Hemşirelerin Sosyal Baskınlık Yönelimleri ve Örgütsel Güvenle İlişkisi

Yıl 2025, Cilt: 8 Sayı: 2, 166 - 176, 22.08.2025

Ali Kaplan , Adalet Kutlu

https://doi.org/10.54189/hbd.1532813

Öz

Amaç: Bu çalışma hemşirelerin sosyal baskınlık yönelimleri ve örgütsel güven düzeylerini belirlemek amacıyla yapıldı.
Yöntem: Tanımlayıcı ve ilişki arayıcı tasarımda gerçekleştirilen çalışmanın örneklemini bir devlet hastanesinde çalışan 219 hemşire oluşmaktadır. Veri toplama araçları olarak; Sosyodemografik Bilgiler Formu, Sosyal Baskınlık Yönelimi Ölçeği (SBYÖ) ve Örgütsel Güven Ölçeği (ÖGÖ) kullanılmıştır. Verilerin analizinde; tanımlayıcı istatistikler, Ki-kare, Mann Whitney U ve Spearman korelasyon testlerinden faydalanılmıştır.
Bulgular: Araştırmaya katılan hemşirelerin yaş ortalaması 36,2±7,71 iken %83,1’inin kadın, %69,4’ünün evli, %55,2’si lisans mezunu, %37,4’ü servis hemşiresi, %51,1’inin 15 yıl ve üstü mesleki deneyime sahip olduğu bulundu. Hemşirelerin SBYÖ puan ortalaması 50,18±16,91 olarak bulundu. Hemşirelerin ÖGÖ alt boyut puan ortalamaları ise; yöneticiye güven 3,96±1,08; kuruma güven 3,25±1,15; çalışma arkadaşlarına güven ortalaması ise 4,54±0,84 olarak belirlendi. Sosyal baskınlık yönelimi ile yöneticiye güven ve çalışma arkadaşlarına güven alt boyutları arasında anlamlı bir ilişki görülmezken, kuruma güven ile arasında pozitif yönde anlamlı bir ilişki bulundu (r=0,151, p<0,05).
Sonuç: Araştırmaya katılan hemşirelerin, orta düzeyde sosyal baskınlık yönelimi ve örgütsel güvene sahip oldukları; en fazla çalışma arkadaşlarına en az kuruma güvendikleri saptandı. Hemşirelerin kuruma olan güveninin artırılmasında yöneticilerin sosyal baskınlık yönelimlerinin dikkate alınması gerekmektedir.

Anahtar Kelimeler

Hemşirelik , Güven , Organizasyon , Yönetim

Etik Beyan

Araştırma için Manisa Celal Bayar Üniversitesi Tıp Fakültesi Sağlık Bilimleri Etik Kurul İzmir (protokol no: 20478486-050.04.04), İzmir İl Sağlık Müdürlüğü Ar-Ge Kurul İzni ve ilgili hastaneden yazılı izinler alındı.

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Relationship between Nurses’ Social Dominance Orientation and Organizational Trust

Öz

Objective: This study aimed to determine the social dominance orientations and organizational trust levels of nurses.
Methods: This study, descriptive and cross-sectional, included 219 nurses. Data were collected using a Sociodemographic Information Form, the Social Dominance Orientation Scale (SDO), and the Organizational Trust Scale (OTS). Statistical analyses involved descriptive statistics, Chi-square, Mann-Whitney U, and Spearman correlation tests.
Results: The average age of the participating nurses were 36.2±7.71 years; 83.1% female, 69.4% married, 55.2% bachelor's degree, 37.4% ward nurses, and 51.1% had 15 or more years of professional experience. The average SDO score was 50.18±16.91. The mean scores for the OTS sub-dimensions were: trust in the manager 3.96±1.08, trust in the institution 3.25±1.15, and trust in colleagues 4.54±0.84. Social dominance orientation showed no significant relationship with trust in the manager or colleagues, but a positive relationship with trust in the institution (r=0.151, p<0.05) was observed.
Conclusion: The nurses who participated in the study exhibited moderate levels of social dominance orientation and organizational trust. It was found that they trusted their colleagues the most and the institution the least. To enhance nurses' trust in the institution, managers' social dominance orientations should be taken into consideration.

Anahtar Kelimeler

Administration , Nursing , Organization , Trust

Kaynakça

• Ahmed Sadek AA, Abd Elrhman SM, Fahmy AM, Gabra SF. (2022). The organizational trust and its relation to staff nurse retention in their job. Minia Scientific Nursing Journal, 12(1), 99-105. doi:10.21608/msnj.2022.169110.1038
• Aiello A, Pratto F, Pierro A. (2013). Framing social dominance orientation and power in organizational context. Basic and Applied Social Psychology, 35(5), 487-495. doi:10.1080/01973533.2013.823614
• Aiello A, Tesi A, Pratto F, Pierro A. (2018). Social dominance and interpersonal power: asymmetrical relationships within hierarchy-enhancing and hierarchy-attenuating work environments. Journal of Applied Social Psychology, 48(1), 35-45. doi:10.1111/jasp.12488
• Akgerman A, Sönmez B. (2020). The relationship between trust in first-line nurse managers and organizational commitment. International Nursing Review, 67(2), 183-190. doi:10.1111/inr.12576
• Akgündüz Y, Güzel T, Harman S. (2016). Yöneticiye güven ve dağıtımsal adalet çalışanların işe gömülmüşlüğünü nasıl etkiler. Ege Akademik Bakış, 16(2), 351-362. doi:10.21121/eab.2016216933
• Altuntaş S, Baykal Ü. (2010). Relationship between nurses’ organizational trust levels and their organizational citizenship behaviors. Journal of Nursing Scholarship, 42(2), 186-194.
• Atalla ADG, Abdelaal NH. (2019). Relationship between organizational trust and organizational citizenship behaviors: Staff nurses’ perspective. Journal of Nursing Education and Practice, 9(11), 10-18. doi:10.5430/JNEP.V9N11P10
• Berry CM. (2023). A critical examination and meta-analysis of the distinction between the dominance and antiegalitarianism facets of social dominance orientation. Journal of Personality and Social Psychology, 124(2), 413-436. doi:10.1037/pspp0000432
• Coenders M, Scheepers P. (2003). The effect of education on nationalism and ethnic exclusionism: an ınternational comparison. Political Psychology, 24(2), 313-343. doi:10.1111/0162-895X.00330
• Cohen J. (2013). Statistical power analysis for the behavioral sciences. Hillsdale, NJ: Lawrence Erlbaum Associates.
• Çağatay A, Arslan Ü. (2020). Hastane çalışanlarına göre yöneticilerin çatışma çözme stratejileri. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 9(4), 2300-2310. doi:10.33206/mjss.742412
• Çiriş Yıldız C, Yıldırım D. (2021). The relationship between nurses trust in the manager and nurses’ turnover ıntentions during the COVID-19 epidemic. Sağlık ve Hemşirelik Yönetimi Dergisi, 8(3), 397-406. doi:10.54304/SHYD.2021.58235
• Dahmardeh M, Nastiezaie N. (2019). The impact of organizational trust on organizational commitment through the mediating variable of organizational participation. Public Management Researches, 12(44), 155-180. doi:10.22111/jmr.2019.23818.3788
• Erdal N, Altindag E. (2020). Research on the effects of job satisfaction on organizational trust and organizational citizenship in health workers: a case study of university hospitals. Journal of Management, Marketing and Logistics (JMML), 7(3), 124-142.
• Halıcı M, Söyük S, Gün İ. (2015). Sağlık çalışanlarında örgütsel güven. Journal of Management and Economics Research, 13(3), 180-198.
• Hasta D, Karaçanta H. (2017). Yetkecilik, sosyal baskınlık yönelimi ve siyasal görüş. Türk Psikoloji Yazıları, 20(40), 23-34.
• Ho AK, Sidanius J, Kteily N, Sheehy-Skeffington J, Pratto F, Henkel KE, et al. (2015). The nature of social dominance orientation: theorizing and measuring preferences for intergroup inequality using the new SDO₇ scale. Journal of Personality and Social Psychology, 109(6), 1003.
• Işık O, Karaman S, Balas S. (2021). Örgütsel güvenin ihbarcılık (whistleblowing) üzerine etkisi: hemşireler üzerinde bir çalışma. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi, 29(6), 381-395. doi:10.17942/sted.862504
• Karabağ N, Kutlu A. (2024). Manisa il merkezi hastanelerinde görev yapan yönetici hemşirelerin organizasyona bağlılık ve güven durumlarının incelenmesi. Celal Bayar Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 11(2), 192-204. doi:10.34087/cbusbed.1291275
• Karabetyan L. (2020). Örgütsel güvenin örgütsel bağlılık üzerine etkisi: sağlık sektörü örneği. Biga İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 45-55.
• Karaçanta H. (2002). Üniversite öğrencilerinin sosyal baskınlık yönelimi ve bazı değişkenler açısından karşılaştırılması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kim SY, Kim EK, Kim B. (2016). Effects of nurses’ self-leadership and team trust on organizational commitment. Journal of Korean Academy of Nursing Administration, 22(4), 353. doi:10.11111/jkana.2016.22.4.353
• Loes CN, Tobin MB. (2020). Organizational trust, psychological empowerment, and organizational commitment among licensed practical nurses. Nursing Administration Quarterly, 44(2), 179-187. doi:10.1097/NAQ.0000000000000414
• Malkamäki K, Hiltunen E, Aromaa E. (2021). The role of trust in the strategic management process: a case study of Finnish Grocery Retail Company Kesko Ltd. South Asian Journal of Business and Management Cases, 10(1), 21-34. doi:10.1177/22779779211006801
• Mayer RC, Davis JH, Schoorman FD. (1995). An integrative model of organizational trust. Academy of Management Review, 20(3), 709-734. https://doi.org/10.5465/amr.1995.9508080335
• Milfont TL, Sibley CG. (2014). The hierarchy enforcement hypothesis of environmental exploitation: a social dominance perspective. Journal of Experimental Social Psychology, 55, 188-193. doi:10.1016/j.jesp.2014.07.006
• Milfont TL, Sibley CG. (2016). Empathic and social dominance orientations help explain gender differences in environmentalism: a one-year bayesian mediation analysis. Personality and Individual Differences, 90, 85-88. doi:10.1016/j.paid.2015.10.044
• Mullarkey M, Duffy A, Timmins F. (2011). Trust between nursing management and staff in critical care: a literature review. Nursing in Critical Care, 16(2), 85-91. doi:10.1111/j.1478-5153.2010.00404.x
• Okumuşoğlu S. (2017). Sosyal baskınlık yöneli̇mi̇ni̇n ki̇şi̇li̇k özelli̇kleri̇yle i̇li̇şki̇si̇. Ulakbilge Sosyal Bilimler Dergisi, 5(12), 881-895.
• Özkan K. (2014). Kadınların kolektif eylem yöneliminin yordayıcıları: kültürel benlik kurguları, kadın kimliği ile özdeşleşme, kadınların sosyal baskınlık yönelimi ve sistemi meşrulaştırma eğilimi. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Bursa Uludağ Üniversitesi, Bursa.
• Parker M. (2022). Book Review: The Democratic Organization. Democracy and the Future of Work by Thomas Diefenbach. Organization, 29, 1150-1152. doi:10.1177/1350508421995757
• Pedroso Juliani M, Cerutti P, Sonale Rebonatto CS, Zanelli JC. (2020). A confiança de enfermeiros na organização hospitalar. RAHIS, 17(1), 1-20. doi:10.21450/rahis.v17i1.6198
• Pratto F, Sidanius J, Levin S. (2006). Social dominance theory and the dynamics of intergroup relations: taking stock and looking forward. European Review of Social Psychology, 17(1), 271-320. doi:10.1080/10463280601055772
• Pratto F, Sidanius J, Stallworth LM, Malle BF. (1994). Social dominance orientation: a personality variable predicting social and political attitudes. Journal of Personality and Social Psychology, 67(4), 741–763. doi:10.1037/0022-3514.67.4.741
• Resmi Gazete. (2007, Mayıs 2) Hemşirelik Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun. https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2007/05/20070502-3.htm
• Sidanius J, Kteily N, Sheehy-Skeffington J, Ho AK, Sibley C, Duriez B. (2013). You’re ınferior and not worth our concern: the ınterface between empathy and social dominance orientation. Journal of Personality, 81(3), 313-323. doi:10.1111/jopy.12008
• Sidanius J, Pratto F. (2001). Social dominance: an intergroup theory of social hierarchy and oppression. Cambridge University Press.
• Tesi A, Aiello A, Pratto F. (2023). How people higher on social dominance orientation deal with hierarchy-attenuating institutions: the person-environment (mis)fit perspective in the grammar of hierarchies. Current Psychology, 42(30), 26721-26734. doi:10.1007/s12144-022-03627-5
• Tlaiss HA, Elamin AM. (2015). Exploring organizational trust and organizational justice among junior and middle managers in Saudi Arabia. Journal of Management Development, 34(9), 1042-1060. doi:10.1108/JMD-10-2014-0129
• Toper M. (2016). Çalışma yaşamında eski hükümlülere yönelik önyargıların bireysel belirleyicileri: Ankara’da belediyelerde bir alan araştırması. (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Anadolu Üniversitesi, Eskişehir.
• Türe Yılmaz A, Eren HK, Yıldırım A. (2019). Hemşirelerde yöneticiye güvenin kişi-örgüt uyumuna etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21(4), 1205-1215. doi:10.32709/akusosbil.512015
• Uyar S, Çiftçi Kıraç F. (2023). Çatışma nedenleri ve yönetiminin hastane yöneticileri bakış açısıyla değerlendirilmesi. Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 13(25), 381-394. doi:10.53092/duiibfd.1265539
• Yılmaz D, Demir Ş, Kayalıoğlu M, Usta YY. (2022). COVID-19 sürecinde örgütsel güvenin hemşirelerin bakım verici rollerine ilişkin tutumları üzerine etkisi. Türk Hemşireler Derneği Dergisi, 3(2), 99-112.
• Yoo KH, Zhang YA, Yun EK. (2019). Registered Nurses (RNs)’ knowledge sharing and decision-making: The mediating role of organizational trust. International Nursing Review, 66(2), 234-241. doi:10.1111/inr.12488