Baskı, Nobel Kitabevi, Ankara, ss. 207-220, 244-246, 248-250, 271-273.
• Charles A Janeway Jr, Paul Travers, Mark Walport, and Mark J Shlomchik). Immunobiology, 5th edition The Immune System in Health and Disease, https://www.drozdogan.com/b-hucre-lenfosit-nedir-gorevleri-ve-antikor-uretimi/).
• Eratalay A., Öner F. (2001): Aşılar ve Aşı Adjuvanları. FABAD J. Pharm. Sci, 25, 21-33.
• Erganiş O, İstanbulluoğlu E. (1999): İmmünoloji 2. Baskı. Konya: Selçuk Üniversitesi Veteriner Fakültesi Yayın Ünitesi.
• Gökce H.I., Genç O., Sözmen M., Gökçe G. (2007): Determination of Clostridium perfringens toxin-types in sheep with suspected enterotoxemia in Kars province, Turkey. Turk. J. Vet. Anim. Sci., 31: 355-360.
• Gül B., Yurdakök-Dikmen B. (2019): Aşı Adjuvanları ve İstenmeyen Etkileri. Veteriner Farmakoloji ve Toksikoloji Derneği Bülteni, 10 (2): 91-105.
• Gül Y. (2012): Geviş Getiren Hayvanların İç Hastalıkları. 3.Baskı, Malatya: Medipres matbaacılık Ltd. Şti., s.583-604.
• Gürbüz A., Şahin M. (2003): Sığır ve Koyunlara Ait Pnömonili Akciğerlerden Pasteurella Haemolytica' nın İzolasyonu, İdentifikasyonu, Biyotiplendirilmesi ve Antibiyotiklere Olan Duyarlılıklarının Belirlenmesi. Kafkas Üniv. Vet. Fak. Derg., 9 (2), 169-1175.
• HAYGEM, (2020): (https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.
• Dr. Ozdogan (2020): https://www.drozdogan.com/: Kazanılmış İmmun Yanıt Korucuk S. (2018): Iğdır Üni. Sos. Bil. Derg 16, 341-365.
• Kibar F. (2016): Aşılar (Antimikrobiyal Aşılar). Ç.Ü. Tıp Fakültesi Tıbbi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Adana. https://slideplayer.biz.tr/slide/10610721/
• Kitching RP. (2007): Sheep pox. In: Aitken ID eds. Diseases of Sheep. 4 th ed. Oxford: Blackwell; p. 302-6.
• Küçüktürkmen B, Bozkır A. (2018): Özel Saklama Koşulu Gerektiren veya Soğuk Zincire Tabi İlaçlar ve Uygulamalar Açısından Değerlendirmeler. Turk. Hij. Den. Biyo. Derg; 75(3): 305-322.
• Ljugman P. (2013): Vaccination of İmmunocompromised Hosts. In: Vaccines. Plotkin SA, Orenstein WA, Offit PAü, (eds). 6th edition. Elsevier Inc: Saunders, 1243-56.
• Madanat A., Zendulkova D., Pospisil Z., (2001): Contagious Agalactia of sheep and goats. Acta Veterinaria Brno., 70, 403-412.
• Mecitoğlu Z., Kaçar Y., Batmaz H., (2017) : Türkiye Klinikleri J Vet Sci Intern Med-Special Topics; 3(1):16-23.
• Öztürk R., Yerlikaya H., (2001): Etlik Merkez Veteriner Kontrol ve Araştırma Enstitünün Tarihçesi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 12 (1), 59-63.
• Pastoret PP et all. (1999): Veterinary Vaccinology. 2nd ed, Elsevier Science B.V. Amsterdam, Netherlands. Pendik Veteriner Kontol Araştırma Enstitüsü (PVKAE) (2010): https://vetkontrol.tarimorman.gov.tr/pendik/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=45
• Pugh D.G. (2012): Sheep and Goat Medicine. Elsevier Saunders Inc., Missouri.
• Raadsma, H. W., Egerton, J. R. (2013): A Review of Footrot in Sheep: Aetiology, Risk Factors and Control Methods. Livestock Science, 156 (1-3), 106-114.
• Radostits OM, Gay CC, Hichcliff KW, Constable PD. (2007): Antraks, Foot and mouth disease, Orf, Veterinary Medicine 10th ed. Missouri: WB Saunders, p. 815-9, 1223-30, 1418-21.
• Scharko P, Pugh DG. (2012): Sheep flock health. In: Pugh DG, Baird AN eds. Sheep and Goat Medicine. 2nd ed. Missouri: WB Saunders, p. 539-45
• Scott P.R. (2011): Treatment and Control of Respiratory Disease in Sheep. Vet. Clin. Food Anim., 27, 175-186
• Smith M.C., Sherman D.M. (2009): Goat Medicine. 2 nd Ed., Wiley-Blackwell
• Stott AW. (2012): Costs and Benefits of Preventing Animal Diseases: A review focusing on endemic diseases, p.19-29.
• Şentürk S., Şenlik B. (2014): Koyun- Keçi Hastalıkları- Pratik Yaklaşım, 2. Baskı, Bursa İli Damızlık Koyun Keçi Yetiştiricileri Birliği Yayınevi, Bursa, ss:114-115.
• Tel O, Keski̇n O. (2010): Koyun Akciğerlerinden Pasteurella multocida ve Mannheimia haemolytica İzolasyonu ve Antibiyotiklere Duyarlılığı. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi, 21 (1), 31-34.
• Tizard RI (2000): Veterinary Immunology. 6th ed., W.B. Saunders Company. Philadelphia.
• TÜİK, (2020): Hayvan Varlığı Ekim, https://www.tarimorman.gov.tr/sgb/Belgeler/SagMenuVeriler/HAYGEM.pdf
• Whelan M.F., O'Toole T.E., Chan D.L., Ro-zanski E.A., DeLaforcade A.M., Crawford S.L., Cotter S.M. (2009): Use of Human İmmunoglobu-Lin in Addition to Glucocorticoids for the İnitial Treatment of Dogs with İmmune-Mediated He-Molytic Anemia. Journal of Veterinary Emer-gency and Critical Care, 19 (2), 158-164.
• Winter A. C. (2011): Treatment and Control of Hoof Disorders in Sheep and Goats. Veterinary Clinics of North America: Food Animal Practice, 27 (1), 187-92.
• Wolf CB. (2012): The Use of Vaccines in Sheep Extension Veterinarian-Small Ruminants. College of Veterinary Medicine.
• Vesper J.,Kartoglu Ü., Bishara R. ve Reeves T. (2010): ”A Case Study in Experiential Learning: Pharmaceutical Cold Chain Management on Wheels”, Journal of Continuing Education in The Health Professions, 30(4), 229–236
• Yılmaz N , Akgül Y . (2014): İmmünglobulinler ve Septisemi . Uludağ Üniversitesi Veteriner Fakültesi Dergisi , 33 (1-2) , 33-42
• Zulu GB, Venter EH. (2014): Evaluation of cross-protection of bluetongue virus serotype 4 with other serotypes in sheep. J S Afr Vet Assoc, 85:1041.