Doğu Anadolu Bölgesinde Yetiştirilen Koyun Irklarının Mevcut Durumu

Yıl 2022, Cilt: 63 Sayı: 1, 57 - 66, 01.07.2022

Çağrı Kandemir , Turgay Taşkın

https://doi.org/10.29185/hayuretim.1085924

Cited By: 2

Öz

Amaç: Doğu Anadolu Bölgesindeki on dört ilde yetiştirilen koyun genotiplerinin verim yönü, kuyruk yapısı ve orijin dikkate alınarak mevcut durumunu belirlemektir.
Materyal ve Yöntem: Araştırma materyalini, Türkiye Cumhuriyeti Tarım ve Orman Bakanlığına ait olan Hayvancılık Bilgi Sistemi (HAYBİS) üzerinden 2021 yılında elde edilen veriler oluşturmaktadır. Çizelgeler, istatistikî bölge birimleri sınıflamasına göre Doğu Anadolu Bölgesinde yer alan illerin sahip oldukları koyun sayıları üzerinden yapılmıştır. Koyun ırkları; verim yönlerine (Et-süt-kürk-yapağı-kuzu) ve kuyruk şekillerine (ince, yağlı, yarım yağlı) göre gruplandırılmıştır. Bu gruplandırmada Bakanlığının yayınladığı Türkiye Hayvan Genetik Kaynakları Kataloğunda belirlenen morfolojik ve fizyolojik özellikler esas alınmıştır.
Bulgular: Bölgede yetiştirilen koyun ırklarının toplam sayısı 23 olup koyun varlığı 11.803.377 baştır. Koyun sayısının en fazla olduğu il %25.72 ile Van (3.036.270 baş) olurken, en az sayıda koyuna sahip il %1.06 ile Ardahan (125.311 baş)’dır. En fazla yerli koyun yetiştiren il Van (3.035.405 baş) olup bunu sırasıyla; Ağrı (1.384.089 baş), Iğdır (1.227.944 baş) ve Muş (1.056.823 baş) illeri izlemektedir. Bölgede, toplam 4 adet kültür ırkı koyun olup yerli ırkların sayısı daha fazladır. İller arasında orijin, kuyruk yapısı ve verim yönü bakımından belirlenen farklar önemli bulunmuştur (p<0.05). Bölgedeki tüm illerde tek bir verim yönü (et, süt veya yapağı) ile öne çıkan bir ırkın olduğu il olmamıştır. Bu illerde daha yoğun olarak kombine verim yönüne sahip koyun ırklarının yetiştirildiği görülmektedir. Bir diğer önemli sonuç ise tüm illerde iklim koşulları nedeniyle yağlı kuyruklu koyun ırklarının ince ve yarım-yağlı kuyruklu ırklara göre daha fazla sayıda yetiştirildiği belirlenmiştir.
Sonuç: Türkiye’de tüm bölgeler için yapılacak bu ve benzeri çalışmalar yapılarak bölgesel koyunculuk haritalarının oluşturulması, Türkiye koyunculuk ıslah çalışmalarının daha fazla ivme kazanmasına katkıda bulunacaktır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu Bölgesi, sürdürülebilir koyunculuk, orijin, Doğu Anadolu Bölgesi, sürdürülebilir koyunculuk, orijin

Teşekkür

Çalışmanın Yapılmasında Mevcut Rakamların Paylaşılmasında Yardımcı Olan Öncelikle TC Tarım ve Orman Bakanlı İzmir İl Müdürü Ve Personeline Teşekkürü Borç Biliriz

Current Situation of Sheep Breeds Raised in the Eastern Anatolia Region

Öz

Objective: To determine the current status of sheep breeds in fourteen provinces in the Eastern Anatolia Region by taking into ac,count the yield, tail shape and origin.
Method: The research material consists of the data obtained in 2021 through the Livestock Information System (HAYBIS) belonging to the Ministry of Agriculture and Forestry of the Republic of Turkey. The tables are based on the number of sheep owned by the provinces in the Eastern Anatolia Region according to the classification of statistical regional units. Sheep breeds; yield aspects (meat-milk-fur-fleece-lamb) and tail shapes (thin, fat, semi-fat). This grouping is based on the morphological and physiological characteristics determined in the Turkey Animal Genetic Resources Catalogue published by the Ministry.
Results: The total number of sheep genotypes bred in the region is 131 and the number of sheep is 11.803.377 heads. While the province with the highest number of sheep breeds is Van (3.036.270 heads) with 25.72%, the province with the lowest number of sheep breeds is Ardahan (125.311 heads) with 1.06%. The province that raises the most domestic sheep breeds is Van (3.035.405 heads), respectively; It is followed by Ağrı (1.384.089 heads), Iğdır (1.227.944 heads), and Muş (1.056.823 heads). In the region, there are 4 cultural breeds of sheep and the number of domestic breeds is relatively higher. The difference between the provinces in terms of origin, tail shape, and yield is significant (p<0.05). In all provinces in the region, a single yield aspect (meat, milk, or fleece) has not been a prominent province. In these provinces, it is seen that sheep breeds with combined yield are bred more intensively. Another important result is that due to the climatic conditions in all provinces, it was determined that fat-tailed s

Anahtar Kelimeler

Doğu Anadolu Bölgesi, sürdürülebilir koyunculuk, kuyruk yapısı, orijin

Kaynakça

• Anonim a, 2020. Tarım ve Orman Bakanlığı, Hayvan Bilgi Sistemi, https://hbs.tarbil.gov.tr/. (Erişim Tarihi: 21.05.2020).
• Akın, A.O., 2014. Hayvan Genetik Kaynakları Araştırmaları Çalışma Grubu Koordinatörlüğü Sunumu.https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/SUNULAR/Hayvan%20Genetik%20Kaynaklar%20A.%C3%87.G._A.Oya%20AKIN.pdf (Erişim Tarihi: 02 Haziran 2021).
• Bingöl, E., Bingöl, M., 2016. Survival Rates of Lambs, Greasy Fleece Weight, and Live Weight at Parturition of Fat-Tailed Hamdani Sheep Grown in East Anatolia Region of Turkey. 27(1):1-4..
• DAKA, 2019. Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı. 2019 Faaliyet Raporu. www.daka.org.tr, Van
• Dinçer Özaslan, K., 2003. İllerin ve Bölgelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması, DPT Yayını, Ankara.
• Emsen, H., Emsen, E. 2012. Erzurum ilinde küçükbaş hayvancılığın durumu, sorunları ve çözüm önerileri. Erzurum Tarım Raporu . Erzurum Ziraat Mühendisleri Odası Erzurum Şubesi. Erzurum. s: 95-106.
• Ertuğrul, M., Dellal, G., Elmacı, C., Akın, A.O., Pehlivan, E., Soysal, M.İ., Arat, S., 2010. Hayvan Genetik Kaynaklarının Muhafazası ve Sürdürülebilir Kullanımı. Ziraat Mühendisleri Odası VII. Teknik Kongresi. 11-15 Ocak 2010, s 179-198
• FAO, 2020. FAO Commission on Genetic Resources for Food and Agriculture Assessments. http://www.fao.org/3/CA3129EN/CA3129EN.pdf (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2020).
• Gezici, K., 2018. Van’da Koyun Yetiştiriciliğinin Genel Yapısı ve Çiftlik Faaliyetleri, Yüksek Lisans Tezi, Van Y.Y.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü,72s
• Günlü, A., Atasever, M., Karakay, Y., 2006. Erzurum İli Hayvancılığının Yapısal Özellikleri ve Yakın Gelecekteki Durumu Üzerine Genel Değerlendirme. Atatürk Üniversitesi Vet. Bil. Derg. 2006,1 (3-4) 55-68.
• Günaydın, G., 2009. Koyun Yetiştiriciliğinin Ekonomi Politiği, U. Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 23(2):15-32.
• Kalaycı, Ş. 2006. SPSS uygulamalı çok değişkenli istatistik teknikleri. Asil Yayın Dağıtım. İkinci Baskı. ISBN 975-9091-14-3. 426s.
• Karaoğlu, M., Macit, M., Aksoy, A., 2001. Tuj Koyunlarının Yarı Entansif Koşullarda Süt Verim Özellikleri, Türk, J. Vet. Anim. Sci. 25: 249-253.
• Karakuş, F., Akkol, S., 2013. Van İli Küçükbaş Hayvancılık İşletmelerinin Mevcut Durumu ve Verimliliği Etkileyen Sorunların Tespiti Üzerine Bir Araştırma. Journal of The Institute of Natural and Applied Sciences 18 (1-2):09-16
• Kopuzlu, S., Çelebi, Ş., Akif Yörük, M., 2016. Erzurum İlinde Küçükbaş Hayvancılığın Mevcut Durumu ve Potansiyeli. Alınteri, 30(B): 60-69.
• Öztürk Y, Odabaşıoğlu F 2011. Van ve yöresinde Hamdani koyunlarının verimleri ve morfolojik özelliklerinin araştırılması; II. kuzularda büyüme, yaşama gücü, besi performansi kesim ve karkas özellikleri. Van Vet J, 22, 81-87
• Özsayın, D., Everest, B., 2019. Koyun Yetiştiriciliği Yapan Üreticilerin Sosyo-Ekonomik Yapısı ve Koyunculuk Faaliyetiyle İlgili Uygulamaları. KSÜ Tarım ve Doğa Derg 22(Ek Sayı 2): 440-448.
• Özyürek, S., Türkyılmaz, D., Dağdelen, Ü., Esenbuğa, N., Yaprak, M., 2018. Erzincan ili koyunculuk işletmelerinin yapısal özellikleri ve sorunlarının işletme büyüklüğüne göre incelenmesi. Akademik Ziraat Dergisi 7(2): 219-226.
• TAGEM, 2009. Türkiye Evcil Hayvan Genetik Kaynakları Tanıtım Kataloğu. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı. https://www.tarimorman.gov.tr/TAGEM/Belgeler/yayin/Katalog%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf (Erişim Tarihi: 01 Haziran 2021).
• Tuncer, SS 2008. Norduz ve Karakaş koyunlarında kıl follikülü ile yapağı özellikleri arasındaki ilişkiler. Thesis (PhD). Yuzuncu Yil University Institute of Sciences, Van, Turkey
• TÜİK, 2020. Türkiye İstatistik Kurumu Bitkisel Üretim ve Hayvancılık İstatistikleri, www.tuik.gov.tr. (Erişim Tarihi: 15 Kasım 2021).
• Yavuz, F. 2004. TRA1 II. Düzey Bölgesi (Erzurum-Erzincan-Bayburt) Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı – Atatürk Üniversitesi Doğu Anadolu kalkınma programı tarımsal yapı, sorunlar, eğilimler ve kırsal yatırım alanları raporu. Erzurum.